ماجراهای بنده و عمه جان گلابتون 3

ماجـراهــای ِ بنــده و عمـه جــــان گلابتـــــون ؛

قسمت سوم : رستـوران ِ ســورن


آدم های ِ غیر متعارف را باید در مکان های ِ غیر متعارف جست و جو کرد . این بار عمه جان گلابتون را به جای ِ خانه در خیابان ملاقات کردم . البته نه در پیاده رو یا پارک یا فروشگاه . بلکه در بالای ِ پل ِ هوایی .
رو به افق ایستاده بود و آسمان ِ تهران ِ توتیایی را تماشا می کرد . گفتم :

ـ عمه جان، منتظر ِ عبور ِ ستاره ی ِ هالی هستید ؟ خواهد آمد . فقط حدود ِ شصت سال باید صبر کنید .
بدون آن که سر برگرداند گفت :
ـ نگران ِ حمله ی ِ مریخی ها بودم که تو پابرهنه به معرکه دویدی .

دستش را گرفتم . چشم از آسمان برنمی داشت . آرام آرام از بالای ِ پل به پایین آمدیم . گفت :
ـ آن توده ی ابر ِ سیاه را در آسمان می بینی ؟ یک ساعت و نیم است مراقبش هستم . اول لکه ای بود بنفش رنگ . رویایی و بی آزار . اما کم کم، در متن ِ ابرهای ِ سفید منتشر شد و نصف ِ آسمان را سیاه کرد ... بوی ِ باران را نمی شنوی ؟
گفتم : بیش از هرچیز بوی ِ غذا را می شنوم . سه ساعت از ظهر رفته و من هنوز ناهار نخورده ام . اگر افتخار بدهید با هم به رستوران برویم .

در خیابان ِ کریم خان ِ زند بودیم . گفت :
ـ من ناهار خورده ام اما به خاطر ِ تو حاضرم یک بار ِ دیگر هم بخورم .

در تقاطع ِ کریمخان ـ حافظ ، ذوق زده با انگشت ِ اشاره، جایی را نشان دادم :
ـ رستوران ِ سورن ! توی ِ کتاب ها درباره اش خوانده ام ... سی ـ چهل سال پیش پاتوق ِ روزنامه نگاران ، شاعران و نویسندگان بوده ... ناهار برویم آنجا !

عمه جان گلابتون روی در هم کشید :
ـ بچه جان ! درست است که شناسنامه دار بودن ارزشمند است . اما همان طور که " پیشرفت ِ محسوس " داریم ، " ترقی ِ معکوس " هم داریم .
گفتم : یعنی چی ؟
ـ یعنی روزگاری در همین رستوران ِ سورن ، بهترین غذاها آماده و سرو می شد . مهمانان ِ سلطنتی و سفارت خانه ای در کنار ِ بقیه ی ِ مهمان ها پذیرایی ِ شاهانه می شدند. شب ها سراسر ِ حیاط را تخت می زدند و چراغانی می کردند . زنان با زیباترین غمزه های ِ زنانه و مردان با موقرترین رفتارهای ِ مردانه در جلوه بودند ... تا چشم کار می کرد، رنگ بود و طرح بود و نوا بود و شادمانی ... جام های ِ ارغوانی پیاپی پر و خالی می شدند و جلوه های ِ زیبایی را در چشم ِ مهمانان صدچندان می کردند ... قهقهه های ِ راز آمیز، فواره ی ِ نبوغ ِ بشری را به پرواز در می آورد و آتشفشان ِ احساس در گداخته ترین لحظات، شمعدانی های ِ عطری پرتاب می کرد ! خلاصه که باید بودی و آن ضیافت ها را می دیدی .
گفتم :
ـ عمه جان ! شما هم اطوار ِ وجودی ِ جالبی دارید که توضیحش بماند برای ِ بعد . اما من الان آنقدر گرسنه ام که از آن پردیس ِ پُر ناز و نعمت، تنها یک دیس غذای ِ خوب برایم کافیست .
داشتیم از عرض ِ خیابان گذر می کردیم . به پیاده رو که رسیدیم گفت :
ـ از خیرش بگذر ! برای ِ خوردن ِ همان یک دیس غذای ِ خوب هم، سی سال دیر رسیدی .

