۱۳۸۶ دی ۱۰, دوشنبه

دفاع از ملانصرالدین 4 ـ نوشته ی ِ ابولقاسم پاینده

میرغضبان ِ قدیم فقط با تن، سر و کار داشته اند و جان ِ محکوم از تطاول ِ شان در امان بوده است . اما شما چون آدمخواران ِ شاه عباس ِ کبیر ، بی رحمانه به جان ِ لطیفه ساز ِ ملا چنگ انداخته و این مرد ِ خوب و ظریف و خندان و محبوب را چنان از این دنیا رانده اید که در آن دنیای ِ ناپیدا نیز چون اوباش ِ دنیای ِ ما سرگردان و بی سر و سامانش کرده اید .
عجیب است اگر شما آقای ِ دکتر که همه عمر در قبرستان ِ ایام ، استخوان ِ اموات ِ بنام را زیر و رو می کرده اید ، ندانید که این حکم ِ حماقت آمیز ، در اداره ی ِ نگهبانی ِ اموات ِ آن دنیا چه مشکل های ِ حیرت انگیز می زاید و ماموران ِ دقیق و وظیفه شناس ِ این اداره ی ِ جاوید ، یعنی فرشتگان ِ خوب و دقیق و امین ، نخواهند دانست در بایگانی ِ اموات ِ منتظر ِ حشر ، جان ِ ملا را در کدام طبقه نگه دارند . بحمدالله خودتان اهل کمالید و می دانید که اداره ی ِ ثبت ِ اموات و ضبط ِ ارواح ِ آن دنیا نیز چون اداره های ِ دنیای ِ ما مقررات و آیین ِ خاص دارد و عمله ی ِ ثبت و ضبط ، از ارواح ِ مردگان فقط آن ها را به ابواب جمعی ِ خود می گیرند که به نظم و ترتیب ِ دقیق ، در این دنیا بوده و مرده و از راه ِ گور ، با گذرنامه ی ِ صحیح و ویزای ِ مرتب ، به آن دنیا سفر کرده اند .

اما شما ملا را از نعمت ِ بوده بودن محروم کرده اید و چون نبوده به حکم ِ جبر ِ قضا از برکت ِ مردن بی نصیب است و جان ِ جاوید ِ او در اداره ی ِ کل ِ ثبت ِ ارواح و اموات، چون مردم ِ بی شناسنامه و گذرنامه ی ِ دنیای ِ ما قرن ها از پی ِ قرن ها ، همچنان سرگردان و بی تکلیف خواهد ماند و من نمی دانم کارشناسان ِ قضا و قانون ِ آن دنیا این مشکل ِ بزرگ را چگونه حل خواهند کرد ؟ ببینید از ندانم کاری ِ شما چه بلیّه ها زاده و این جان ِ نورافشان ِ ملا را که مردم ِ جهان در همه ی ِ قرون، مایه ی ِ خنده و خوشدلی از او داشته اند ، در قبر و ماورای ِ قبر به زحمت ِ ثحقیق و بازپرسی و نمی دانم چه گرفتاری های ِ نگفتنی دچار کرده اید !

راست بگویم آقای ِ دکتر شما مُشت به سندان می زنید . کار ِ دنیا چنین آشفته نیست که ملای ِ بذله گوی ِ شیرین سخن ، به هوس ِ شما از عرصه ی ِ تاریخ گم شود . ملا کسی بوده ، وقار و حرمت و ریش ِ بلند و پوستین ِ گرم و عمامه ی ِ قطور و تسبیح ِ پُردانه و خانه ی ِ دو طبقه و مکتب و الاغ ِ رهوار و زن ِ لوند و دختر ِ زیبا و لحاف و مرغ و طناب و خیلی چیزهای ِ دیگر داشته . زنش فاسقان و دخترش خواستگاران ِ فراوان داشته اند . الاغش طویله داشته . دخترش به شوهر رفته . الاغش را به کمک ِ دلال در بازار فروخته . لحافش را به یغما برده اند و طنابش را به عاریه خواسته اند . مرغش را شغال برده . دزد به خانه اش رفته و پکر برگشته . دیگ ِ همسایه را عاریه گرفته که در خانه ی ِ او زاییده و بار ِ دیگر گرفته که همان جا مرده است و در همه اقطار ِ جهان ، این نسل های ِ پیاپی که به جبر ِ قضا زیر ِ ضربات ِ حیات افتاده اند به لطایف ِ پر مغز و دلپذیر ِ او خندیده اند . ملا با لطیفه هایش ، با زنش و دخترش و الاغش و فاسقان ِ زنش و خواستگاران ِ دخترش و یغماگران ِ لحافش و دزد ِ خانه اش و طویله ی ِ الاغش ، نقش و نگار ِ تاریخ اند و همه آن ها که از اقبال ِ نیک ، در گذرگاه ِ حیاط با ملای ِ بلند آوازه سر و کاری داشته اند . شغالی که مرغش را برده ، فاسقی که عشق ِ عام المنفعه ی ِ زنش را خریده و دلالی که الاغش را فروخته و دلاله ای که به خواستگاری ِ دخترش رفته ، شاگرد ِ منگ و گیجی که به مکتبش بوده و گدایی که بیهوده از خانه ی ِ او لقمه نانی خواسته و پوستین ِ وصله دارش که نیمشب با هیاهو از بام افتاده و ملا را به جوف ِ خود داشته و پیراهن ِ نیمدار ِ وهم انگیزش که به جای ِ دزد، هدف ِ تیر شده و آن غربال ِ سمج ِ سکون ناپذیر که تعرض ِ ملا را پس داده و زانو و سینه و گردن و سر ِ او را به ضربات ِ پیاپی کوفته و آن گاو ِ تنومند ِ شاخدار که جلوس میان ِ دو شاخش آرزوی ِ عمر ِ ملا بوده ، همه این ها از برکت ِ ملا در ظلمات ِ دهر آب ِ بقا نوشیده و خضر ِ جاوید شده اند .

۱۳۸۶ دی ۹, یکشنبه

دفاع از ملانصرالدین 3 ـ نوشته ی ِ ابولقاسم پاینده

به خدا آقای ِ دکتر این که شما ملای ِ خوب ِ بذله گوی ِ شیرین زبان را از عرصه ی ِ بقا به چاهِ ویل ِ فنا انداخته اید، از اعدام با گاز و طناب و تبر هزار بار بدتر است . در دنیای ِ مودب و ظریف ِ شما وقتی یکی را به اعدامگاه می برند اگر در باشگاه ِ مسخره یِ تاریخ جایی داشته ، نامش را قلم نمی زنند ؛ نمی گویند نبود و از مادر نزاد ؛ فقط استمرار ِ بقای ِ او را می بُرند، به این گناه که نظم ِ عادی را به هم زده ، بت ِ مقدس ِ آداب را شکسته یا کاروان ِ حیات را از خط ِ رسوم ِ سلف بیرون برده یا صاحبان ِ زر و زور که همیشه جهان را آیینه ی ِ هوس های ِ خویش می خواهند کاری نه به دلخواه از او دیده و چون دلیران ِ نازکدل ِ شیرین ، روی ترش کرده اند و مگسان ُِ شهد ِ قدرت یعنی قاضیان ِ مصون از تعرض ، به حکم ِ قانون که سنگواره ی ِ زور است او را به دنیای ِ دیگر می فرستند تا اگر اقبالی داشت و کفاره ی ِ گناهان را داده بود و از غرقاب ِ گناه به ساحل ِ رحمت ِ الهی رسید ، در بهشت ِ عنبرسرشت در آن قصور ِ مجلل که به تیشه ی ِ قدرت در دل ِ زمرد و یاقوت تراشیده اند ، آب ِ خنک ِ شیر رنگ ِ شرابگونه بنوشد و یک فوج و بیشتر از آن زنان ِ خوش قد و قواره و طناز و سیه چشم را که برق ِ لبخندشان از شرق به غرب تتق می زند و از لطافت و صفا عبور ِ آب را از گلوگاهشان می توان دید ، فارغ از جنجال و مزاحمت ِ رقیبان در حریم ِ خود داشته باشد و از آن لذت های ِ نگفتنی که گاهی مدت ِ آن از تاریخ ِ مسیحی درازتر می شود و احیاناً دنباله ی ِ آن از طومار ِ زمان برون می جهد ، بهره ور شود و تا گیتی به پاست و اتم های ِ نادیده به نغمه ی ِ استاد ِ ازل در این بزم ِ ابدی، رقص و جهش دارند و آتش ِ طلب در دل ِ این ملیون ها خورشید ِ نورافشان مشتعل است فارغ از غم ِ معاش و دلهره ی ِ مرگ و فنا خوش باشد و بنَشمَد و اگر در کارخانه ی ِ قضا، گلیم ِ بخت ِ بدش را سیه بافته بودند و در آن دنیا نیز دنباله ی ِ سیه روزی های ِ این دنیا چون تارهای ِ عنکبوت به دست و پای ِ او پیچیده بود و در حساب ِ تهاتر ِ الهی گناه از ثواب بیشتر کرده بود ، در جهنم ِ هول انگیز ِ سوزان که هیزمش از سنگ و لهیبش چون سوز ِ دل ِ خورشید است ، چند هزار ملیارد و بیشتر سال بسوزد و هنگام ِ عطش به جای ِ آب، قیر ِ مذاب بنوشد و چون پوست ِ کلفتش از تف ِ آتش ِ تیز ورچروکید ، دست ِ قدرت از پوستخانه ی ِ ازل پوست ِ پفیده ی ِ کم احساس ِ او را به پوست ِ تازه مبدل کند تا سوزش ِ آتش را بهتر ادراک کند . معذلک معدوم ِ گاز و دار و گلوله از نعمت ِ دوام ِ خاطره بهره ور است ؛ وجود داشته و شناسنامه اش در دفتر ِ آمار هست و کس و کار و اعقاب و نام و نشان دارد و اگر هم اعدام نمی شد ، چندی بعد وزیر ِ قبض ِ ارواح ، این جان ِ عاریتی را که به مشیت ِ الهی از انبار ِ جان ِ کلی بدو داده اند تا از رنج ِ مستمر ِ این زندگی ِ مزاحم ، به تلخی ِ زقوم ِ مرگ راضی شود به سرانگشت ِ مهر یا چنگال ِ قهر از او می گرفت .

اما شما آقای ِ دکتر ! نام ِ ملا را از دفتر ِ وجود قلم زده و خاطره و نسب و کس و کار ِ او را به موج ِ فنا سپرده اید . و من از قساوت ِ شما به حیرتم که چه سان این مرد ِ شوخ ِ شنگول را که در همه ی ِ قرون چون ستاره ای پرنور ، خنده و شادی به جهان می پراکند و در ظلمات ِ این زندگی ِ ملال انگیز ، پیمبر ِ خوشدلی و نشاط و استهزای ِ مصائب ِ حیات بود ، بی احساس ِ شفقت ، از سکوی ِ بقا به ظلمات ِ فنای ِ مطلق رانده اید .

