۱۳۸۶ تیر ۳, یکشنبه

خو کردن به فرومایگی


فقط کافی است که شامه ای ناگرفته داشته باشید ، آن گاه مدتی در ایران ِ اسلامی زندگی کنید یا دست ِ کم به روزنامه هایش نگاهی بیندازید تا دریایبد آن چه از تار و پود ِ این جامعه به مشام می رسد به جز فرومایگی چیزی نیست .
سر ِ آدمی به دَوَران می افتد ، چشمانش تار می شود وقتی می بیند تیتر ِ اول ِ مطبوعات ِ ایران و اولویت ِ نخستین ِ آنان مربوط به دست دادن ِ خاتمی با چند زن ِ اروپایی است . گویا تنها لکنت ِ میهن ِ لکنته ی ِ ما تماس ِ دو دست ِ نامحرم است . به راستی چه ذهنیتی باعث می شود دست دادن ِ زن و مردی مبدل به مساله ی ِ روز ِ یک ملت شود به جز ذهنیتی برساخته ی ِ آیین ِ دون پرور ِ اسلام ؟ غایت ِ اسلام، فرومایگی است و هرگونه اغماض و انعطاف در برابر ِ آن خودکشی است .

همان طور که می دانید خامنه ای سال ِ گذشته را به نام ِ "پیامبر ِ اعظم" نامگذاری کرد و بخش ِ زیادی از بودجه ی ِ فرهنگ ِ ورشکسته ی ِ ما را به آثاری اختصاص داد که درباره ی ِ زندگی و فضیلت های ِ محمد ابن ِ عبدالله ساخته شوند . این روزها در خبری آمده است لوریس چکناواریان آهنگساز ِ ارمنی ـ ایرانی به تازگی قطعاتی ساخته و محمد را " رسول ِ عشق و امید " معرفی کرده است . قرار است این قطعه ها در روز ِ مبعث اجرا شوند . راستش وقتی عکس ِ چکناواریان را دیدم ـ بدون ِ آن که خبر را خوانده باشم و با این توضیح که او را آهنگساز ِ خوبی می دانم ـ ناخودآگاه به یاد ِ حاج محمد رضا طالقانی افتادم . همان کشتی گیر ِ قلتشنی که در بهمن ِ 57 و به هنگام ِ فرود ِ خمینی، محافظ ِ جان ِ او شد و مزدش را با سال ها ریاست ِ کیلویی بر فدراسیون ِ کشتی گرفت . خبر را که خواندم شباهت های ِ چکناواریان با حاج محمد رضا برایم بیشتر شد و این سوال بر جا ماند که چرا آهنگساز ِ البته عزیز ِ ما خود در سلک ِ پیروان ِ رسول ِ عشق و امید در نمی آید ؟ یک هنرمند زیباتر و برانگیزاننده تر از "عشق" و "امید" چه چیزهایی می خواهد ؟ آیا از اجرای ِ احکام ِ الله در مورد ِ خود بیمناک است ؟! برای ِ پشت ِ پا زدن به یک معنویت ِ ناب، آیا این دلیل ِ قانع کننده ای است ؟

گفتم رسول و به یادم آمد در جایی دیگر خواندم شماری از دست اندرکاران ِ سینمای ِ ایران در موزه ی ِ سینما گرد آمدند و به قاچاق ِ فیلم های ِ ایرانی اعتراض کردند . رسول ِ صدر ِ عاملی کارگردان ِ سینمای ِ ایران در این گردهمایی گفته است : " امروز مساله ی ِ ما در سینما، مساله ی ِ مالی نیست . مساله ی ما بی حرمتی است . متاسفانه در این سال ها به جز مدیران ِ فرهنگی ِ دولت ، هرکس خواست خود را متشرع تر نشان دهد به سینما توهین کرد . در حالی که رهبر ِ انقلاب فرمودند سینما می تواند در خدمت ِ بالندگی ِ جامعه باشد ." رسول ِ صدر ِ عاملی، روزگاری عکاس و خبرنگار ِ روزنامه ی ِ اطلاعات بود و عکس های ِ خمینی را از نوفل لوشاتو به تهران مخابره کرد . پس اگر بر خلاف ِ بسیاری از هنرمندان ِ مستقل و آزاده ی ِ ایرانی " مساله ی ِ مالی" نداشته باشد چندان عجیب نیست . اما عجیب است اگر این سخن ِ خمینی ـ سوژه ی ِ عکس هایش ـ را فراموش کرده باشد که گفت "ما با سینما مخالف نیستیم " و بلافاصله افزود " ما با فحشا مخالفیم !" و عجیب تر است اگر از درد ِ "بی حرمتی" بنالد و به درمان های ِ بالنده ی ِ "طبیب ِ مشفق" دل ببندد ... باری ، به گوش ِ خود شنیدم که حجت الاسلامی بر منبر گفت : " خداوند دو جور زمین دارد . زمین ِ خوب و زمین ِ بد . زمین ِ خوب مثل ِ مسجد و حسینیه و تکایا و زمین ِ بد مثل عشرتکده و تئاتر و سینما ! " به راستی چه چیز می تواند در ملتی موجب ِ این همه سطحی نگری ، خودفریبی و دیگر فریبی شود به جز دل بستن به آیین ِ ویران گری به نام ِ اسلام ؟