پیاده روی ِ خیابان ِ کریم خان را گرفتیم و به طرف ِ میدان ِ هفت ِ تیر پیش آمدیم . اما من هنوز دلیل ِ دشمنی ِ عمه گلابتون را با رستوران ِ سورن نفهمیده بودم . نیازی به پرسیدن نبود . خودش به حرف آمد :
ـ چند روز ِ پیش برای ِ اولین بار بعد از انقلاب به رستوران ِ سورن رفتم . چند نفر از دوستانم را به شام دعوت کرده بودم . به این خیال که در هنوز بر همان پاشنه می چرخد و لااقل از دوستانم پذیرایی ِ مجللی می شود . اما متاسفانه خیلی زود فهمیدم که نه از تاک ، نشانی مانده نه از تاک ـ نشان . نه احترامی ، نه توجهی و نه حتا غذای ِ خوبی . همه چیز رو به اضمحلال ، بدون ِ هیچ نشانی از گذشته ی ِ باشکوه . مردک ِ سرگارسن انگار که شاش داشته باشد ، مدام این پا و آن پا می کرد و کشیک ِ ما را می کشید تا هر چه زودتر شرمان را کم کنیم . می گفت : " خیلی دیر آمدید . ما ساعت ِ شش و نیم شام می دهیم ! " ... مردک خیال می کرد ما مرغیم که آفتاب غروب به لانه برویم . تازه ساعت، نُه ِ شب بود .
گفتم :
ـ چرا تعجب کردید ؟ در حکومت ِ اسلامی قرار بر این است که هرچیز یادآور ِ شکوه ِ گذشته باشد از بین برود .
گفت :
ـ سرگارسن خیر ِ سرش پنجاه سال در رستوران سابقه ی ِ کار داشت . چرا باید به این زشت سازی رضایت می داد ؟
ـ اولاً لابد بی استعدادترین گارسن ِ آنجا بوده . آدم های ِ بی استعداد ، استعداد ِ عجیبی در ویران کردن ِ آبادانی دارند . می توانند از جنگل ، انبار ِ خاکستر بسازند . او هم قول ِ سوزاندن داده و ماندگار شده . ثانیاً شما به زشت سازی ایراد نگیرید . زشت سازی ، گوهر ِ سلیقه ی ِ اسلامی است . اصلاً پسند ِ اسلامی ، فاجعه ی ِ زیباپسندی است . من تا به حال از مسلمان جماعت، کج سلیقه تر ندیده ام . چه در لباس پوشیدن ، چه در غذا خوردن ، چه در ورزش کردن ، چه در آداب و رسوم ، چه در خیلی چیزهای ِ دیگر . این بیچاره ها هنوز نتوانسته اند برای ِ اعیاد ِ مذهبی شان یک ریتم ِ شادمانه پیدا کنند . در جشن ها لباس ِ سفید می پوشند ، نوحه می خوانند و دست می زنند !
عمه جان گلابتون گفت : خلاصه آن شب آنقدر مضحک گذشت که آن را در دفترچه ی ِ خاطراتم ثبت کردم .

آسمان ِ بالا سر را نگاه کردم . ابرهای ِ تیره داشتند همه ی ِ آسمان را می پوشاندند . گفتم :
ـ وقایع ِ مضحک به قدری در مملکت ِ ما اتفاق می افتد که من مانده ام چرا تا به حال همه ی ِ مردم ِ ایران، کمدی نویس نشده اند ؟
همراهم گفت :
ـ چون این کمدی که تو می گویی ، حیات ِ تراژیک ِ آن هاست . نمی توانند به رنج هایشان پوزخند بزنند .
ـ پس کاش تراژدی نویس می شدند !
ـ آن قدر در فاجعه غرقند که برایشان عادت شده . غیر از آن و بیرون از آن، برای ِ آن ها بی معناست .
گفتم :
ـ عمه جان با شما مخالفم . البته همه را نمی گویم اما به نظر من محنت هایی که بخشی از مردم ِ ایران می کشند ، رنج ِ اصیل نیست . خود آزاری است . مرا به یاد ِ یکی از داستان های ِ ملانصرالدین می اندازد .
پرسید :
ـ با کدام معیار می گویی که رنج ِ آنها اصیل نیست ؟
ـ می گویند یک روز ملانصرالدین پای ِ دیوار نشسته بود و به خودش سوزن می زد . یکی آمد و سوزن را از دست ِ او گرفت . ملا ، نفس ِ راحتی کشید و گفت : آ...ه ! چه کیفی دارد آدم به خودش سوزن نزند ! ... حالا حکایت ِ ماست . بسیاری از این مردم، دانسته به خودشان سوزن می زنند . مثل ملانصرالدین . با این تفاوت که سوزن را به احدی نمی دهند . خودشان می دانند تا چه اندازه مبتذل و قابل ِ ترحم اند . می دانند معیارهایی که بر اساسش زندگی می کنند ، به درد نخور است . می دانند زندگی شان تقلیدی بی مایه ، مازوخیستی و کورکورانه از ارزش های ِ رسمیت یافته است ... همان ارزش های ِ توی ِ بوق ... می دانند سگدو زدن هایشان آنها را از سعادت دور می کند . می دانند که زندگی نمی کنند بلکه به زندگی دچارند . می دانند شبیه ِ دیگران شدن آنها را خوشبخت نمی کند . همه را می دانند . با این وصف حاضر نیستند از شیوه ی ِ زندگی شان دست بردارند . جرات ندارند با خودشان مواجه شوند . با خود ِ مسخ نشده شان ... بیش از آن که درفاجعه غرق شده باشند ، با سیلاب ِ ارزش های ِ حاکم ، هم جهت اند ... این را از پشت ِ حرف هایشان می شود فهمید . از درد ِ دل هایشان . آن هنگام که از فرط ِ درماندگی و استیصال ، در مسلخ ِ صداقت ِ خود، ذبح شده اند . آن زمان که برای ِ لحظه ای ولو کوتاه، حجاب ِ دروغ را پاره کرده اند و در سایه روشن ایستاده اند ... مثل ِ تک درختی سرسبز که در دشت ِ مه گرفته ، لمحه ای نمایان می شود و باز ناپدید می گردد ... می شود فهمید که از خودشان و از پوچی و روزمرگی شان ناراضی اند . می شود خود ِ حقیقی ِ آن ها را دید که بر خود ِ مسخ شده شان ، اشک می بارد . صداقت هم برایشان در حکم ِ ابزار ِ تخلیه ی ِ فشارهای ِ روانی است . بعد از تخلیه ، دوباره برمی گردند سر ِ خانه ی ِ اول . یا چه می دانم ، خانه های ِ اول ! متاسفانه آن ها حتا دوپاره هم نیستند ... چند پاره اند .