۱۳۸۶ دی ۸, شنبه

دفاع از ملانصرالدین 2 ـ نوشته ی ِ ابولقاسم پاینده

جناب ِ اجل ِ محترم ! آقای ِ دکتر ایکس استاد ِ تاریخ ِ تطبیقی ِ دانشگاه ملی جوشقان و مضافات و عضو ِ انجمن ِ مورچه شناسی ِ لندن و وابسته به گروهِ کف بینان ِ قانونی ِ استهکلم و منشی ِ انجمن ِ کل ِ کتاب شناسان ِ وابسته به گروه ِ خاورشناسان ِ حرفه ای ِ هلند و عضو ِ افتخاری ِ انجمن ِ قعر ِ اقیانوس ِ شمال و نایب رییس ِ گروه ِ دوستداران ِ سوسمار، وابسته به انجمن ِ حیوان شناسی کل ِ آفریقا و رییس مجمع ِ تحقیقاتی ِ صدف و مروارید ِ خلیج ِ فارس و خلیج ِ احمر و دریای ِ عمان و عضو ِ پیوسته ی ِ انجمن ِ عمران ِ کویر لوت و صحرای ِ گبی و صحرای ِ عرب و توابع و بسیاری عناوین ِ دیگر که انشاالله خواهید داشت یا هم اکنون دارید و من نمی دانم و گناه از من نیست که از مناقب ِ شما غافلم ، قصور از شماست آقای ِ دکتر که فهرست ِ همه ی ِ عنوان های ِ خودتان را جزو انتشارات ِ دانشگاه چاپ نمی کنید تا همگان بخوانند و بدانند و مثل ِ من ِ کوته نظر ِ کم مغز ِ تنگ هوش ، در شرح ِ فضائل ِ محقق و موهوم ِ شما ، وانمانند .

و بعد از این مفصل ، با همان قدر احترام و ادب که درخور ِ استاد ِ والامقامی همانند ِ شماست به عرض می رسانم که من به نام ِ یک همشاگردی ِ قدیم از شما گله دارم . لابد یادتان هست که سال ها پیش من و شما همسفر ِ راه ِ عشق بودیم و بیشتر ِ روزگار ِ مدرسه را روی ِ یک نیمکت به سر کردیم. در دانشگاه نیز رساله ی ِ فراغ ِ تحصیل ِ شما به قلم ِ من بود که اقبال یار ِ شما بود و نمره ی ِ خوب گرفتید . اما استادان ِ دقیق ِ نکته یاب ، همان رساله را که من پیش از شما داده بودم ، بی رحمانه وازدند و از همان جا راهمان جدا شد و من از پی ِ حوادثی که می دانید ، به این جا آمدم و سال هاست که در این سلول ِ تنگ ، همدم ِ آوازه خوان های ِ رایگان یعنی مگسان و بافندگان ِ طاق ، یعنی عنکبوتان شده ام . اما شما که بر اسب ِ توفیق بودید به سرعت تاختید و نبّاش ِ قبور یعنی استاد ِ تاریخ شدید که هنوز هم هستید و امیدوارم همیشه باشید .

اما گله ی ِ من از شما رفیق ِ دیرین ِ عزیز این است که شنیدم در اثنای ِ درس با جسارتی کم نظیر درباره ی ِ معروف ترین مرد ِ جهان ، ملانصرالدین ِ مرحوم که شهرتش با لطایف ِ شیرین در آفاق و قرون می رود ، گفته اید که ملا چون سیمرغ و غول و کیمیا ، مخلوق ِ پندارهاست و به پندار ِ من ، یعنی شما ، اصلاً ملایی نبود که نبود .
و چه جنایتی ست که شما کرده اید و ملای ِ بلند آوازه را که جز پیمبران ِ اولوالعزم و شاهان ِ بنام و سرداران ِ والامقام در عرصه ی ِ تاریخ هیچ کس به شهرت ِ او نیست ، سفیهانه به غرقاب ِ فنا داده اید . نمی دانم از پی ِ این سیاه کاری در جان ِ تاریک، دغدغه ای داشته اید ؟ یا چون مرغ کُش ِ یهودی که هر روز صدها جوجه ی ِ لرزان ِ پابسته ی ِ خسته ی ِ بی نفس را با کارد ِ بُران با یک ضرب بی جان می کند ، از تکرار ِ کارهای ِ چندش انگیز چنان درنده خو شده اید که به هنگام ِ اعدام ِ ملا خاطرتان چون برکه ی ِ صحرا های ِ جنوب در ایام ِ تموز آرام و بی چین و شکن بوده است ؟ خدانکند چنین سنگدل شده باشید که محبوب ترین مرد ِ تاریخ را گیوتین بزنید و غوغای ِ اعتراض از عمق ِ خاطرتان فواره نزند .

۱۳۸۶ دی ۷, جمعه

دفاع از ملانصرالدین 1 ـ نوشته ی ِ ابوالقاسم پاینده

دفـــــــاع از مـــُـلـانــصــــــــــــرالــــــــــدیــن

نویسنده : ابوالقاسم پاینـــده


گمنام زیست و بی تشریفات و بدرقه به گور رفت . دکتر احسان را می گویم . شما نمی شناختیدش . نبوغی مشوش بود که چون روغن ِ آب آلود سال ها سوخت و جرقه زد و چند هفته ی ِ پیش که به تاریکخانه ی ِ مرگ افتاد یار و همدل و خویشاوندی نداشت که شاهد ِ استتار ِ او در دل ِ خاک باشد . جانِ ملتهبی بود که در آفاق تفکر ، اوج ها داشت و برای ِ مردم ِ حسابگر ِ دنیا و افکار ِ قالب دار شان خطرناک بود . شعله ای نورافکن و نافذ بود . لبخندی به مقیاسات ِ عادی ِ ما بود . در آسمان ِ پندار جهشی دورانگیز بود . سخنان ِ دغدغه انگیزش، مزاحم ِ اهل ِ رویا می شد ؛ دیوانه بود .

این معمای ِ دوران ِ ما و همه ی ِ دوران هاست که مردم ِ دنیا همیشه از گهواره تا گور چون خفتگان ِ شبگرد ، همگام ِ اموات ِ سومر و آشور ، در دخمه های ِ اوهام به دنبال ِ رویاهای ِ خود می روند و چون گاو ِ عصار در همان مسیر ها که به مرور ِ قرون و عبور اسلاف ، معیّن و هموار شده ، سرگشته و دوّارند . هیچ کس نباید اوهام شان را بشکند . بت شکنی عواقب ِ هول انگیز دارد .

در ایام ِ قدیم ، افکار ناباب را به گور می کردند تا همه گیر نشود و به دوران ِ ما که اعدام ِ مردم ِ شوریده سر ، همیشه میسر نیست ، به لطایف ِ تدبیر این مزاحمان ِ آشتی ناپذیر را قرنطینه می کنند تا افکار ِ تب آلودشان ، خواب ِ خوش ِ دنیا را مشوش نکند . سرنوشت ِ دکتر احسان همین بود .

بیست و چند سال مداوم در آن سلول ِ تیمارستان او بود و یک مشت کاغذ که گاه و بیگاه عباراتی آشفته تر از جان ِ خویش بر آن می نوشت و چند روز پیش که پس از یک سفر ِ چند ماهه رفته بودم از او خبری بگیرم ، از خادم ِ پیر ِ تیمارستان شنیدم که چند هفته ی ِ پیش در یک نیمه شب ، آن شعله ی ِ سوزان ، خاموش شده و صبح گاهان تنش را در قبرستان ِ مردم ِ گمنام به خاک کرده اند . و همان خادم ِ پیر ، کاغذ های ِ چماله شده ی ِ او را که به یک نخ بسته بود به من داد . این وصیت ِ او بود که پس از مرگش همه ی ِ ماترک ِ او یعنی همین کاغذ ها را به من بدهند .

و این سطور ِ مشوش ، حاصل ِ کوششی ست که در تنظیم ِ قسمتی از آن اوراق ِ پریشان کرده ام و شبان ِ دراز ، روغن ِ جان را به چراغ ِ فکرت سوخته ، کلمات ِ مغلق را به قرینه خوانده و عبارات ِ نیمه تمام را به تخمین کامل کرده ام و چون وصّالان ِ موزه که کاسه ی عتیق را به مایه ی ِ نو به هیات ِ قدیم می سازند ، تا آن جا که توانسته ام کوشیده ام که شیوه ی ِ اصل را کم نکنم و این نبوغ ِ سرگردان را که نمونه ای از نیروهای ِ گمشده یِ دنیای ِ ما بود ، در این اثر کوتاه که من نیز چون شما با همه ی ِ مفاد ِ آن همدل نیستم ، از محو و فنا حفظ کنم .

اگر شما خوانندگان عزیز که دل ِ دریا و حوصله ی ِ صحرا دارید و بد و خوب و زشت و زیبا را از زبان ِ شوریده ای به لطف و کرم می پذیرید، از مطالعه ی ِ این نامه ی ِ ناتمام سودی جز این نبرید که از پراکنده گویی ِ محکوم به جنونی ، قدر ِ نعمت ِ عقل را که خدای ِ منان به همگان بیش از آرزوی شان داده بدانید ، توانم پنداشت که کوشش ِ من در احیای ِ این اثر که بیشتر ِ سطور ِ آن بوی ِ جنون می دهد ، چندان ناسودمند نبوده است .
اکنون رشته ی ِ سخن را به دکتر احسان می دهم که از جان ِ آشفته ی ِ خود کاغذ را سیاه و شما را محظوظ کند .

* * * * * * * *

حضرت ما را نطلبید

به خوانندگان ِ خردمند :

اگر شاهکار ِ ایرج ِ پزشکزاد ، رمان ِ دایی جان ناپلئون را خوانده باشید یا سریالش را دیده باشید ، حتماً به یاد دارید که در گیر و دار ِ فتح ِ ایران به وسیله ی ِ متفین ، دایی جان که انگلیسی ها را بیخ ِ گوشش دید تصمیم گرفت سنت ِ سربازی را به جای آورد و به نیشابور فرار کند . ولی برای ِ آن که پی ها کور شود همه جا شایع کرد قصد ِ سفر به " قم " و " زیارت ِ حضرت ِ معصومه " را دارد . از طرفی سعید هم که عاشق ِ لیلی دختر ِ دایی جان ناپلئون بود و از برکت ِ فالگوش ایستادن، به اسرار ِ غیب آگاهی داشت سراسیمه خود را به اسدالله میرزا رسانید که : عمو جان ، به دادم برسید ! اسدالله میرزا نیز سردار هندی را گماشت تا مصرعی را بدرقه ی ِ راه ِ دایی جان کند :
نگار ِ من به لهاورد و من به نیشابور !