این اخبار مشتی بود از خروار و در ایران ِ امروز مشابه ِ آن ها بسیار می توان خواند . حقیقت این است که جمهوری ِ اسلامی از روز ِ اول که بر اریکه نشست کوشید فرومایگی را در میان ِ ایرانیان رواج دهد . ( فرومایگی ، آن چه امروز حتا شماری از گردانندگان ِ حکومت ِ اسلامی نیز وجودش را در لایه های ِ جامعه ی ِ ایران می پذیرند اما نه با عنوان ِ اسلام که با عنوان ِ پوپولیسم از آن یاد می کنند !) . در ابتدا جامعه در برابر این سمپاشی مقاومت کرد اما با گذشت ِ زمان ، لایه به لایه تسلیم شد . تبلیغات ِ بی امان و تنگنای ِ معیشت ، از بستر های تحقق ِ فرومایگی بودند ... اخلاق ِ فرومایه ، آداب ِ فرومایه ، لباس ِ فرومایه ، تکیه کلام ِ فرومایه ، منش ِ فرومایه ، خلوت ِ فرومایه ، آرزوی ِ فرومایه و در یک کلام جهان بینی ِ فرومایه در زندگانی ِ ایرانی ریشه دوانده . مشکل ِ بزرگ ِ ما مخالفان ِ اسلام و تشیع این است که متاسفانه هنوز به فرومایگی خو نکردیم .


سرانگشت

۱۳۸۶ تیر ۱, جمعه

انسان ِ اعصار ِ ظلمانی

هانا آرنت که سال ها در سایه ی ِ خفقان و فاشیسم ِ هیتلری زندگی کرد معتقد بود برای ِ بیرونشد از دوران ِ سیاهی " به انسان های ِ اعصار ِ ظلمانی نیازمندیم ". دوره ای که ما و جامعه ی ِ ایران می گذرانیم از جهاتی بسیار مشابه ِ دوران ِ حیات ِ آرنت است . ما باشندگان ِ یک عصر ِ ظلمانی هستیم . اما به راستی "انسان ِ اعصار ِ ظلمانی" چگونه موجودی است ؟ با این توضیح که به نظر ِ من واژه ی ِ "انسان" در جمله ی ِ آرنت با "آگاهی "، " عمل گرایی " و " احساس ِ مسوولیت " در پیوند است . در گام ِ نخست چنین به نگر می آید که " انسان ِ اعصار ِ ظلمانی " یا انسانی که بتواند این دوران ها را تاب بیاورد، نابود نشود و با ظلمت ِ آن بستیزد، انسانی است که می پذیرد کمبود ها و شرایط ِ غیرطبیعی را بر خود هموار کند . موجودی است که بسیاری از خواسته های ِ لذیذ و طبیعی را از خود جراحی می کند . مثلاً اگر نویسنده است بابت ِ نوشته هایش نه مزد می خواهد ، نه شهرت . نه سودای ِ آفرین شنوی دارد نه انتظار ِ گرامیداشت . باید فکر کند در خلاء زندگی می کند . بنابراین نه امیدوار است نقد و بازتاب ِ نوشته هایش را ببیند و نه حتا اطمینان دارد که آن مکتوبات در جایی منعکس شوند . از توجه ِ دیگران و خشنودی ِ تاثیر بر مخاطبانش تهی است . در حالی که رسیدن به مزد و شهرت و آفرین و همچنین دیدن ِ بازخورد، طبیعت و نتیجه ی ِ نیکوی ِ نویسندگی و گاه لازمه ی ِ غلیان و دوام ِ آن است . برآیند ِ لذت هایی است که انگیزه های ِ نویسنده را افزون و هستی اش را بارور می کند . پس انسان ِ عصر ِ ظلمانی مجبور است در شرایط ِ غیر طبیعی و چه بسا ضد ِ طبیعی به زندگی و آفرینش بپردازد . مجبور است بدون ِ شریان ِ حیات به زندگی ادامه دهد . به درختی می ماند که ریشه هایش در هوا است؛ یا به انسانی که زنده به گور شده است . باید بردبار و فداکار باشد و بی توقع . اما نه ! این ها کافی نیست . سوال این است که انسان ِ عصر ِ ظلمانی با شرایطی که ذکرش رفت چگونه قادر به ادامه دادن ِ راه ِ خود است ؟ چه عنصری باعث می شود انگیزه های ِ جدید در او تولید شود و از این خلاقیت به خلاقیت ِ بعدی برسد ؟ چه چیز دم به دم در او روح ِ حیات می دمد ؟