اثری از آفتاب ِ بعد از ظهر در خیابان نبود . هوا تیره بود و باد می آمد . آسمان آذرخش می زد . بوی ِ باران می آمد . عمه جان گلابتون گفت :
ـ باز تو معلول ها را دراز کردی ... به جای ِ آن که به علت ها بپردازی . این مردم ِ به قول ِ تو چند پاره، معلول ِ یک تاریخ و فرهنگ اند . آن لطمه هایی که در طول ِ تاریخ خورده اند ، آن صدماتی که دیده اند ، آن هجوم ها و غارت ها . حتا در ژن هایشان نقش بسته . بزرگترین احقاق ِ حق ِ آن ها ، اجازه ی نفس کشیدن بوده . نباید با آن ها دشمنی کرد . نباید توهین کرد .
گفتم :
ـ من هیچ احترامی برای ِ " فرومایگی " قائل نیستم . در ثانی نمی دانم آیا من دشمنشان هستم یا کسانی که در نوشته ها و بوق های ِ تبلیغاتی مرتب آنان را ملت ِ نجیب و ملت ِ بزرگ و ملت ِ قهرمان خطاب می کنند، برای ِ این که بیشتر شیرشان را بدوشند ؟
گفت :
ـ استبداد ِ تاریخی فقط توهم ِ بزرگی ایجاد نمی کند ؛ عقده ی ِ حقارت هم تولید می کند . استبداد قواره ها را کوچک می کند. آن شجاعت ِ اخلاقی که تو می خواهی، با تحقیر ِ تاریخی ِ آن ها قابل ِ جمع نیست .
گفتم :
ـ به نظر شما آیا آن مستبدان از متن ِ همین مردم نبودند ؟ اصلاً فرهنگ ِ مردم ، حاکمان ِ مستبد را می سازد یا حاکمان ِ مستبد ، فرهنگ ِ مردم را ؟
ـ رابطه ای دوسویه دارند . بر هم تاثیر و تاثر ِ متقابل ِ دارند . جامعه ی ِ انسانی ، ظرف ِ دربسته نیست . آزمایشگاه ِ فیزیک و شیمی هم نیست . نمی توان مسائل ِ انسانی را فرمولیزه کرد .
گفتم :
ـ درست می گویید . اما به نظر من انسان ِ ایرانی ، امروز، بیش از هرچیز به یک رستاخیز ِ اخلاقی نیازمند است . باید دوباره خودش را برای ِ خودش تعریف کند .

به سر ِ خیابان ِ ایرانشهر رسیده بودیم . آنقدر گرم ِ گفت و گو بودیم که ماجرای ِ آن سوی ِ خیابان را ندیده بودیم . نبش ِ خیابان، خانه ای آتش گرفته بود . ماموران ِ آتش نشانی در تکاپو بودند تا آتش را خاموش کنند . مردم جمع شده بودند و با هیجان تماشا می کردند . باران گرفته بود . عمه جان گلابتون گفت :
ـ من می روم خانه ی ِ هنرمندان . تو هم می آیی ؟
گفتم :
ـ خیلی ممنون ... من می روم خانه ی ِ بی هنران بلکه شکمی از عزا در آورم .
خنده ای کرد و گفت :
ـ پاک یادم رفته بود که گرسنه ای . بس حرف می زنی .
گفتم :
ِ حرف هایم از سر ِ سیری نبود !
خندیدیم و از هم جدا شدیم .

مسیر را ادامه دادم . لحظه ای برگشتم . آن سوی ِ خیابان را نگاه کردم . آتش نشان ها هنوز نتوانسته بودند آتش را خاموش کنند . صداهای ِ ناهمگون در هم آمیخته بود . رو گرداندم . دوباره به راه افتادم . از جلوی ِ کتابفروشی ِ مرغ ِ آمین گذشتم . باران به شدت می بارید و من در فکر ِ خانه ای بودم که می سوخت .


سرانگشت