دیری نگذشت که دایی جان پیش از خشک شدن ِ پیاله ی ِ آبی که پشت سرش ریخته بودند به خانه بازگشت که : حضرت ما را نطلبید ! حالا بلانسبت ِ دایی جان ناپلئون ، حضرت ما را هم نطلبید . می خواستم یک ماه به سر و سامان دادن ِ اوضاع ِ آشفته و انجام ِ کارهای ِ عقب افتاده ام بپردازم که مگر گذاشتند این حضرات ِ اسدالله میرزا ، سردار هندی و عزیز السلطنه ؟ آنقدر کامنت های ِ ناکجا آبادی گذاشتند و حرف های ِ نامربوط زدند و تسویه حساب ِ شخصی کردند که دیدم اگر بیش از این وبلاگم را به حال ِ خودش رها کنم ، سر ِ یک ماه ، همین مختصر شان و اعتبارش با مخ به زمین آمده . بنابراین تصمیم گرفتم قبل از موعد و پیش از آن که وضعیت خراب تر از این شود و نام ِ بی گناهان ِ دیگری به میان آید بازگردم و " انگشت " را آپدیت کنم . من در طول ِ سه سال وبلاگ نویسی معتقد بودم که پاک کردن ِ کامنت ( ولو یاوه ) مخالفت با آزادی ِ بیان و همراهی با سانسور است . بنابراین هیچ کامنتی را پاک یا جرح و تعدیل نکردم ولی نباید این کار را به معنای ِ موافقت با نظرات ِ کامنت نویس دانست ، چرا که از دید ِ من شماری از این کامنت ها سزاوار ِ پاک شدن هستند .( نمی دانم ولی شاید در آینده این اصل را بازخوانی کنم ) به هر حال هرچند نمی توانم چیزی را به شما ثابت کنم ـ زیرا وقتی در دادگاه ِ حقیقی و با هزار دلیل ِ استوار سخن می گویید ممکن است حرف ِ حق تان را نپذیرند چه برسد به وبلاگ آباد ِ مجازی و با شناسنامه ی ِ مستعار ! ـ اما تا جایی که به من مربوط است و وظیفه ی ِ راستگویی حکم می کند از آغاز یک وبلاگ بیشتر نداشتم آن هم به نام ِ انگشت . قبلاً در آدرس ِ دیگری ( ولی با همین نام ) می نوشتم که اشقیای ِ حکومت ِ اسلامی آن را فیلتر کردند و ناگزیر شدم به آدرس ِ جدید بیایم . ( آدرس ِ قدیم ، شما را به همین جا می رساند . ) بله ... مرخصی ِ بی حقوق ِ بنده به پایان رسید . اما از آنجا که در این یک ماه گرفتارم و فرصت و تمرکز ِ نوشتن ندارم، تصمیم گرفتم در این مدت نوشته ی ِ بلندی را از ابوالقاسم ِ پاینده شماره به شماره در وبلاگ بگذارم . طنز ِ عمیقی است به نام ِ "دفاع از ملانصرالدین " و اول بار در کتاب " در سینمای ِ زندگی " و بار ِ دیگر در 29 مهرماه ِ سال 1340 در کتاب ِ هفته به چاپ رسید . به نظر ِ من این نوشته از نمونه های ِ برجسته ی ِ طنز ِ اندیشمندانه در ادبیات ِ معاصر ِ ایران است .


سرانگشت



۱۳۸۶ دی ۳, دوشنبه

سپید خوانی و ارسطاطالیس

ارسطو : من افلاطون را دوست دارم ، اما " حقیقت " را بیشتر از افلاطون دوست دارم .

سپید خوانی : من افلاطون را دوست ندارم بنا براین به ناگزیر " حقیقت " دوست شده ام !


صرانجـُـست !

۱۳۸۶ دی ۲, یکشنبه

پا برهنه در میدان ِ بزرگان

خلبان کور:
بیگانه: پس حال بگو آیا دانش‌وری، اندیشه‌ورزی و تسلط بر فلسفه و علم شرطِ روشن‌فکری نیست؟بهلول: چنین است.--------------به نظر می رسد در این جمله به عمد کوششی برای اهمیت دادن به علم صورت گرفته است. چیره دستی در فلسفه معنایی روشن دارد و می دانیم نگارنده به آن سخت معتقد است. اما چیره دستی در علم که شرط ضروری اندیشه ورزی معرفی شده است چیست؟ گمان می کنم چیره دستی در علم معنایی جز تسلط کامل بر فیزیک مکانیک بیولوژی پزشکی ریاضیات و شاخه های عریض و طویل آن نداشته باشد. از امکان چیره دستی بر علم در جهان ام روز که بگذریم این پرسش مطرح می شود که آیا به راستی برای اندیشه ورزی چیره دستی در علم ضروری است؟


یحیا بزرگمهر:
توجه به علوم تجربی و متدولوژیِ این علوم بود که بن‌بستِ عقل‌گرایی دکارتی را آفتابی کرد. هیوم و کانت محصولِ رشدِ علم تجربی بودند و توجه به روش تجربی بود که سرآغاز تشکیکات در مابعدالطبیعه‌هایِ عریض و طویل و بی‌سر و ته را از سویِ آن قابله‌یِ زبردست موجب شد. جایگاهِ علوم تجربی در عصر روشنگری نیز قابل انکار نیست. اساساً بدونِ پژوهش در روش تجربی، ما همچنان با "تصوراتِ فطری" دکارت سرگرم بودیم. نیشترهایِ هیوم بر ذات‌گرایی و ویران ساختن علیتِ فلسفی، بدونِ آشنایی با روش تجربی ممکن نبود. البته اگر تسلط به علم را به‌معنایِ خبره بودن در تمامی شاخه‌هایِ علوم تجربی بگیریم، لابد تسلط به فلسفه را نیز باید چیره‌دستی و آگاهی از تمامی مکتب‌هایِ فلسفی فرض کنیم و اگر چنین باشد، تسلط به فلسفه نیز همان حکم (استحاله) را دارد که تسلط به علم. پس شاید مقصود از تسلط به فلسفه و علم، آگاهی بنیادین از روش فلسفی و روش علمی بوده باشد. فلسفه‌ورزی بنیانِ دانش‌وری ست اما رابطه‌یِ متقابل این دو و تاثیر و تاثری که در طولِ تاریخ بر یکدیگر داشته‌اند نیز قابل انکار نیست.



خلبــــان کــــور:
به نظر من اما اگر هیوم هم نبود باز هم کانت از خواب جزمی اش بیدار می شد! هیوم فقط یک تصادف بود و بس. فلسفه راه خودش را هزار سال پیش از کپرنیک و گالیله می رفت و بعد از ان هم به هم چنین. این کاهش ارزش علم نیست، یک حقیقت است.تسلط بر فلسفه البته آشنایی با تمام تفکرهای فلسفی است، و نه فقط آن بل که مطالعه ی دوران اسطوره ای و البته اگر تفکر فلسفی و متافیزیک اهل فلسفه ایجاب کند بخشی از علم (معمولا ریاضیات). در نتیجه نه تنها برای اندیشه ورزی بل که برای فکر کردن هم باید تسلط بر فلسفه داشت (این که واقعیت روزمره غیر از این است این حقیقت را تغییر نمی دهد). اما تسلط بر ساینس یعنی در صورت امکان تسلط بر ساینس. تسلط بر علم جز تسلط بر علم معنایی ندارد. گمان می کنم برای اندیشه ورزی آشنایی اجمالی و نه تسلط بر علم کفایت کند. درست بر خلاف فلسفه که تسلطی تام می طلبد.در کفایت علم باوران همین بس که اندیشه ی مدرن هابس را رها کردند و به خرافات نیوتن چسبیدند و می گویند موفق نیز شدند! پیش گامان علم تجربی اغلب خرافاتی و خل و چل بوده اند و ام روز هم وضع چندان به تر از قرن هفده ام و هجده ام نیست.می توانی نظر مرا را کم شمردن ارزش علم بدانی، اما من بی توجه به مقدار اهمیت و ارزشی که علم دارد معتقدم علم علیل تر از آن است که بخواهد در جهان اندیشه وارد شود و خودنمایی و خداوندگاری کند.

* * * *
در این شماره از ماهنامه ی ِ هزارتو ، دو دوست ِ گرامی، خلبان ِ کور و یحیا بزرگمهر یادداشت هایی درباره ی ِ روشنفکری نوشته اند . یادداشت ِ هردو چونان همیشه خواندنی است و برآمده از لحن ِ بی پرده و مستقل شان . سه بخشی که در بالا می بینید گفتاورد ِ کوتاهی است که در پای ِ یادداشت ِ " رساله ی ِ بهلول ِ مجعول " ( نوشته ی ِ یحیا بزرگمهر ) میان ِ خلبان و یحیا به میان آمده .
حال که آب گل آلود شده و میان ِ علما اختلاف افتاده، بنده ی ِ طلبه هم بیراه ندیدم قلاب بیندازم و ماهی ِ خودم را بگیرم .

عرض کنم تا جایی که من فهمیدم متافیزیک ، به ویژه متافیزیک ِ فیلسوفان ِ قدیم سازگار با فیزیک ِ آنها بوده است . به بیان ِ دیگر فیلسوفان ِ قدیم تلاش کرده اند متافیزیک ِ خود را با فیزیکشان سازگار کنند و بین ِ آنها هماهنگی به وجود آورند . گویا که فیزیک ِ آنان متافیزیکشان را توجیه و تایید می کرده و بالعکس . برای ِ نمونه عقل های ِ دهگانه نزد ِ مشاییان در پیوند ِ مستقیم با هیات ِ بطلمیوسی قرار دارد . خوب است از خود بپرسیم که چرا پیروان ِ ارسطو برای عقل، ده مرتبه قایل شدند و نه مثلاً یکی بیشتر یا کمتر ؟ زیرا به پیروی از بطلمیوس معتقد بودند که زمین مرکز ِ عالم است ، بر فراز آن هفت فلک سیاره قرار دارد و بالای ِ آنها فلک ثوابت و بالاخره فلک الافلاک که بر روی ِ هم می شود ده مرتبه . با فروریختن ِ هیات ِ بطلمیوسی دیگر تلاش ِ فیلسوفان را برای ِ مرتبه بندی ِ عقول و نفوس شاهد نیستیم .

اما در شرق ِ عالم و به ویژه سرزمین ِ ما متافیزیک ِ فیلسوفان علاوه بر سازگاری با علم، گاه ناگزیر به هماهنگی و گاه خواستار ِ هماهنگی با آموزه های ِ مذهبی بوده است . برای ِ نمونه می توان به کاربرد ِ نظریه ِ " فیضان و صدور " فلوتین، نزد ِ مشاییان ِ اسلامی اشاره کرد . آنان که در همه ی ِ زمینه ها پیرو ِ ارسطو بودند در باب ِ خالق، انگاره ی ِ " محرک ِ لایتحرک" را فرو گذاشتند و به واحد ِ فلوتین معتقد شدند . علاوه بر آن برخلاف ِ ارسطو که محرک لایتحرک را علت ِ غایی فرض کرد ، مشاییان ِ مسلمان واجب الوجود را علت ِ فاعلی گرفتند؛ فقط برای ِ آنکه خالقیت ِ خدا را توجیه کنند .

در دنیای ِ جدید هم بیشتر ِ فلاسفه ( نه همه ی ِ آنها ) در رشته ای از علوم دست داشتند . دکارت ، لایب نیتس و راسل ریاضی دان بودند ، کانت هم نجوم و ریاضی می دانست. اسپینوزا کتاب ِ " اخلاق " خود را تحت تاثیر روش هندسی ِ دکارت نوشت و ... اگرچه برخی فیلسوفان ِ دوره ی ِ جدید مثل ِ راسل ، با مابعدالطبیعه میانه ای ندارند اما همان تلاش ِ دیرینه را در سازگار ساختن ِ فیزیک و متافیزیک، نزد ِ متافیزیسین های ِ جدید می توان دید .

البته من هم مثل ِ جناب ِ خلبان معتقدم که بهره مندی از علم نمی تواند به تفکر ِ فلسفی منجر شود اما از آنجا که گویا دستگاه سازی یکی از ویژگی های ِ فیلسوفان ِ بزرگ است احتمالاً آشنایی با علم می تواند پشتوانه ی ِ خوبی برای ِ ساختن ِ دستگاه های ِ عظیم الجثه ی ِ متافیزیکی باشد ... تا بزرگان چه بگویند !


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۳۰, جمعه

مرد ِ مصلوب / سروده ی ِ احمد ِ شاملو

مرد ِ مصلوب
دیگر بار به خود آمد
درد
موجاموج از جریحه ی ِ دست و پایش به درونش می دوید
در حفره ی ِ یخ زده ی ِ قلبش
در تصادمی عظیم
منفجر می شد
و آذرخش ِ چشمک زن ِ گدازه یِ ملتهبش
ژرفاهایِ دور از دسترس ِ درکِ او از لامتنهاهی ِ حیاتش را روشن می کرد .