در این جا هرکس به فراخور ِ نگرش ِ خود پاسخی می دهد . پاسخ ِ من این است که " ایمان " ! انسان ِ عصر ِ ظلمانی مومن است . مومن به آرمان ِ خود . زیرا اگر عقل و ایمان را در برابر ِ هم بگذاریم ، بعید است "انسان ِ عاقل" پیوندش را با ریشه های ِ حیات ببُرد . واقعاً چه لزومی دارد که آدم ِ عاقل در شرایط ِ ضد ِ طبیعی به تحقق ِ آرمان بیندیشد ؟ عقلش ـ عقل در اینجا به معنای ِ عقل ِ استدلالی و محاسبه کار است ـ او را به سنجش و به محاسبه ی ِ سود و زیان می خواند، اما ایمان به آرمان ِ خویش ، او از نتیجه ی ِ محاسبات فرا می گذراند . بنابراین اگر من " انسان ِ اعصار ِ ظلمانی " باشم ، آدمی هستم مومن . یعنی خودم نیز دچار ِ چیزی هستم که در دشمنانم نکوهش می کنم ! گیرم ایمان ِ من به آرمان ِ خویش است نه به هیچ مذهب . پس مومنی هستم که در عین حال با ایمانی از جنس ِ دیگر (ایمان ِ مذهبی) در ستیز است و آرزوی ِ شکستنش را دارد !
از دیگر خاصیت های ِ اعصار ِ ظلمانی این است که " انسان هایش " را در خود چال می کند . عصر ِ ظلمانی، عصر ِ محدودیت است و فرزندان ِ زمانه اش، آدم هایی محدودند . آن ها معمولاً به عصر ِ بعدی راه نمی یابند . چون در پیکار با روح ِ ظلمت، جاودانگی شان را می بازند . انسان ِ عصر ِ ظلمت از سویی دشمنش را نابود می کند ولی از سوی ِ دیگر توسط ِ همان دشمن ساخته می شود . او برای ِ آن که نبردی در بگیرد خواه ناخواه ماهیتی همچون دشمنش پیدا می کند . انسان ِ عصر ِ ظلمانی ، نماد ِ زوال است . اگر از دشمنش شکست بخورد ، نابود می شود و اگر بر دشمنش چیره شود در برابر ِ جاودانگی مغلوب و در عصر ِ خویش دفن می شود . چرا که او ضدِ عصر ِ خود و در همان حال، عین ِ عصر ِ خود است . برای ِ نمونه در دوران ِ خواری ِ کلیسا، آیا انسان ِ راحت طلب ِ غربی به خواندن ِ تاریخ و آثار ِ متفکران و مبارزان ِ قرون ِ وسطا رغبت دارد ؟ فکر نمی کنم حتا به ضرب ِ دگنک ، جلوه های ِ بیرونی ، رنگارنگ و لذت بخش ِ زندگی ِ آزاد را رها کند و در کنج ِ کتابخانه زیج بنشیند . متفکران و مبارزان ِ قرون ِ وسطا از جنس ِ دوران ِ جدید نبوده اند و در همان عهد ِ ظلمانی دفن شده اند . انسان ِ دوره ی ِ مدرن هم آنچنان ساده با این موضوع برخورد می کند که گویا از روز ِ نخست ارزش های ِ مدرنیستی بر جهان حکمروایی می کردند . انگار نه انگار بسیاری از انسان های ِ قرون ِ وسطا اندیشیده اند و بسیاری کشته شده اند تا فقط یکی از دستاوردهای ِ دوره ی ِ جدید ، مثلاً سکولاریسم ، فرادست آمده است . انسان ِ دوره ی ِ گشایش لابد فکر می کند که این دوران ، حاصل ِ حرکت ِ جبری ِ تاریخ است و " انسان ِ عصر ِ ظلمانی " اگر هم نقشی بر عهده گرفته به ناگزیر بوده است؛ و چه باک اگر بر عهده نگرفته بود ؟! .... آنری برگسون فیلسوف ِ فرانسوی ِ قرن های ِ نوزده و بیست معتقد است خاطره های ِ خوش، هرچند کوچک ، در ذهن ِ بشر بزرگ می شوند و خاطره های ِ بد، هرچند بزرگ ، در ذهن ِ او کوچک می گردند . گویا حق با برگسون است . انسان ِ غربی، به آسانی عصر ِ ظلمانی ِ پیشین را چون خاطره ای حقیر فراموش کرده است .