دیگر بار نالید :
" ـ پدر ، ای مهر ِ بی دریغ ،
چنان که خود بدین رسالتم برگزیدی چنین تنهایم به خود وانهاده ای ؟
مرا طاقتِ این درد نیست
آزادم کن آزادم کن ، آزادم کن ای پدر !"
و درد ِ عریان
تندروار
در کهکشان ِ سنگین ِ تنش
از آفاق تا آفاق
به نعره درآمد که :
" ـ بیهوده مگوی !
دست ِ من است آن
که سلطنت ِ مُقدّرت را
بر خاک
تثبیت
می کند

جاودانگی است این
که به جسم ِ شکننده ی ِ تو می خلد
تا نامت ابدالآباد
افسون ِ جادویی ِ نسخ بر فسخ ِ اعتبار ِ زمین شود .

به جز این ات راهی نیست
با درد ِ جاودانه شدن تاب آر ای لحظه ی ِ ناچیز !"

* * *

و در آن دم در بازار ِ اورشلیم
به راسته ی ِ ریس بافان پیچید مرد ِ سرگشته .
لبان ِ تاریکش بر هم فشرده بود و
چشمان ِ تلخش از نگاه تهی :
پنداری به اعماق ِ ظلمات ِ درون ِ خویش می نگریست
در جان ِ خود تنها بود
پنداری
تنها
در جان ِ خود
به تنهایی ِ خویش می گریست .

* * *

مرد ِ مصلوب
دیگر بار
به خود آمد .
جسمش سنگین تر از سنگینای ِ زمین
بر مسمار ِ جراحات ِ زنده یِ دستانش آویخته بود :
" ـ سبـُکم سبک بارم کن ای پدر !
به گذار از این گذرگاه ِ درد
یاری ام کن یاری ام کن یاری ام کن ! "

و جاودانگی
رنجیده خاطر و خوار
در کهکشان ِ بی مرز ِ درد ِ او
به شکایت
سر به کوه و اقیانوس کوفت نعره کشان
که : " ـ یاوه منال !
تو را در خود می گوارم من تا من شوی .
جاودانه شدن را به درد ِ جویده شدن تاب آر "

* * *

و در آن هنگام
برابر ِ دکه ی ِ ریس فروش ِ یهودی
تاریک ایستاده بود مرد ِ تلخ ، انبانچه ی ِ سی پاره ی ِ نقره در مشتش
حلقه ی ِ ریسمانی را که از سبد برداشت مقاومت آزمود
و انبانچه ی ِ نفرت را
به دامن ِ مرد ِ یهودی پرتاب کرد مرد ِ تلخ

* * *

از لجه های ِ سیاه ِ بی خویشی بر آمد دیگر بار سایه ی ِ مصلوب :
" ـ به ابدیت می پیوندم .
من آبستن ِ جاودانگی ام ، جاودانگی آبستن ِ من
فرزند و مادر ِ توامانم من
اب و ابن ام
مرا با شکوه ِ تسبیح و تعظیم از خاطر می گذرانند
و چون خواهند نامم به زبان آرند
زانوی ِ خاکساری بر خاک می گذارند :
El Cristo Rey !
Viva Viva el Cristo Rey !”

و درد
در جان ِ سایه
به تبسمی عمیق شکوفید

* * *

مرد ِ تلخ که بر شاخه ی ِ خشک ِ انجیربُنی وحشی نشسته بود سری جنباند و با خود گفت :
" ـ چنین است آری .
می بایست از لحظه
از آستانه ی ِ تردید
بگذرد
و به قلمرو ِ جاودانگی قدم بگذارد
زایش ِ دردناکی ست اما از آن گزیر نیست .
بار ِ ایمان و وظیفه شانه می شکند ، مردانه باش! "
حلقه ی ِ تسلیم را گردن نهاد و خود را
در فضا رها کرد .
با تبسمی .

* * *

شبح به نجوا گفت :

" ـ جسمی خرد و خونین
در رواق ِ بلند ِ سلطنت ِ ابدی ...
اینک ، منم آن !
شاه ِ شاهان !
حکم ِ جاودانه ی ِ فسخم بر نسخ ِ اعتبار ِ زمین! "

درد و جاودانگی به هم درنگریستند پیروزشاد
و دست در دست ِ یکدیگر نهادند
و شبح ِ مصلوب در تلخای ِ سرد ِ دلش اندیشید :

"ـ اما به نزدیک ِ خویش چه ام من ؟
ابدیت ِ شرمساری و سرافکندگی !
روشنایی ِ مشکوک ِ من از فروغ ِ آن مرد ِ اسخریوتی ست که دمی پیش
به سقوط ِ در فضای ِ سیاه ِ بی انتهای ِ ملعنت گردن نهاد .
انسانی برتر از آفریدگان ِ خویش
برتر از اب و ابن و روح القدس
پیش از آن که جسمش را فدیه ی ِ من و خداوند ِ پدر کند
فروتنانه به فروشدن تن در داد
تا کفه ی ِ خدایی ِ ما چنین بلند بر آید .
نور ِ ابدیت ِ من
سر به زیر
در سایه سار ِ گردن فراز ِ شهامت ِ او گام بر خواهد داشت !"

با آهی تلخ
کوتاه و تلخ
سر ِ خار آذین ِ شبح بر سینه شکست و
"مسیحیت "
بر آمد .(1)

* * *

کامیاب و سیر
درد شتابان گذشت و
درمانده و حیران
جاودانگی
سر به زیر افکند
زمین بر خود بلرزید
توفان به عصیان زنجیر برگسیخت
و خورشید
از شرمساری
چهره در دامن ِ تاریک ِ کسوف نهان کرد .

زیر ِ خاک پشته ی ِ خاموش
سوگواران به زانو درآمدند
و جاودانگی
سربند ِ سیاهش را بر ایشان گسترد .

احمد شاملو ( مجموعه ی ِ آثار ) / دفتر ِ یکم : شعرها / انتشارات ِ نگاه / رویه ی ِ 918 تا رویه ی ِ 925


1 ـ در برخی نسخه ها "مسیحیت برآمد " نگاشته شده ، شاملو هم در نوار ِ مدایح ِ بی صله، "بر آمد " خوانده، اما در دفتر ِ یکم از مجموعه ی ِ آثار " مسیحیت شد " آمده .

پانویس : هرچند چندان به من مربوط نمی شود اما در حال و هوای ِ کریسمس داشتم به عیسا فکر می کردم و مهمتر از او به یهودا ، که این شعر ِ درخشان ِ شاملو به یادم آمد . درباره ی ِ شاملو و شعر ِ فاخرش بسیار می توانم گفت اما اکنون تنها این گفته ی ِ بهاءالدین خرمشاهی را تکرار می کنم که " ... یکه سخن ِ شاملو ، گفتن از وهنی است که بر انسان ِ امروز می رود و او خود یک تنه کمر ِ همت به دادخواهی از این وهن بسته است . "




۱۳۸۶ آذر ۲۹, پنجشنبه

جای ِ امن

در خبرها آمده است که به تازگی در مشهد با پشتیبانی ِ حوزه ی ِ علمیه ی ِ قم کنفرانسی برپا شده و عده ای از آخوندها مولانا را در سالی که به نام ِ اوست ، تکفیر کرده اند .
راستش را بخواهید این خبر چندان مرا نگران ِ حال و احوال ِ مولانا نکرد . چون خوشبختانه حضرت ِ ایشان ، هفتصد ـ هشتصد سال ِ پبش مرده و از دست ِ آخوندها خلاص شده . پس جای ِ نگرانی نیست . وقتی آدمیزاد، آس ِ دلی چون " مرده بودن " را در آستین دارد نباید از دست درازی ِ علما(!) و پیروانشان بترسد . اصلاً " جزء اموات بودن " بزرگترین امتیاز است حتا برای ِ زنده ها . اگر به دور و برتان نیز دقت کنید می بینید افرادی که جزء امواتند زندگی ِ بسیار بهتری دارند . از آن گذشته آرامگاه ِ مولانا ـ باز خوشبختانه ! ـ در ایران نیست تا معماران ِ تمدن ِ اسلامی از شعبه ی ِ شیعه ی ِ اثنی عشری ، با بیل و کلنگ بریزند و آنجا را خراب کنند . هرچند مطمئنم، بودن یا نبودن ِ مقبره و اینجور دسته دیزی ها برای ِ مولانا کوچکترین ارزشی ندارد . او در تمام ِ عمرش به این بازی ها می خندید . مقبره را ـ همچون بیلاخی به آفرینش ـ باید برای ِ امامان ِ شیعه علم کرد و نیز برای ِ امام ِ سیزدهم روح الله الموسوی الخمینی تا بدکارگی شان هرگز از حافظه ی ِ تاریخ پاک نشود .

گفتم خبر ِ تکفیر ِ مولانا مرا چندان نگران ِ حال ِ او نکرد اما منظورم این نبود که برای ِ آزادگان ِ سرزمین ِ خودمان نگران نشدم . حکومت ِ اسلامی با تکفیر ِ مردگان ِ دست نیافتنی ، مقدمه ای می چیند برای ِ تکفیر ِ زندگان ِ دست یافتنی ! به طور ِ غیر ِ مستقیم به ما می گوید اگرچه مولانا و جنید و حلاج در دسترس نیستند اما مخالفان ِ اسلام و حکومت ِ اسلامی که در دسترسند . خونشان هم که از خون ِ مولانا و حلاج رنگین تر نیست . هست ؟ جمهوری ِ اسلامی تصمیم دارد حربه ی ِ زنگار بسته ی ِ تکفیر را دوباره صیقل دهد و از رو ببندد. اینها زمزمه ی ِ "قُرُم قُرُم ِ" حکومت ِ اسلامی است ، تا "قرمساق" اش را کی بگوید .
حال آزادگان ِ ایرانی ـ اگر جز به نابودی ِ حکومت و ایدئولوژی اش می اندیشند ـ یا باید بلیت بگیرند و از این کشور بروند یا باید بلیت نگیرند و به نزد ِ مولانا کوچ کنند ! ... به همان جهان ِ امن ِ دست نیافتنی !


سرانگشت

ـ با سپاس از دخوی ِ عزیز که مرا از خبر آگاه کرد .