اما اکنون من به قهرمانان ِ اعصار ِ ظلمانی می اندیشم . از نگاه ِ من بسیاری از آن ها به خوبی می دانند که مومنانی متعارضند . ایمان دارانی هستند که برای ِ برچیده شدن ِ بساط ِ ایمان می جنگند ؛ برای ِ ور افتادن ِ سرسپردگی و برای ِ ساختن ِ عصر ِ گشایش و انسانش . آن ها می دانند افراط و تفریط که از آسیب های ِ میدان ِ جنگ است ، بسیاری از جنبه های ِ وجودی شان را تعطیل خواهد کرد . می دانند که نه چند بُعدی که متاسفانه ، تخت و تک بعدی خواهند شد و بدین ترتیب به اعصار ِ بعدی نخواهند رسید . با این همه دست به انتخاب می زنند و با زنده به گور کردن ِ خود ، زمین ِ عصر ِ ظلمانی را بارور می کنند . بلوغ و جاودانگی را می بازند تا چرخ دنده ی ِ تاریخ را به حرکت در آورند . تاوانی که انسان ِ اعصار ِ تاریک ناگزیر به پرداخت ِ آن است .


سرانگشت

۱۳۸۶ خرداد ۳۰, چهارشنبه

زیر و بم ِ اقتصاد


اگر چنان که خمینی می گفت، اقتصاد مال ِ خر باشد ، اقتصاد دان می شود "مال ِ خر شناس" . باری، در روزهای ِ اخیر عده ای " مال ِ خر شناس " نامه ای به احمدی نژاد نوشته اند و از سیاست های ِ اقتصادی ِ او انتقاد کرده اند . از این که رییس ِ جمهور ـ هرچقدر معجزه ی ِ هزاره ی ِ سوم باشد ـ نمی تواند سر ِ خود نرخ ِ بهره ی ِ بانکی را کم کند و حتا در کار ِ بانک های ِ خصوصی فضله بیندازد . احمدی نژاد نیز پس از چندی تحمل ِ طاقت سوز ، بالاخره به میدان آمده و از اقتصاد دانان خواسته است مخالفت هایشان را با دلایل ِ علمی ثابت کنند . این که پاسدار احمدی نژاد و ششلول بندان ِ میز ِ گردش تا چه اندازه از فرمول های ِ دور و دراز ِ علم ِ اقتصاد سر در می آورند بحث ِ دیگری است، اما نکته ی ِ مهمتر این است که رییس جمهور ِ اسهالی، نه بر و رویی دارد و نه در شهر مقدس ِ قم (Gay city) زانوی ِ تلمذ بر زمین زده . او حداکثر فردی از عمله ی ِ شکنجه ی ِ نظام بوده است و نه حتا یک نفر از عمله ی ِ طرب . در بین ِ سران ِ حوزه هم کسی به او التفات ندارد مگر مصباح ِ یزدی که آنقدر در نقشه های ِ جنایتکارانه ی ِ خود غرق است که مجال ِ رسیدگی به "اقتصادش" را ندارد . اینجاست که در هجوم ِ دشواری های ِ روز افزون ِ مردم ِ ایران ، کمبود ِ یک رییس جمهور ِ روحانی به سختی احساس می شود . هرچه باشد آنان اقتصاد را به معنایی که خمینی مراد کرده بود، بهتر احساس کرده اند و با زیر و بم ِ آن بیشتر آشنایی دارند .


سرانگشت

۱۳۸۶ خرداد ۲۹, سه‌شنبه

گزارشی کوتاه در معرفی ِ سه کانون ِ زمین لرزه


1 ـ قم / 28/3/86 : صبح ِ دوشنبه پیکر آیت الله محمد فاضل ِ لنکرانی تشییع و در صحن ِ حرم ِ معصومه به خاک سپرده شد . در این مراسم علاوه بر جمعیتی سوگوار ،جمعی از مراجع ِ تقلید و اعضای ِ جامعه ی ِ مدرسین ِ حوزه ی ِ علمیه ی ِ قم حضور داشتند . آیت الله وحید ِ خراسانی، از مراجع ِ تقلید ِ شیعه بر پیکر ِ آیت الله لنکرانی نماز خواند . همچنین به گزارش ِ ایلنا نمایندگانی از سوی ِ دفتر ِ رهبری ، هیات ِ دولت ، شورای ِ نگهبان، دادستانی کل کشور، فرماندهی ِ نیروهای ِ مسلح و هاشمی ِ رفسنجانی در این مراسم شرکت کردند .

2 ـ تهران/ 29و28و27/3/86 : سمینار ِ "شریعتی ، دیروز ، امروز ، فردا " در سالروز ِ سی امین سالمرگ ِ دکتر علی شریعتی طی ِ سه روز در حسینیه ی ِ ارشاد ِ تهران برگزار می شود . برگزار کنندگان مراسم معتقدند پس از سی سال این امکان فراهم آمده است تا با ارزیابی و نقد و بررسی ِ آرا و نظرات ِ شریعتی به راهکارهای ِ جدید دست یابند . از عنوان های ِ سخنرانی در این مراسم می توان به نقش ِ شریعتی در انقلاب ِ 57 ، شریعتی و فلسفه ی ِ سیاسی و شریعتی و بازخوانی ِ اسلام اشاره کرد .

3 ـ کهک ( بین ِ تهران و قم )/28/3/86 : در ساعت ِ 17:59 دقیقه ی ِ روز دوشنبه زلزله ای به بزرگی ِ 9/5 ریشتر استان های ِ مازندران ، تهران ، مرکزی و سمنان را لرزاند . کانون ِ این زلزله قصبه ی ِ کهک از توابع ِ شهرستان ِ قم گزارش شده است . وقوع ِ زمین لرزه باعث شد بسیاری از مردم در شهرهای ِ مختلف ِ ایران ، نگران و هراسان خانه ها را ترک کنند و به بوستان ها و خیابان ها بیایند و ساعت ها در فضای ِ باز بمانند . تا کنون از این رخداد خسارت ِ عمده ای گزارش نشده است .


سرانگشت

فارست گامپ، جلد ِ دوم


پیشکش به دخوی ِ نازنین


در عالم ِ ادبیات مثل ِ دنیای ِ سینما رسم بر این است که رمان های ِ موفق جلد های ِ دوم و سوم پیدا می کنند . یعنی نویسندگان ِ فرصت طلب یا آدم های ِ ناموفقی مثل ِ بنده، پس از ده سال یا ده قرن از تاریکی بیرون می جهند و از شهرت ِ آن قصه ی ِ محبوب سود بر می دارند و دنباله هایش را به بازار می فرستند . البته بگذریم که گاه خود ِ صاحب علّه، یعنی نویسنده ی ِ اصلی که موقع ِ خلق ِ کتاب در خواب ِ هفتمش هم نمی دیده چیز ِ پولساز و به درد خوری بنویسد ، گردنه را بر مفت خورها می بندد و کاروانی را که با هزار زحمت به منزل رسانده بوده به ضرب ِ دگنک دوباره به راه می اندازد .

این مقدمه را آوردم تا بگویم چند سال ِ پیش رمانی خواندم به قلم ِ وینستون گروم و به نام ِ فارست گامپ . اگرچه بعدها فیلمش را دیدم اما اعتراف می کنم رمان چیز ِ دیگری بود . فارست گامپ قصه ی ِ طنز آمیز ِ یک عقب مانده ی ِ ذهنی است که در عالم ِ بلبشوی ِ سیاست به همه چیز می رسد . آنقدر تخمی ـ تخیلی موفق می شود که آدمی آرزوی ِ حماقت می کند . به یاد ِ آن حدیث ِ نبوی افتادم که فرمود : اکثر ِ اهل ِ بهشت ، احمق ها هستند . راستش را بخواهید موقعی که در روزنامه خواندم شورایی به نام ِ سیاستگزاری و نظارت بر انتشار ِ آثار و اندیشه های ِ دکتر احمدی نژاد ( یا به قول ِ ابراهیم نبوی : اینقدی نژاد ! ) تشکیل شده و قرار است همگان از تئوری های ِ هسته خرمایی ِ کوتوله ی ِ واویلا بهره مند شوند ، به قول ِ فرنگی مآبان ِ پارسی سوز با خودم گفتم : چـــرا کـــه نــــــه ؟!!! حالا که مقتضی موجود است و مانع مفقود، چرا نباید سنت ِ " بر باد رفته " نویسی ادامه پیدا کند ؛ آن هم لابد با بودجه ی ِ سیل زدگان ِ استان ِ سیستان و بلوچستان ؟ چرا من نباید جلد ِ دوم ِ فارست گامپ را بنویسم ؟ مگر چه چیزم از وینستون گروم ، وینستون چرچیل و سیگار ِ وینستون کمتر است ؟ حالا بر فرض که همه چیزم کمتر باشد ،به قول ِ شیخ ابوسعید ابو الخیر اگر " آنچنان نیستم که حکایتم را بنویسند" ، دست ِ کم حکایت نویس که می توانم باشم . بنده که در عهد ِ خمینی به دلیل ِ صغر ِ سن، فرصت ِ نوشتن ِ دنباله ی ِ " دراکولا " و در دوران ِ خاتمی به علت ِ کم تجربگی بخت ِ نگارش ِ ادامه ی ِ " روز َ شغال " را از دست دادم، نباید این پای ِ خوب را مفت ببازم . اگر محور ِ رمان، احمدی نژاد باشد خود به خود همه چیز درست می شود . تازه ، وینستون ِ بیچاره هم الگو را به مقلدانش داده ... از فردا به سلامتی ِ احمدی نژاد ، روزی یک پاکت سیگار ِ وینستون دود می کنم ... درود بر فارست گامپ ، جلد ِ دوم !


سرانگشت

۱۳۸۶ خرداد ۲۷, یکشنبه

فوت کردن یا گوزیدن ، مساله این است

نشریه ی یالثارات الحسین جارچی ِ اَن صار ِ حزب الله تازگی ها نعره ی ِ وا اسلاما کشیده که روباه ِ مکار یعنی آسید ممد ِ خاتمی در سفرش به ایتالیا با چهار پینوکیوی ِ نامحرم که همانا زن های ِ بیگانه باشند ، دست داده است .( پینوکیو از این جهت گفتم که ایتالیا ، موطن ِ کارلو کلودی خالق ِ پینوکیوست نه از آن رو که در اسلام ِ عزیز، زن نصف ِ پینوکیوست ؛ هرچه باشد آقای ِ پینوکیو رجل است ، چه پس از نفخت ُمن روحی و چه قبل از آن !) بله... عرض می کردم ... حالا یالثارات الحسین راست فرموده که بعد از تنبیه و حصر ِ خانگی ِ گربه نره ، روباه ِ مکار هم باید ادب شود و از کسوت ِ آخوندی بیرون بیاید . لابد یالثارات خیال می کند خاتمی بعد از خلع ِ لباس غربال جلوی ِ صورتش می گیرد و از غصه ی ِ بی عصمتی دق می کند . زهی خیال باطل ! اما بنده که از طرفداران ِ پر و پا قرص ِ اسلام ِ عزیز و نیز از دلباختگان ِ استرپ تیز هستم با خلع ِ لباس ِ آسید محمد ِ روباه موافقم و این واقعه را میمون و از مقوله ی ِ عدو شود سبب ِ خیر ، ارزیابی می کنم . چرا که آسید محمد ِ عریان بعد از فکل کراواتی شدن به جای ِ این که پهلوی ِ احمدی نژاد و خامنه ای بتمرگد و به سمت ِ شمع های ِ کیک ِ تولد ِ عمه جان الیزایت بگوزد می تواند مثل ِ بچه ی ِ آدم در کنار بزرگانی چون هوشنگ ِ امیر احمدی ، احسان ِ نراقی و بالاخره سید حسین ِ نصر بنشیند و شمع های ِ ضیافت را فوت کند . هر چند که در هر دو صورت شمع های ِ مهمانی خاموش می شوند و قلب ِ کوچک ِ عمه جان الیزابت شاد می گردد اما قبول کنید که فوت کردن بسیار آبرومندانه تر از گوزیدن است . می گویید نه ؟ از پدر ژپتو بپرسید .