۱۳۸۶ آذر ۲۷, سه‌شنبه

توهم ِ تورم


" بانک ِ مرکزی از افزایش نرخ تورم به 2 / 14 درصد خبر داد
احمدی نژاد : تورم ، روانی است . مردم تحمل کنند " ( روزنامه ی ِ اعتماد ـ پنجشنبه 21 تیرماه 1386 )
" پذیرش ِ دیرهنگام ِ گرانی و تورم
... بالاخره احمدی نژاد بر صفحه ی ِ تلویزیون ظاهر شد و به وجود ِ گرانی و تورم اعتراف کرد ..." ( روزنامه ی ِ اعتماد ـ سه شنبه 27 آذر 1386 )

نامه ی ِ احمدی نژاد به ملت ِ ایران از شهر مکه :

بسم الله الرحمن الرحیم . قل یا ایها الکافرون . لا اعبد ما تعبدون . و لا انتم عابدون ما اعبد . و لا انا عابدٌ ما عبدتم . و لا انتم عابدون ما اعبد . لکم دینکم ولی دین . *

ملت ِ عزیز ِ ایران ! به همین خانه ی ِ خدا قسم که همه ی ِ شما کلکسیونی از بیماری های ِ روانی هستید . خداوند به خانواده های ِ تان صبر بدهد ! من اصلاً آمده ام به مکه تا برای ِ شفای ِ عاجل ِ شما دعا کنم . تا وقتی هم حاجت روا نشوم به ایران باز نخواهم گشت . یک وقت خیال نکنید آمدنم به تلویزیون معنایش این بوده که گرانی و تورم را قبول کرده ام . به خدای ِ احد و واحد قبول نکرده ام ! این ها تمام توهمات ِ شماست . با دکتر ِ کاروان در مورد ِ شما صحبت کردم . وادارش کردم استدلال هایم را قبول کند . به این نتیجه رسیدیم که شما گرفتار ِ اسکیزوفرنی یا یک همچین چیزهایی هستید . یعنی چند شخصیتی شدید . یعنی در شخصیتِ تان شکاف افتاده . مثلاً صبح که می روید خرید کنید ، یک شخصیت ِ شما می رود به نانوایی و شخصیت ِ دیگرتان می رود به قصابی . شخصیتی که می رود به نانوایی می بیند نان دانه ای دویست تومان است و شخصیتی که می رود به قصابی متوجه می شود که گوشت کیلویی هفت هزار تومان است . بعد این دو تا شخصیت به بدن ِ شما برمی گردند و اطلاعات ِ غلط به هم می دهند . آنوقت شما خیال می کنید نان دانه ای هفت هزار تومان است و از خودتان می پرسید مگر ممکن است گوشت کیلویی دویست تومان شده باشد ؟! آنوقت به کله تان می زند و دچار ِ جنون ِ ادواری می شوید ! به همین سادگی ! ضد ِ انقلاب هم از بیماری ِ شما سوء استفاده می کند . بوش و سرکوزی هم مرض را دامن می زنند . بی انصاف ها نمی گویند در سایه ی ِ تلاش های ِ دولت ِ احمدی نژاد اینقدر نعمت در مملکت زیاد شده که قرص ِ اکس زیر ِ دست و پا ریخته و شما را مریض کرده .

ملت ِ عزیز ِ ایران ! پیش ِ خودمان بماند ولی من پدر ِ آن کوسه ی ِ رفسنجان را در می آورم که شما را دچار ِ فوبیای ِ تورم و گرانی کرده است . امام ِ عزیز می خواست ایران را مدرسه کند اما رفسنجانی ایران را تیمارستان کرد و تک تک ِ شما را گرفتار ِ توهمات ِ ریز و درشت نمود .

ملت ِ قهرمان ِ ایران ! طبق ِ تحقیقات ِ علمی و کارهای ِ کارشناسی ِ دکتر ِ کاروان و بنده ی ِ خدمتگزار ، شما علاوه بر اسکیزوفرنی ، فوبیا و جنون ِ ادواری ، به بیماری ِ پارانویا نیز مبتلا هستید . یعنی به نظام شک دارید ، به رهبری سوء ظن دارید ، به اقدامات ِ دولت بدبین هستید ، خیال می کنید به عنوان ِ اراذل و اوباش یا بدحجاب یا نویسنده یا متفکر یا غیر ِ مسلمان یا درویش یا سرمایه دار یا جاسوس یا شرابخوار یا وبلاگ نویس یا مخالف یا معاند یا معترض ، تحت ِ تعقیب ِ دولت ِ مهرورز قرار گرفتید و .... مجموعه ی ِ این عوارض نشان می دهد شما پارانویید هستید . بیماری ِ شما حتا به غربی ها نیز سرایت کرده . آنها هم نسبت به فعالیت های ِ هسته ای ِ ما مشکوکند . در مورد ِ دشمنان ملالی نیست . به حق ِ پنج تن، جنون ِ گاوی بگیرند؛ اما در مورد ِ ملت به نظر ِ من راه ِ علاج این است که به فرهنگ ِ اسلامی و طب ِ سنتی ِ خود بازگشت کنند . یعنی دولت مکلف بشود به ازای ِ هر پنج نفر یک سقاخانه بسازد تا بیماران را با زنجیر به آن قفل کنیم . انشالله که شفا می یابید و از این آسیب های ِ روانی آسوده می شوید !
در پایان همه ی ِ ملت ِ دیپرس را به خدای ِ متعال می سپارم و نایب الزیاره ی ِ عزیزان هستم تا وقتی که قبول کنید نرخ ِ کالاها ارزان است ... والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته .


سرانگشت

* ترجمه ی ِ سوره ی ِ کافرون : به نام ِ خداوند ِ بخشنده ی ِ مهربان . بگو ای کافران ! من آن را که شما می پرستید هرگز نمی پرستم . و شما هم آن که من پرستش می کنم هرگز پرستش نمی کنید . نه من خدایان ِ باطل ِ شما را عبادت می کنم . نه شما معبود ِ مرا عبادت می کنید . دین ِ شما برای ِ شما و دین ِ من هم برای ِ من . ( قرآن / ترجمه ی ِ مهدی الهی قمشه ای )





۱۳۸۶ آذر ۲۶, دوشنبه

آگهی

مژده ... مژده ... مژده


قابل توجه بیماران عزیزی که از روشنفکری دینی خود رنج می برند

کلینیک تخصصی اهب زیر نظر :

دکتـــــر یحیــــــــا بزرگــــــــمهــــــــــــر

با در اختیار داشتن مجرب ترین کادر بستری کننده و با پیشرفته ترین متد های درمانی در خدمت شماست .
درمان قطعی روشنفکری دینی بدون درد ، سوزش و خونریزی ـ تحت لیسانس هیوم هاسپیتال انگلستان .

بیمه های درمانی سروش ، نصر و شریعتی پذیرفته می شود .

نشانی : خیابان نراقی ـ سی متری آل احمد ـ بن بست فردید ـ پلاک 1 + 12
لطفاً با هماهنگی قبلی مراجعه بفرمایید .


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۲۴, شنبه

مهمان ِ ناخوانده


یکی بود ، یکی نبود ، رفتیم بالا ، هیشکی نبود . یه محمود جغله ای بود که میله خورده بود تو سرش و شده بود رییس جمهور . یه روز زن ِ محمود جغله بهش گفت : "فردا باید منو ببری خونه ی ِ ننه ام اینا ... می خوان واسه زمستون که نفت پیدا نمی شه ، لاس بزنن من باس کمک کنم ." محمود جغله گفت:" من لاس ِ گاوو می تونم هضم کنم اما ننه تو نمی تونم ." بعدش شبونه سر گذوشت به بیابون و الفرار . تو بیابون گرگا گذاشتن عقب ِ سرش . محمود جغله پا هشت به فرار . دیگه داشتن می گرفتنش که یهو از اونجا که خواست ِ خدا بود وسط ِ بیابون چشماش افتاد به یه خیمه ی ِ با جلال و جبروت . خودشو انداخت تو . دید یه عرب ِ گنده ای اون بالا نشسته دورشم هف هشت ده تا شیخ ِ نتربوق آمدن مهمونی . شیخا تا محمود جغله رو دیدن از تعجب سر گذاشتن به گوش ِ هم . عربه گفت :" غریبه! تو کی هستی ؟ آدمیزادی یا پریزادی ؟ " محمود جغله گفت: " والّا میگن آدمیزادم ... زنم می خواست منو ببره احوال پرسی ِ ننه اش، منم از دستش فرار کردم . تو بیابون گرگا داشتن پاره ام می کردن که چشمم افتاد به خیمه ی ِ شما و آمدم تو . حالا تو رو خدا یه امشبو به من جا بدین، فردا صبح ِ علی الطلوع زحمتو کم می کنم !" عربه گفت : "من امشب مهمون دارم . تو هم که دعوت نداشتی ! یالّا برو پی ِ کارت ! " محمود جغله وایساد به گریه و گفت :" من که غار و غار می کنم برات ... آقا رو بیدار می کنم برات ... من برم ؟ " عربه گفت :" مرده شور ِ خودت و آقاتو ببره که همه ی ِ آتیشا از گور ِ اون آقات بلند میشه ... یالّا برو بیرون !" محمود جغله باز گفت :" من که جیک و جیک می کنم برات ... چغلی کوچیک می کنم برات ... من برم ؟ " عربه گفت :"برو که برنگردی!" خلاصه سرتونو درد نیارم ، محمود جغله، اندازه ی ِ یه باغ وحش التماس کرد تا آخرش شیخا دلشون سوخت و باز سر گذاشتن به گوش ِ هم و خوب که پچ پچ کردن ، گفتن :" حالا که گرگا دنبالتن امشبه رو می تونی بمونی ،اما مام به رسم خودمون باهات عمل می کنیم " . محمود جغله گفت : " خدا خیرتون بده ! " ... آخر ِ شب که شد عرب گندهه جای ِ محمود جغله رو انداخت جلوی ِ در ِ خیمه و گفت :" بخواب که هفت تا پاتشا رو خواب ببینی " محمود جغله کپه شو گذاشت و زود خوابش برد . نصفه شب مست ِ خواب بود که خیال کرد یه چیز ِ سنگینی داره روش راه می ره . از خواب پرید و دید ای دل ِ غافل ! تنبونش به پاش نیست و اون عرب گندهه روش خراب شده و بقیه ی ِ شیخام کنار ِ رختخوابش صف بستن . جیغ و دادش در اومد که :" اینه رسم ِ مهمون نوازی ؟!" عربه گفت :" شلوغ نکن ! ما که باهات شرط کردیم و گفتیم به رسم خودمون باهات عمل می کنیم . حالا رسم ما اینه که هرکی بی دعوت بیاد خونه مون بی سیرتش می کنیم !" محمود جغله دوباره وایساد به گریه و انقدر زار زد و تنبونش رو خواستگاری کرد که دوباره عربا دلشون سوخت و شورا مصلحت کردن . دیدن این که دوپاره استخون بیشتر نیست و جواب ِ قبیله ی ِ ما رو نمی ده ؛ پس یه چیز ِ بهتر ازش بگیریم . بهش گفتن: " مهمون ِ ناخونده ! چی میخوای ؟" محمود جغله با چشم ِ اشکی گفت : " تنبونم رو ! گفتن:" یه شرط داره ! باید دو تا " تنب " به ما بدی تا ما تنبونت رو بهت برگردونیم . " محمود جغله فی الفور قبول کرد . " تنب " ها رو داد ، تنبونش رو بهش تحویل دادن و نصفه شب بیرونش کردن .


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۲۳, جمعه

سالنامه ی ِ خالی

" فعالان حقوق بشر در ایران : هنوز چند صباحی از مرگ مبهم خانم پزشک ، دکتر زهرا بنی یعقوب ( عامری ) در بازداشتگاه همدان نگذشته است که بار دیگر فردی به نام مهندس مهدی حسین پور توسط نیروهای امنیتی دستگیر و به بازداشتگاه نامعلومی منتقل [ می شود ] و پس از چهار روز به خانواده اش اعلام می گردد به بیمارستان سجاد تهران مراجعه نمایند و در پی آن ، جسد بی جان این مهندس جوان بدون اعلام علت مرگ جهت دفن به خانواده اش تحویل می گردد . علت مرگ این مهندس جوان در بازداشتگاه امنیتی نامعلوم است که این امر مصداق بارز رعایت حقوق شهروندی و کرامت انسانی است ! "

منبع ِ خبر : پیک ِ ایران


سـالنـامـــه ی ِ خــالـــی !