سرانگشت

۱۳۸۶ خرداد ۱۵, سه‌شنبه

نیمه ی گندیده

چگونه می توان ارتجاع یا واپس گرایی را به عرصه ی ِ زندگی ِ کنونی باز آورد ؟ دقیق
تر بگویم ، چگونه می توان رفتار یا اندیشه ای پست ، عقب مانده و چه بسا شرم آور را حتا در جامعه ای نیمه مدرن مثل ِ ایران ِ امروز ، شدنی کرد ؟ ... اجازه بدهید پرسشم را از رویکرد ِ عاطفی و ارزشی اش خالی کنم و باز بپرسم : چگونه ممکن است رفتار یا اندیشه ای ناهمگن با دوران ، فراموش شده و مخالف با عرف را در جامعه ای نیمه مدرن مثل ِ جامعه ی ِ امروز ِ ایران ، دوباره بازآوری و احیا کرد ؟ جامعه ای که از مجموعه ی ِ دستاوردها و بنیادهای ِ جهان ِ مدرن، هرچه نداشته باشد لااقل ابزار هایش را دارد . ابزارهای ِ مدرنی که روشن است ، معرفت آفرینند . آیا دست ِ کم وجود ِ همین یک عامل ، یعنی معرفت ِ حاصل از کاربرد ِ ابزارهای ِ مدرن، مثلاً استفاده از انواع و اقسام ِ ماشین ، نباید مانعی در راه ِ تحقق و بازگشت ِ رفتار یا اندیشه ای تاریخ گذشته باشد ؟

آرتور کوستلر نویسنده ی ِ " خوابگردها " معتقد است ما می توانیم به دانایی ِ خود بیفزاییم اما نمی توانیم از دانایی ِ خود بکاهیم . معتقد است ما نمی توانیم معرفت ِ خود را به عناصر و مولفه های ِ سازنده اش تجزیه کنیم، آنگاه عناصری را نگه داریم و عناصری را دور بریزیم . بر این اساس دانایی یا معرفت ِ ما واحدی ارگانیک است که پا در فراز ِ تکامل دارد، نه سر در نشیب ِ نقصان . ما پس از گذر از دوره ی ِ قبلی و ورود به دوره ی ِ بعدی، ناگزیر دانا تر می شویم . چه بخواهیم چه نخواهیم دانا تر می شویم . پس ناگزیر از دانایی هستیم . حال اگر ما دانایی ِ مرحله ی ِ قبل را X و دانایی ِ مرحله ی ِ بعد را X +a بنامیم ، سوال این است که چگونه می توان دانایی ِ مرحله ی ِ بعد را تحت الشعاع ِ عوامل ِ کاهنده قرار داد و آن را به دانایی ِ مرحله ی قبل یا حتا کمتر از آن فرو کاست و از این رهگذر به ترویج و نشو و نمای ِ رفتار یا نگرشی واپس مانده پرداخت ؟
اجازه بدهید منظورم را با آوردن ِ مثالی روشن کنم . در دوره ای از زندگی بشر، برده داری در برخی جامعه های انسانی رواج داشت . اما به مرور ِ زمان تلقی ِ آدمی از حقوق ِ انسان تغییر یافت . آگاهی او نسبت به ضرورت ِ آزادی ِ بشر پُر دامنه تر شد و پس از قیام ها و مبارزه های ِ بسیار ، برده داری از میان رفت . امروز اگر مرتجعی بخواهد دوباره برده داری را باب کند با کوهی از مشکلات روبروست . زیرا باور به مفهوم ِ " انسان ِ آزاد " بخشی از معرفت و دانایی ِ انسان ِ امروز است که قابل ِ تجزیه و فرو کاستن نیست . اما به رغم ِ این نظریه ما سال هاست که در جامعه ی ِ خود شاهد ِ رجعت ِ رفتارها و نگرش های ِ پوسیده و عقب مانده هستیم . شاهدیم که هر از گاه تعدادی از این مُرده ها، نبش قبر و در جامعه رها می شوند . شماری از افراد ـ که متاسفانه عددشان روز به روز بیشتر می شود ـ آن نگرش های ِ ارتجاعی را قبول می کنند و آن رفتار های ِ موهن را انجام می دهند . چگونه می توان این مساله را توضیح داد ؟ آخر چه بر سر ِ آن آگاهی ِ رو به تزاید ِ آدمی آمده ؟ بی گمان طرفداران ِ ارتجاع برای ِ رسیدن به مقصود ِ خود ساز و کارهای ِ متنوعی اختراع کرده اند ولی من در این یادداشت تنها به بازشکافی ِ یکی از آن ها می پردازم .
همان طور که گفتم آرتور کوستلر معتقد است ما می توانیم به معرفت ِ خود بیفزاییم اما نمی توانیم از آن بکاهیم . او همچنین می افزاید " وقتی فکر دو پاره شد ، هر دو نیمه ارزش ِ خود را از دست می دهد . " و این درست همان نکته ای است که من بر سر ِ آن با نویسنده ی ِ خوابگردها اختلاف ِ نظر دارم . به نظر ِ من وقتی فکر دو پاره شد ( مثلاً نیمی مدرن و نیمی سنتی ) تنها یک نیمه، یعنی نیمه ی ِ برتر ارزش ِ خود را از دست می دهد و خنثا می شود ولی نیمه ی ِ عقب مانده که من نامش را " نیمه ی گندیده ی ِ معرفت " می گذارم تبدیل به ضد ِ ارزش و عامل ِ تباهی می شود . به دیگر سخن، نیمه ی گندیده ی ِ معرفت به آسانی بستری فراهم می آورد که هرگونه واپس گرایی در سایه ی ِ آن ممکن می شود .
حال ببینیم واپس گرایان خواسته های ِ ناهمساز ِ خود را چگونه در جامعه متحقق می کنند . به نظر ِ من هر فرآیند ِ ارتجاعی در دو مرحله انجام می گیرد . اول سلبی و دیگر ایجابی . در مرحله ی ِ سلبی واپس گرایان حقوق ِ پذیرفته شده ی ِ افراد را نفی می کنند . حقوق ِ پذیرفته شده نیز خود شامل ِ دو گونه حق است : الف ـ حقوق ِ طبیعی مثل ِ غرایز ِ آشنای ِ انسانی ب ـ حقوق ِ اکتسابی که خردگرایانه تر هستند و در هر دوره نسبت به دوره ی ِ قبل به لحاظ ِ کیفیت و کمیت رشد می کنند . این حقوق معمولاً با مبارزات ِ مدنی ، سیاسی ، نظامی و ... به دست می آید، مثل ِ حق ِ برده نبودن ِ انسان . ( البته ممکن است برخی از حقوق طبیعی و غریزی نیز از راه مبارزه کسب شوند، مثل ِ حق ِ ازدواج ِ همجنس بازان با یکدیگر ؛ برای ِ همین است که غرایز ِ " آشنا " را از غرایز ِ " غریب " جدا کردم .)
پس از این که حقوق ِ انسانی ِ افراد اعم از طبیعی و اکتسابی نفی شد و لطمه خورد ، محملی برای ِ دوپاره کردن ِ برداشت ِ ذهنی ِ انسان ها از وضعیت ِ خودشان به وجود می آید . از سویی نیاز های ِ افراد که قبلاً در ذیل ِ حقوق ِ رسمیت یافته شان برطرف می شد به جنبش در می آید و از سوی ِ دیگر در وضعیت ِ جدید از طریق ِ شیوه های ِ پیشین ، راهی برای ِ ارضای ِ نیازها وجود ندارد . در اینجاست که بخش ِ گندیده ی ِ معرفت آغاز به حرکت می کند و ذهن ِ افراد را با افق ِ مرتجعان همسو می نماید . چرا که اگر افراد ِ جامعه با جهان بینی ِ مرتجعان همدلی کنند ، امکان ِ بر آوردن ِ نیاز هایشان در آتمسفری دیگر وجود دارد . واضح است که ورود به فضای ِ جدید لوازم ِ خود را در پی دارد . در اینجاست که می بینیم اشخاص، دانایی ِ خود را موقتاً کور می کنند و برای ِ ارضای ِ خواسته های ِ حیاتی ِ خود رفتار و اندیشه ی ِ واپس گرایانه را پیشه می کنند . به زشتی و عقب ماندگی ِ رفتار ِ خود کمترین اعتنایی نمی کنند چرا که پای ِ به دست آوردن ِ حقوق ِ منتفی در کار است .
برای ِ نمونه در این روزها شاهد بودیم که وزیر ِ کشور ، مصطفی پور محمدی ، قصاب ِ 67 و عامل ِ کشتار ِ دگر اندیشان و زندانیان سیاسی در روزنامه ها اعلام کرده که باید صیغه را با تمام ِ توان در جامعه رواج داد .این نظریه هرچند واپس گرا ، مخالف ِ عرف و ضد ِ خرد ِ جمعی است اما احتمالاً از سوی ِ جامعه با استقبال مواجه خواهد شد . زیرا وقتی در جامعه ای آزادی ِ جنسی که از حقوق ِ طبیعی ِ افراد ِ بشر است نفی شود و زیر ِ ضربه قرار گیرد ، نیاز ِ طبیعی برای ِ پاسخ شنیدن خود را با فضایی که پاسخگوی ِ اوست هم خوان و همداستان می کند . در اینجاست که نیمه ی ِ گندیده ی ِ معرفت در نقش ِ فعال ِ مایشاء وارد ِ میدان می شود و برای ِ برطرف شدن ِ نیاز ِ طبیعی راه حل ارائه می دهد : صیغه ! آری ، یک رفتار و نگرش عقب مانده وارد ِ فضای ِ ذهنی و عینی ِ جامعه می شود بدون ِ این که معرفت ِ به خواب فرو زده ی ِ ما خودش را در ماجرا دخالت دهد . کسانی که از پیشنهاد ِ قصاب ِ 67 استقبال می کنند ، نه دانایی ِ خود را تجزیه می کنند و نه آن را فرو می کاهند بلکه در لحظه ای خاص ، یکسره آن را نادیده می گیرند . سپس با دستیاری ِ نیمه ی ِ گندیده ی ِ معرفت ، نکبت ِ ارتجاع را صورت می بخشند .

معتقدات ِ اسلامی ، نیمه ی ِ گندیده ی ِ وجود ِ ما است .