باز هم سالنامه ی ِ سال های ِ حقیرم

ورق خورد

و برگی دیگرش در پاییز بر زمین افتاد

خورشید در برگ های ِ درخت ِ چنار غروب کرد

تا دیروز انتقامش را از امروز بگیرد

و امروز برگ ریزان ِ تشویش ِ فردا باشد

* * *

سالنامه ی ِ خالی را در جیبم ، بر قلبم می گذارم

و در سکوت ِ خیابان

پنجه های ِ سرد ِ چنار را

در دستان ِ هنوز گرمم ، می فشارم !


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۲۱, چهارشنبه

لطیفه ها

شاعری غزلی گفت . نزد ِ مولانا جامی آمد و بعد از خواندن گفت : می خواهم این غزل را در دروازه ی ِ ملک بیاویزم تا مشهور گردد .
مولانا گفت: چه کسی داند که شعر ِ توست مگر تو را نیز در پهلوی ِ آن بیاویزند ؟! ( زینت المجالس )

* * * * * * *

آن یکی می گفت اشتر را که: هی!
از کجا می آیی ای فرخنده پی ؟

گفت: از حمام ِ گرم ِ کوی ِ تو
گفت: این پیداست از زانوی ِ تو ! ( جلال الدین مولوی )

* * * * * * *

روزی شاه عباس به وزیر ِ خود که حاتم خان ِ اردوبادی بود گفت : اهل ِ قیافه گفته اند و به تجربه رسیده که صوت ِ درشت و آواز ِ بلند ، علامت ِ شجاعت است . وزیر با صوت ِ بلند گفت : بلی تصدقت شوم چنین است .
شاه گفت: تو آن نیستی ... آهسته بگو که پرده ی ِ گوش ِ مرا دریدی !

* * * * * * *

روزی ناصرالدین شاه به مازندران می رفت . در میان ِ راه سر از کالسکه بیرون کرد و دریا را دید و از صدر ِ اعظم پرسید : آن چیست ؟
صدر ِ اعظم گفت : قربان، بحر ِ خزر است شرفیاب شده !

* * * * * * *

قلمی از قلمدان ِ قاضی افتاد . شخصی گفت: جناب ِ قاضی، کلنگ ِ خود را بردارید!
قاضی گفت: مردک ، این قلم است نه کلنگ . تو هنوز قلم و کلنگ از هم بازنشناسی ؟
گفت : هرچه هست خانه ی ِ مرا تو با آن ویران کردی .

* * * * * * *

وقتی سلطان محمود ِ غزنوی به باغی که در خارج ِ شهر داشت رفت . چون به باغ رسید سوال نمود که: از شعرا که همراه است ؟ جمعی را نام بردند . آن ها را احضار نمود و گفت : از این عمارت که وسط ِ باغ است می خواهم بالا روم و باید در پله ی ِ اول که پا گذارم یک مصراع گفته شود که هجو باشد و مستوجب ِ قتل و در پله ی ِ دوم که پا نهم مصراع ِ دیگری گفته آید که مدح باشد به قسمی که مصراع ِ اول را هم مدح کند و اگر درماند حکم به قتل ِ او خواهم داد .
هیچکس قبول نکرد مگر اسدی ِ توسی که به روی ِ هر پله شعری چنین گفت :

خواهم اندر تو کنم ای شه ِ پاکیزه خصال
نظر از منظر ِ خوبی، شب و روز و مه و سال

خفته باشی تو و من می زده باشم همه شب
بوسه ها بر کف ِ پای ِ تو ولیکن به خیال

غرق شد تا به پر القصه که نتوان بکشید
تیر ِ مژگان که زدی بر دل ِ ریشم فی الحال

وه که بر پشت ِ تو افتادن و جنبش چه خوش است
کاکل ِ مشک فشان از طرف ِ باد ِ شمال

یاد داری که تو را شب به سحر می کردم
صد دعا از دل ِ مجروح و پریشان احوال ؟

توسی ِ خسته اگر در تو نهد منع مکن
نام ِ معشوقی و عاشق کشی و حـُسن و دلال

* *

از کتاب ِ مجموعه ی ِ لطایف / گردآورنده : احمد ِ سروش





۱۳۸۶ آذر ۱۹, دوشنبه

پرستیدن ِ سگ و نیرنگ ِ جغد

نباید پنداشت که تازیان ِ مسلمان پس از شکست دادن ِ ایرانیان و دست یافتن بر ایران تنها به کشتن ِ مردمان بسنده کردند . قتل ِ عام ، دزدی ، دست درازی ، گرداندن ِ آسیا از خون و بر پشته ی ِ کشتگان تکیه دادن تنها بخشی از جهاد ِ اسلامی ِ آنان بود . به موازاتش و البته در هنگامی که آب ها از آسیاب افتاده بود، یا بهتر بگویم خون ها از آسیاب افتاده بود ، ویرانی ِ دیگری نیز به بار آوردند . ویرانی ِ بزرگتری که اگرچه به چشم نیامد اما روان ِ ایرانی را تا امروز فلج کرد . بدین ترتیب که تازیان ِ مسلمان نمادهای ِ فرهنگ ِ ایران و حتا برخی واژه های ِ ایرانی را دگرگون کردند . آنچه را در گذشته پسندیده شمرده می شد ، زشت کردند تا ذهنیت ِ ایرانی را مسخ و از خود بیگانه کنند . آنان می دانستند که اگر نمادهای ِ این ملت ِ کهنسال را دگردیسه کنند رابطه اش با ایران ِ پیش از اسلام گسیخته خواهد شد و حال و روز ِ طفل ِ ابجد خوانی را پیدا خواهد کرد که محتاج ِ یک حرف و دو حرف ِ فاتحان خواهد ماند . ناگفته نماند که در این دگردیسی، تازیان ِ مسلمان تنها نبودند . ایرانیان ِ اسلام زده و تازی پرست هم به دستیاری شان آمده بودند.
اجازه بدهید در اینجا به آوردن ِ چهار نمونه بسنده کنم :

1 ـ پرستیدن : واژه ی ِ "پرستیدن" در ریشه ی ِ پهلوی ِ خود به معنای ِ " گرداگرد ِ چیزی گشتن و از آن مراقبت و نگهداری کردن " است ، در حالی که تازیان ِ مسلمان در سده های ِ بعد واژه ی ِ پرستیدن را به معنای ِ بندگی ، عبادت و نیایش دگرگونه کردند . رگه هایی از آن معنای ِ باستانی را امروز ما در دو واژه ی ِ " پرستار " و " سر پرست " می یابیم . پرستار کسی را می گویند که گرداگرد ِ بیمار می گردد و مراقب ِ حال ِ اوست . آیا پرستار ، بیمارش را بندگی می کند ؟! آیا به آستان ِ او سر می گذارد و عبادتش می کند ؟! ... "سرپرست " نیز کسی است که به زیر دستانش سرکشی می کند و مراقب ِ کار ِ آن هاست . آیا سرپرست زیردستانش را نیایش می کند ؟!
راست این است که زرتشتیان آتش را نمادی اهورایی می دانستند و به ویژه مغان در پرستاری اش می کوشیدند . نگهبانی می کردند که آتش فروزان بماند و خاموش نشود و بر این پایه خود را " آتش پرست " می خواندند . مسلمانان هم که بر پایه ی ِ جهان بینی شان مردمان را به دو گروه ِ مسلم و کافر، بخش می کردند و از این تقسیم بندی منفعت ها می بردند ، "پرستیدن" را به معنای ِ " بندگی " مسخ کردند تا بر زرتشتیان تهمت ِ کافری ببندند و ایشان را خوارمایه کنند. دستاویزی به دست آورند تا آنان را بکشند و چپاول کنند . و مهم تر آن که پیوند ِ ایرانی ِ فردا را با گذشته ی ِ خود بریده سازند .

2 ـ سگ : در فرهنگ ِ ایرانی سگ و خروس یاوران ِ سروش شناخته شده اند . این دو جانور ، در زندگی ِ انسان ها برای ِ خدمتگزاری به کار گرفته می شدند و هر دو سودمند می بودند . سگ پاسبان ِ شب بود و انسان را از شبیخون ِ ددان نجات می داد . خروس هم ( که در زبان ِ پهلوی به معنای ِ جانوری ست که از پیش سپیده دم را می بیند ) آدمی را از به سر رسیدن ِ شب و فرا رسیدن ِ روز آگاه می کرد .
پس از اسلام سگ نجس اعلام و زشت و پست انگاشته شد .

3 ـ جغد : پیش از هجوم ِ اسلام به ایران ، جغد نماد ِ خجستگی و مرغ ِ اندیشه ی ِ نیک بوده است . روشن نیست ـ والبته اکنون روشن است ـ که چرا پس از اسلام این پرنده، خجستگی و نیکی را وانهاد و به نماد ِ ویرانگری ، شومی ، اندوه و بدشگونی دگرگون شد . سراسر ِ ادبیات ِ فارسی ـ با همه ارجمندی اش ـ آکنده است از ابیاتی که جغد یا همان مرغ ِ اندیشه ی ِ نیک را پرنده ی ِ شوم ِ ویرانه ها معرفی می کند .
ماری تو که هرکه را ببینی بزنی
یا بوم که هرکجا نشینی بکــَنی
* *
نفرین به جغد ِ جنگ و مرغوای ِ او
که تا ابد بریده باد نای ِ او
* *
از نوحه ی ِ جغد الحق ، ماییم به درد ِ سر
از دیده گلابی کن ، درد ِ سر ِ ما بنشان
* *

بلبلا مژده ی ِ بهار بیار
خبر ِ بد به بوم بازگذار
و ...

4 ـ نیرنگ : پیش از اسلام به مجموعه ی ِ آداب ِ آیین ِ زرتشتی " نیرنگ " گفته می شد . همچنین به طرحی که نقاشان و معماران بر زمین یا بر صفحه ی ِ کاغذ می کشیدند نیز نیرنگ می گفتند . اما از آنجا که هرآنچه ایرانی ِ تمدن ساز داشت باید زشت و پلشت می گردید پس از غلبه ی ِ اسلام نیرنگ را به معنای ِ حیله و فریب دگردیس کردند تا همچنان در خوارداشت ِ ایرانیان کوشیده باشند .

گاه فکر می کنم آنقدر از فرهنگ ِ ایرانی دور افتاده ام که اگر یکی از نیاکانم که بر فرض در دوره ی ِ ساسانی زندگی می کرده سر از گور بر آورد مرا به عنوان ِ ادامه ی ِ نسل ِ خود به جا نخواهد آورد . گویی کسی را می بیند از تباری دیگر که باید از شرش به مامنی پناه برد !


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۱۷, شنبه

نایی جان


یکی از ویژگی های ِ ملت های ِ کهن این است که نماد پرداز هستند . می کوشند به حقیقت ِ چیزها راه پیدا کنند و آن حقیقت را به شکل ِ نماد ، تن آورده ( مجسم ) سازند .
در فیلم ِ باشو غریبه ی ِ کوچک ساخته ی ِ بهرام ِ بیضایی، نایی جان ( سوسن تسلیمی ) با همه ی ِ جانداران خواه پرنده، خواه چرنده و گیاه نسبتی معنا دار برقرار می کند . همراه با کلاغ ، غار غار می کند و همراه با گراز خرناسه می کشد . به هر کدام پیامی می دهد و از هرکدام پیغامی دریافت می کند . بر پایه ی ِ فرهنگ ِ ایرانی ، نایی جزیی از " خوشه ی ِ جان " است . پاره ای از طبیعت است . نه جدا از طبیعت است ، نه در ستیزه با آن . در طبیعت زیست می کند و با طبیعت رابطه ای زنده دارد . برای ِ او همه ی ِ آواها و جنبش های ِ طبیعی ، دریافتنی است . زیرا معنایشان را می فهمد . همچنین نایی جان با نمادها نیز آشناست . آنها را رمزگشایی می کند و بدین ترتیب هستی را در چند لایه ی ِ معنایی در برابر ِ خود ژرفا رونده و گسترده می یابد ... انسان ِ ایرانی در زندگی ِ روزمره اش چه با طبیعت سر و کار داشت و چه نداشت ، آن را پاس می داشت ؛ مراعات و مراقبت می کرد . زیرا طبیعت را گوشه ای از خوشه ی ِ جان می دانست و برای ِ "جان" ، احترام قائل می بود و در نیازردنش می کوشید .

فیلم ِ باشو غریبه ی ِ کوچک را چون بسیاری از کارهای ِ بیضایی باید بر زمینه ی ِ فرهنگ ِ ایرانی ببینیم و بررسی کنیم وگرنه در فهم و داوری اش یا در می مانیم یا دچار ِ خطا می شویم . برای ِ نمونه اگر فیلم را از دریچه ی ِ فرهنگ ِ سامی تماشا کنیم که کمترین نسبت ِ احترام آمیز را با طبیعت دارد، آن را در بسیاری از لحظات اثری بی معنا می یابیم . یا اگر باشو غریبه ی ِ کوچک را از منظر ِ فلسفه ی ِ دکارت ببینیم که جهان ِ طبیعت را بی روح و مکانیکی ارزیابی می کند ، رفتار ِ نایی جان را همچون دکتر هوشنگ ِ کاووسی در نقدی "جیغ های ِ هیستریک ِ یک زن ِ بیمار " خواهیم دانست !

صحنه ای از فیلم را به یاد می آورم که باشو پس از قهر با نایی گریه کنان در جنگل پیش می رود . ناگهان آوای ِ بلند پرنده ای را می شنود . بی درنگ بر می گردد و پشت ِ سرش را نگاه می کند . گویی منتظر ِ نایی است که به دلجویی دنبالش بیاید . باشو می داند که نایی او را بی کس و تنها رها نخواهد کرد و از او پیوند نخواهد برید . می داند نایی جان باورمند است : " همه ی ِ بچه ها فرزندان ِ زمین و آفتاب هستند " .


سرانگشت

۱۳۸۶ آذر ۱۵, پنجشنبه

نسخ ِ دادگری


هرکه هستید و هر پیشه ای دارید مراقب باشید گذارتان به دادگستری ِ جمهوری ِ اسلامی نیفتد . چون نه تنها حقی به دست نمی آورید بلکه از مایه هم ضرر می کنید . بگردید کدخدایی ، ریش سفیدی ، مادربزرگی ، چیزی پیدا کنید و اختلاف هایتان را بدون ِ پا گذاشتن به دادگاه های ِ اسلامی حل و فصل کنید .
در خبرها آمده است* در کرمانشاه مردی را به نام ِ ماکوان مولود زاده به دلیل ِ جرمی که در سیزده سالگی انجام داده ، اعدام کرده اند . ماجرا این است که ماکوان را سال ِ گذشته به اتهام ِ کودک آزاری دستگیر می کنند . چندی بعد شاکیان ( به هر دلیل ) شکایت ِ خود را پس می گیرند ، او هم عنوان می کند که اولاً اعترافات را در زیر ِ " فشار" یا همان شکنجه بر زبان آورده و ثانیاً به هنگام ِ انجام ِ بزه کمتر از هجده سال داشته است . غافل از این که در گوشه ای از اعترافنامه گفته بوده که در سیزده سالگی با پسری رابطه ی ِ جنسی داشته و همین برای ِ قاضی ِ بیدادگاه ِ اسلامی دستاویزی شده تا حکم ِ اعدامش را صادر کند . آنگاه بدون ِ سپری شدن ِ مراحل ِ قانونی و نیز پنهان از وکیل مدافع و خانواده ی ِ متهم آن را به اجرا گذارد .
البته نباید فراموش کرد که در شهرستانی چون کرمانشاه با چند طایفگی و دسته بندی هایش دور نیست که شخصی ـ مثلاً یکی از بستگان ِ شاکیان ـ در پرونده اعمال ِ نفوذ کرده باشد اما در اینجا سخن بر سر ِ قوه ی ِ قضاییه ای است که هم خودش دستاویز است و هم زندگی ِ انسان ها را دستاویز می کند . سخن بر سر ِ این است که چرا باید احکام ِ پلید ِ یک دین ِ بیابانی بر سرنوشت ِ ایرانی ِ امروز فرمانروایی کند ؟ چرا مشتی هذیان ِ چرک که حتا هزار و چهارصد سال ِ پیش در بین ِ ملت های ِ متمدن از جمله ایرانیان خریداری نداشت ، امروز باید ملاک ِ دادگری شمرده شود ؟ چرا تعزیر و اعدام و سنگسار و قصاص بر ملتی جاری می شود که نخستین بار مفهوم ِ "حقوق ِ بشر" را به گیتی ارزانی کرده است ؟ خلاصه آن که تا کی باید تقاص ِ شکست ِ قادسیه را پس داد ؟

آورده اند روزی آیت الله خلخالی ـ قاضی القضات ِ دادگاه ِ بلخ ! ـ به زندان رفته بود و در برابر ِ صف ِ متهمان ایستاده بود . شمار ِ متهمان هفده ـ هجده نفر بود . از آنجا که خلخالی به خواندن ِ پرونده ها اعتقادی نداشت و صدور ِ حکم را چیزی در ردیف ِ باد ِ گلو می دانست همان طور که از متهمان ِ بخت برگشته سان می دید انگشت ِ نشانی اش را به سمت ِ نفر ِ اول گرفت و گفت : ابد ! از کنار ِ نفر ِ دوم رد شد و گفت : اعدام ! و همین طور به ترتیب و تا پایان ادامه داد : ابد ، اعدام ، ابد ، اعدام ! ... نفر ِ آخر وقتی خلخالی را در مقابل ِ خود دید و کلمه ی ِ " ابد " را به گوش شنید و دریافت که از اعدام رهایی یافته ، نفسش را که تا آن زمان از ترس حبس کرده بود ، بیرون داد . خلخالی به او گفت :
ـ خوشحال شدی ؟ نفس ِ راحت کشیدی ؟
بعد خطاب به صف ِ زندانیان گفت :
ـ از اول حکم می کنیم !
آنگاه آخرین نفر را نشان داد و اینطور شمرد :
ـ اعدام ، ابد ، اعدام ، ابد ، اعدام ، ابد !!
ناگفته نماند همین خلخالی که برای ِ یک نخود سوخته ، معتادان را گروه گروه اعدام می کرد خودش در کنار ِ پاسدارانش پای ِ منقل می نشست و تریاک ِ سناتوری می کشید !

با این حساب چگونگی ِ دادگری در ایران نسبت به زمان ِ خلخالی فرق ِ چندانی نکرده است ؛ همان قانون ، همان گونه بررسی و همان یک بام و دو هوا .

اگر وضع به همین منوال پیش رود و معیار ِ کیفردهی ، بزهکاری های ِ پیش از بلوغ ِ عقلی باشد ، دور نیست که قاضیان در جمهوری ِ اسلامی به مساله ی " تناسخ " معتقد شوند و انسان ِ ایرانی را به جرم ِ گناهانی که در زندگی ِ پیشین انجام داده مجازات کنند . مثلاً یکی را به این جرم که در زندگی ِ پیشین گربه ای بوده که لقمه نانی را از سفره ی ِ همسایه دزدیده به قطع ِ ید ، دیگری را به این علت که در زندگی ِ قبلی کلاغی بوده و با منقار چشم ِ کلاغی دیگر را کور کرده ، به درآوردن ِ چشم ، سومی را به این انگیزه که گرگی بوده و بره ای را دریده به اعدام و آخری را به این جرم که گلوله برفی بوده و شیشه ای را شکسته به حبس و تعزیر و پرداخت ِ جریمه ی ِ نقدی محکوم کنند .

آری ،به قول ِ شاعر : " این است زندگی ! " **


سرانگشت


* : منبع ِ خبر : پیک ِ ایران ، با سپاس از دخوی ِ گرامی که خبر را برایم فرستاد .
**: شعر : کیومرث ِ منشی زاده / از کتاب ِ سفرنامه ی ِ مرد ِ مالیخولیایی ِ رنگ پریده .

گفت و گوی ِ زمزم و کانادا


" سفیر ِ کانادا از تهران اخراج شد ". روزنامه ها


زمزم : ای کانادا ! قبل از آن که تو را قُلپ قُلپ سر بکشم بگو چرا هر کس را دولت ِ اسلامی برای ِ سفارت به کشور ِ شما می فرستد، رد صلاحیت می کنید و ما را مجبور می کنید سفیرتان را از تهران اخراج کنیم ؟ مگر شورای ِ نگهبان در اتاوا شعبه زده ؟

کانادا : راستش این سخت گیری ها برای ِ آن است که شورای ِ نگهبان در اتاوا شعبه نزند ! ... در دیپلماسی، کار ِ " سفیران " جاسوسی برای ِ کشور ِ خود است ؛ تا اینجایش متعارف است . اما سفیران ِ شما علاوه بر جاسوسی وظیفه ی ِ مهم تری به دوش دارند : سر و سامان دادن به ترور ... و این قدری نامتعارف است !

زمزم : چرا بی حساب حرف می زنی ؟ کدام یک از سفیران ِ حکومت ِ الله تروریست بوده اند ؟

کانادا : یکیش همین سید حسین ِ موسویان ، سفیر ِ سابق ِ شما در آلمان . همو که حالا می خواهند به جرم ِ جاسوسی ِ هسته ای لنگش را هوا کنند . وقتی در آلمان سفیر بود علاوه بر این که سفارتخانه را به مرکز ِ پشتیبانی از تروریست ها تبدیل کرده بود ، در چند قضیه از جمله ماجرای ِ ترور ِ شرفکندی دخالت ِ مستقیم داشت . برای ِ همین بود که دادگاهی در آلمان او را تا ابد از خاک ِ آنجا اخراج کرد .

زمزم : همه می دانند که موسویان بلاگردان ِ هاشمی ِ رفسنجانی شد . احمدی نژاد چون مستقیم نمی تواند رفسنجانی را هدف بگیرد ، محبـّـانش را آزار می دهد . مثل ِ ابوسفیان که زورش به رسول ِ خدا نمی رسید و بلال ِ حبشی را کتک می زد .

کانادا : خیلی ها تا به حال بلاگردان ِ رفسنجانی شده اند ؛ شاید آخرینش همین سفیر ِ کانادا باشد .

زمزم : مگر سفیر ِ کانادا در بهشت، باغ ِ پسته خریده ؟ یا به جانب ِ رفسنجانی گرایش دارد ؟

کانادا : نه، ولی سرمایه های ِ رفسنجانی و اهل ِ بیتش به جانب ِ کانادا گرایش دارد . احمدی نژاد هم این را می داند و سنگ اندازی می کند تا ارث ِ پدرش را بگیرد .