سرانگشت

۱۳۸۶ خرداد ۱۲, شنبه

(نامه هایش (1

یکی از دوستان ِ گرامی نامه ای برایم فرستاده که پژوهشی است درباره ی ِبرخی تردامنی های ِ پیامبران ِ سامی . نامه را خواندم و از دوست ِ عزیز خواستم اجازه دهد آن را در انگشت چاپ کنم . لطف کرد و اجازه داد . مانده بودم چه عنوانی برای ِ نوشته اش انتخاب کنم، دیدم از آنجا که خودش احتمال داده از این قبیل نوشته ها باز هم برایم بفرستد ، بهتر است اسمش را بگذارم : نامه هایش ، شماره ی ِ یک
" پیامبرانِ سامی یا جاکشانِ تاریخ:
با نگاهی گذرا به بخش اولِ عهدِ عتیق (کتابِ سفر پیدایش) دانسته می گردد که ابراهیم خلیل جاکشی ِ ساره، همسرش، را می کرده است و چنان هم غیرتمند و دلیر بوده که به هر شهری در می آمده، از خوف ِ آنکه به سببِ طمع ساکنین آن سرزمین در زیبایی و دلربایی ِ ساره قصدِ جانِ ابراهیم کرده و او را هلاک سازند، به همسرش امر می کرده بگوید خواهر ِ ابراهیم است و حاضر بوده همسرش را بگایند اما خودش جان در امان داشته باشد. از همه عبرت آموزتر نیز توجیهِ اوست پس از اعتراض فریب خوردگان که مدعی می شود در میانِ قوم آنان خداترسی نبوده و الا او مجبور نمیشد همسرش را اینچنین در آغوش والیانِ شهرها وانهد. لابد از نحوه یِ رفتار ابراهیم باید به این نتیجه دست یابیم که سپر بلا ساختن دامن و دنبلانِ ساره بجهتِ نگاهداریِ جانِ خودش نشانه ای از خداترسی اوست و به واقع که خداترسی راستین نیز فرجامی جز این ندارد.
دو فقره از این جاکشی بر من مکشوف گردید: اما فقره یِ اول در سفر به مصر است که ابراهیم جاکشی ِ ساره را برای ِ فرعون می نماید ، که چنانکه از سفر ِ پیدایش هویداست، فرعون به ساره در نیز آمده و او را گاییده چرا که خداوند به فرعون ندا می دهد که او و اهل اش را به این سبب به لعنت ِ ابدی گرفتار خواهد ساخت. ( ولی مگر گناه از آنِ فرعون بود؟ آیا این ابراهیم ِ جاکش نبود که همسرش را به اسم خواهرش به رختخواب ِ فرعون فرستاد؟) فقره ی ِ دوم آنگاه بود که ابراهیم به زمین ِ جرار در آمد و باز هم به ابی ملک، پادشاه ِ جرار، گفت که ساره خواهرش است اما اینبار گویا یهوه زودتر از اینکه ساره گاییده گردد، خبردار شد و به ابی ملک ندا داد که اگر به ساره در آیی روزگارت سیاه است . من اما اگر بجای ِ ابی ملک بودم به خداوندگار خدا می گفتم: خاموش فریبکار! هم خودت و هم پیامبرت به عارضه یِ جاکشی شریرانه مبتلا هستید.
پیامبر ِ الهی ِ دوم که جاکشی می فرموده حضرت ِ لوط است که زمانی که سه فرشته در هیأت ِ جوانانی دلفریب به شهر ِ او در آمدند و مورد ِ طمع ِ اهل ِ سدوم قرار گرفتند، لوط از روی ِ مهمان نوازی به جاکشی روی آورد و به اهل ِ سدوم چنین گفت " : اینک من دو دختر دارم که مرد را نشناخته اند. ایشان را الان به نزد ِ شما بیرون آورم و آنچه در نظر ِ شما پسند آید، با ایشان بکنید!" چنانکه می بینید لوطِ نبی در این مقام بروشنی قوم ِ خود را به آمیزش دسته جمعی آنهم به نحو ِ وحشیانه ی ِ یک شهر مرد و دو عدد دختر دعوت می کند. از جمله یِ "آنچه در نظر ِ شما پسند آید با ایشان بکنید! " نیز مستفاد می گردد دعوت ِ لوط به ورود ِ قوم از در ِ عقب به دو دخترش. از همه شگفت انگیزتر اینکه در ادامه متوجه می شوید که این دو دختر، شوهر هم داشته اند. البته شاید دو داماد ِ لوط نیز موردِ التفاتِ اهالی سدوم قرار گرفته باشند و میل به زنان در آنان خاموش گردیده باشد که چنین معجزاتی از قدرتِ خداوندِ ابراهیم بدور نیست. اما به واقع اگر لوط می خواست حرمتِ میهمانان اش را نگاه دارد، چرا از دختران اش مایه گذاشت و آنان را چون گوشتِ قربانی به عمودهایِ سدومیان پیشکش کرد؟ این چه انسان دوستی ست که بابت اش باید انسانهایی دیگر قربانی گردند؟ آیا دخترانِ لوط به این کار پدر رضایت داشتند؟ اگر لوط براستی نگرانِ هتکِ حرمت از میهمانان اش بود چرا خودش را به اهالی سدوم پیشکش نکرد؟ خصوصاً که سدومیان به مرد رغبت داشتند نه به زن. بفرجام اما لوط نیز پاداش ِ این جاکشی را از یهوه دریافت می کند و دختران اش که بی کیر مانده بودند به بهانه ی ِ آنکه نسل ِ پدر از بین نرود او را دو شب شراب می نوشند، شب ِ اول خواهر ِ بزرگ سوار عمودِ نبی می گردد و شب ِ دوم خواهر ِ کوچک .
این بخش از عهدِ قدیم روایتگر پیامبرانِ فریبکار و جاکشانِ موحد است."