زمزم : کدام پدرش ؟

کانادا : حضرت ِ آدم که از بهشت رانده شد ! تمام ِ باغ های ِ بهشت ، اعم از فندق و پسته ملک ِ آدم بود ... گویا کانادا باید برای ِ ایجاد ِ روابط ِ تازه سهمی هم برای ِ دار و دسته ی ِ چی توزها قایل شود والّا احمدی نژاد از بالای ِ درخت می گوید: دیگی که برای ِ من نمی جوشد ، کله ی ِ کوسه در آن بجوشد !

زمزم : حالا دولت ِ شما چرا از کاندیداهای ِ سفارت ، ایرادهای ِ بنی اسراییلی می گیرد ؟ مثلاً می گوید این افراد در اشغال ِ سفارت ِ آمریکا نقش داشته اند ؛ این هم شد دلیل ِ مخالفت ؟ یعنی می ترسند سفیر ِ جمهوری ِ اسلامی در کانادا "سفارت" اشغال کند ؟ کدام سفارتخانه را ؟ اگر منظورشان سفارتخانه ی ِ ایران است که به قول ِ ضد ِ انقلاب سی سال است اشغال شده اگر هم از سفارت ِ آمریکا می ترسند باید بدانند که احمدی نژاد و رفقایش طرفدار ِ اشغال ِ سفارت ِ شوروی بودند نه آمریکا . این سفیران ، اعضای ِ دولت ِ احمدی نژادند ، حکومت ِ شوروی هم که از بین رفته پس جای ِ نگرانی نیست .

کانادا : چشمشان ترسیده بیچاره ها . ماجرای ِ زهرا کاظمی را هم به خاطر دارند . همان خبرنگار ِ ایرانی ـ کانادایی که به دست ِ قاضی مرتضوی کشته شد . بیچاره اگر زنده بود می توانست به ایران بیاید و از دولت ِ احمدی نژاد کارت ِ منزلت بگیرد . تا امروز حتماً بازنشسته شده بود ... وقتی قاضی ِ مملکتی به دست ِ خودش آدم می کشد، لابد سفیرش بمب ِ میکروبی پرتاب می کند .

زمزم : این خارجی ها بنده و برده ی ِ پولند ... انسانیت را بهانه کرده اند ...

کانادا : اگر هم این طور باشد ، بهانه ی ِ قابل ِ دفاعی دارند .

زمزم : زهرا کاظمی ، نصفش کانادایی بود .

کانادا : نصفش هم ایرانی بود ! می دانی ِ حکایت ِ زندگی و مرگ او ، داستان ِ چیست ؟

زمزم : نه ... تو بگو !

کانادا : می گویند مردی بود که به زنش نه خرجی می داد ، نه به نیازهای ِ او توجه داشت و نه هفته تا هفته، خانه بود . فقط گهگاه می آمد و کتک ِ مفصلی به زن می زد به طوری که همه ی ِ اهل محل خبردار می شدند . یک روز ریش سفیدان جمع شدند و پیش ِ مرد رفتند و گفتند : آقا جان ! تو که در جایگاه ِ شوهر هیچ کدام از وظایفت را انجام نمی دهی ، دیگر چرا زن ِ بدبخت را این طور کتک می زنی ؟ مرد جواب داد : اگر کتکش نزنم ، مردم از کجا بفهمند که شوهرش هستم !
حالا زهرا کاظمی هم اگر جمجمه اش زیر مشت و لگد های ِ قاضی مرتضوی خرد نمی شد از کجا باید می فهمید که نیمه ای از وجودش ایرانی است ؟!


زمزم : چه عرض کنم ؟! اما اصلاً به کجای ِ دنیا برمی خورد اگر رابطه ی ِ ما و کانادا در سطح ِ کاردار باقی بماند ؟

کانادا : این را باید از خیل ِ ایرانیانی پرسید که برای ِ مهاجرت به کانادا هجوم آورده اند و از صبح تا شب به هر در می زنند تا "امتیاز های ِ مهاجرت " شان را افزایش دهند . از همان هایی که حاضرند پنج سال در نوبت بمانند تا به آرزویشان برسند ... راستی ! چرا مسوولان ِ شما کشوری نمی سازند که کانادایی ها آرزوی ِ مهاجرت یا دست ِ کم مسافرت به آنجا را داشته باشند ؟

زمزم : چه فایده از مهاجرت و مسافرتشان ؟ با خودشان ایدز می آورند ! اصلاً ایدز و سرمایه داری را غربی ها به این کشور وارد کردند .

کانادا : اسلام را هم شما به کانادا صادر کردید ! این به آن در ! چیزی که عوض دارد گله ندارد !


سرانگشت





۱۳۸۶ آذر ۱۳, سه‌شنبه

به اقتضای ِ زمان / نوشته ی ِ : چخوف


زن و مردی جوان، در اتاق ِ پذیرایی که کاغذ دیواری ِ آن به رنگ ِ آبی ِ آسمانی بود ، دل داده و قلوه گرفته بودند .
مرد ِ خوش قیافه ، جلوی ِ دختر ِ جوان زانو زده بود و قسم می خورد :
ـ بدون ِ شما عزیزم ! نمی توانم زندگی کنم ! قسم می خورم که این عین ِ حقیقت است !
و همچنان که به سنگینی نفس نفس می زد ادامه داد :
ـ از لحظه ای که شما را دیدم، آرامشم از دست رفت ! عزیزم حرف بزنید ... عزیزم ... آره یا نه ؟
زن ِ جوان دهان ِ کوچک ِ خود را باز کرد تا جواب بدهد اما درست در همین لحظه در ِ اتاق اندکی باز شد و برادرش از لای ِ در گفت :
ـ لی لی ، لطفاً یک دقیقه بیا بیرون !
لی لی از در بیرون رفت و پرسید :
ـ کاری داشتی ؟
ـ عزیزم مرا ببخش که موی ِ دماغتان شدم ولی ... من برادرت هستم و وظیفه ی ِ مقدس ِ برادری حکم می کند به تو هشدار بدهم ... مواظب ِ این یارو باش ! احتیاط کن ! مواظب ِ حرف زدنت باش ... لازم نیست با او از هر دری حرف بزنی .
ـ او دارد به من پیشنهاد ِ ازدواج می کند !
ـ من کاری به پیشنهادش ندارم ... این تو هستی که باید تصمیم بگیری ، نه من . حتا اگر در نظر داری با او ازدواج کنی، باز مواظب ِ حرف زدنت باش ... من این حضرت را خوب می شناسم ... از آن پست فطرت های ِ دهر است ! کافی است حرفی به اش بزنی تا فوری گزارش بدهد .
ـ متشکرم ماکس ! خوب شد گفتی ... من که نمی شناختمش !

زن ِ جوان به اتاق ِ پذیرایی بازگشت . پاسخ ِ او به پیشنهاد ِ مرد ِ جوان " بله " بود . ساعتی کنار ِ هم نشستند ، بوسه ها رد و بدل کردند ، همدیگر را در آغوش گرفتند و قسم ها خوردند اما ... اما زن ِ جوان احتیاط ِ خود را از دست نداد ؛ جز از عشق و عاشقی ، سخنی بر زبان نیاورد .

مجموعه ی ِ آثار ِ چخوف / ترجمه ی ِ سروژ استپانیان / جلد یکم ، داستان های ِ کوتاه ، ص 429 ، به اقتضای ِ زمان .

۱۳۸۶ آذر ۱۱, یکشنبه

عمر ِ با عزت


" چاوز : اگر خدا عمر بدهد ، چهل سال رییس جمهور می مانم . "


خداوند به عمو چاوز ِ ما صد سال عمر ِ با عزت بدهد که این همه به جیفه ی ِ دنیا بی اعتناست و البته شیفته ی ِ خدمت است، نه تشنه ی ِ قدرت . عمو چاوز که همه ی ِ فکر و ذکرش خدمت به مستضعفان ِ جهان و حتا بینوایان ِ ونزوئلاست یک شب نیز حاضر نیست به دور از چاه های ِ نفت بخوابد . برای ِ همین است که تا به حال هفت بار به تهران مشرّف شده تا بوی ِ نفت ، احمدی نژاد، مهرورزی و مستضعفان از مشامش نگریزد . احمدی نژاد و چاوز معتقدند نفتی ها زحمت کش ترین و در همان حال محروم ترین قشر ِ جامعه هستند . برای همین هر دو به نفت یعنی به زحمت کشان و محرومان عشق می ورزند ؛ با این تفاوت که احمدی نژاد به نعمت نفتی بیش از توده ای نفتی علاقمند است و چاوز توده ای نفتی را دوست دارد و با نعمت نفتی حال نمی کند .

اکنون هم که صحبت بر سر ِ همه پرسی ، اصلاح ِ قانون ِ اساسی و مادام العمر شدن ِ دوران ِ رییس جمهوری ِ اوست، هوگو می گوید : " جمهوری ِ سوسیالیستی ! نه یک کلمه کم ، نه یک کلمه بیش ! " و به این ترتیب پرچم ِ حق طلبی و مبارزه با دیکتاتوری را از دست ِ برادر فیدل کاسترو می گیرد و بر سر ِ جرج بوش خرد می کند .

عمو چاوز می گوید تا وقتی خوآن کارلوس مصدر " غلط کردن " را صرف نکند با اسپانیا رفیق نخواهد شد و اگر آمریکا مزدورانش را در مخالفت ِ با او به رویارویی با گاز ِ اشک آور بفرستد و آنان را گرفتار ِ دستگیری و زندان و شکنجه کند، به جرج بوش نفت نخواهد فروخت . احتمالاً نفت ( این عروس ِ زنگباری ) را به سناتورهای ِ دموکرات واگذار می کند تا مهریه و شیربهای ِ پدر ِ زحمت کشان محفوظ بماند . اما این که بین ِ " نفت " و " غلط کردن " چه رابطه ای وجود دارد ، چیزی ست که تنها خداوند ِ عالم از آن سر در می آورد . خداوندی که هوگو چاوز در دعاهای ِ بعد از کنگره ی ِ خود ، دست ِ کم چهل سال از او عمر خواسته است .

چاوز می گوید : "اگر خدا عمر بدهد ، چهل سال رییس جمهور می مانم " و با این سخن حکمت ِ بزرگی را تکرار می کند . این که سیاستمدار باید طوری زندگی کند که به هنگام ِ ارزیابی و کسب ِ آرا " مسلمانش به زمزم شوید و هندو بسوزاند ."* چاوز هرچند از دیدگاه ِ آفاقی، " شرقی " نیست اما از نظر ِ انفسی از شرقیان عالم است و برای ِ همین با ما متحد شده . این اتحاد نشان می دهد که در مورد ِ مسایل ِ حیاتی باید اصول گرا بود و بر موضع ِ خود ، هرچند غلط ، ایستاد و پای فشرد ؛ اما هرگاه پای ِ مسایل ِ عزیز تر از جان ( مثلاً رسیدن به قدرت ) به میان بیاید واجب است از اردوگاه ِ کمونیسم بریدن و به سرزمین ِ توحید و حتا آغوش ِ اسلام فروغلتیدن و پناه آوردن . پس اگر روزی شنیدیم که از کاراکاس تا کربلا راهی نیست ، نباید تعجب کنیم .

در نهایت نه جرج بوش مقصر است ، نه چاوز ، نه احمدی نژاد . مقصر ِ اصلی آریستوفان بود که در عهد ِ پریکلس کفران ِ نعمت کرد و نوشت : " اراذل ، بر همه جا فرمانفرمایی می کنند ! "


سرانگشت

* از عرفی شیرازی با تغییر ِ "مسلمانت" به "مسلمانش" .