سراینده ی ِ این منظومه ، ابوتراب ِ جلی ، از طنزپردازان ِ نامدار ِ معاصر است . او در سال ِ 1283 خورشیدی در دزفول به دنیا آمد و از نه سالگی به سرودن ِ شعر پرداخت . جلی در جوانی سفرهایی به بین النهرین کرد و سپس به ایران بازگشت و با مطبوعات همکاری کرد و به زندان افتاد . او در سال ِ 1330 با یک نشریه ی ِ طنز ِ سیاسی به نام ِ " چلنگر " همکاری ِ خود را آغاز کرد . چلنگر مشی ِ چپ داشت و به همت ِ مرحوم محمدعلی ِ افراشته در تهران منتشر می شد . این نشریه طنز نویسان ِ خوبی را گرد آورده بود که البته بهترین ِ آنها ابوتراب ِ جلی بود . اگرچه چلنگر در ماه های ِ پایانی ِ انتشار ِ خود ، در سیاهبازی های ِ حزبی افتاد و منش ِ مستقلش را مخدوش کرد اما از معدود نشریه های ِ طنز ِ ایرانی بود که در مورد ِ کمدی نگاهی آگاهانه داشت و طنز را عمیق و با هویت می نوشت . جلی " کتاب ِ ابراهیم " را نخستین بار در سال 1330 در چلنگر منتشر کرد و غوغایی به راه انداخت . " کتاب ِ ابراهیم " از بهترین نمونه های ِ طنز ِ مطبوعاتی در ایران است که سراینده اش می کوشد به جای ِ پرداختن به معلول های ِ سطحی ، به کند و کاو در علت ها بپردازد . در این اثر جلی با استفاده از دستمایه ای آشنا و کهن ، برخی معضلات ِ تکرارشونده در جامعه ی ِ بشری را بررسی می کند . جلی در دنباله ی ِ این منظومه به سرایش ِ دو منظومه ی ِ دیگر به نام ِ " کتاب ِ موسا " و " کتاب ِ علی " پرداخت که اولی از نظر ِ شیوایی ِ ادبی و دومی از نظرگاه ِ بینش در مرتبه ای پایین تر از "کتاب ِ ابراهیم " جای می گیرند . ابوتراب ِ جلی پس از انقلاب هم با نشریه های ِ طنز از جمله گل آقا همکاری کرد . او طنزپردازی جدی ، با ذوق ، آزاده و باسواد بود که متاسفانه در نگهداری و چاپ ِ آثار ِ خود کوشش ِ کافی نمی کرد . جلی در شعر ِ غیر ِ طنز هم دست داشته و غزل های ِ زیبایی از او به یادگار مانده است . ابوتراب ِ جلی در سال ِ 1377 درگذشت .
کتاب ِ ابراهیم
بچه ها بود در زمان قدیم
نوجوانی به نام ابراهیم
پدرش رنجدیده کارگری
کز جهان داشت اره و تبری
در محیطی که زندگی می کرد
همه همشهریانش از زن و مرد
بت پرست ِ دو آتشه بودند
پیش ِ بت، سر به خاک می سودند
می نمودند مردم ِ نادان
طفل ِ خود را به پای ِ بت قربان
بت خداوندگار ِ ایشان بود
در همه کار، یار ِ ایشان بود
چیست بت؟ شکل ِ مضحکی از چوب
که به سنباده صیقلی شده خوب
صاحب ِ دست و پا و چشم و دهان
همه چیزی در او به غیر از جان
ظاهرش باشکوه و جاه و جلال
سینه ی ِ او پر از نشان و مدال
باطنش چوب ِ خشک ِ بی مقدار
دو سه تومان بهای ِ یک خروار
داشت چون کسب ِ بت‌فروشی سود
کار ِ یک عده بت تراشی بود
توی ِ هر خانقاه و هر محفل
داخل ِ هر اداره، هر منزل
بت ِ چوبین میان ِ قاب ِ طلا
نصب گردیده بود آن بالا
سر ِ هر چارسو میان ِ محل
بود برپا بتی قوی هیکل
پیرو ِ بت ، سحر ز بستر ِ ناز
چون که می کرد چشم ِ خود را باز
پیش ِ بت رفته سجده اش می کرد
هدیه ها از براش می آورد
از درش کسب ِ آبرو می کرد
طلب ِ مغفرت از او می کرد
خاک ِ پای ِ بت از سر ِ تعظیم
بود از بهر ِ او دوا و حکیم
تا رهاند ز هر مرض زودش
همت ِ بت پنیسیلین بودش
الغرض دور ِ بت پرستی بود
بت خداوندگار ِ هستی بود
بت به مخلوق آب و نان می داد
گرچه خود جان نداشت، جان می داد
عده ای واعظ ِ فصیح و بلیغ
می نمودند بهر ِ بت تبلیغ
بت نگهدار ِ خانمان شماست
حافظ ِ خانه و دکان ِ شماست
حافظ ِ قاطر و الاغ ِ شماست
حافظ ِ آب و ملک و باغ ِ شماست
هر کسی چپ به بت نگاه کند
غضب ِ بت رخش سیاه کند
هر که نسبت به بت کند توهین
واجب القتل باشد و بی دین
ماجراجوست آن وجود ِ پلید
باید از مملکت شود تبعید
پدر ِ ناتوان ِ ابراهیم
ساختی بت ز چوب های ِ ضخیم
همه گونه بت ِ گران، ارزان
از دو تومان گرفته تا دو قران
تا که بفروشد آن خدایان را
به کف آرد سه چار تومان را
پسر آن بار را کشید به دوش
سوی ِ بازار شد به عزم ِ فروش
بین ِ راه این خیال زد به سرش
که چه باشد وجود ِ بت ثمرش ؟
این که نه فکر دارد و نه شعور
گوشهایش کر است و چشمش کور
این که مخلوق ِ آدمیزاد است
این که محصول ِ دست ِ استاد است
این که دارای ِ هیچ مسلک نیست
این که جز یک عدد عروسک نیست
از کجا قدرت ِ خدایی یافت ؟
عزت و جاه ِ کبریایی یافت ؟
این گروهی که دور ِ او جمعند
همچو پروانه گرد ِ این شمعند
واقعاً بی شعور و بی خردند
یا که سرگرم ِ نقشه های خودند؟
بتی از بهر ِ خویش ساخته اند
مظهری بهر ِ کیش ساخته اند
شده بت آلت ِ منافعشان
نام ِ بت هر کجا مدافعشان
نام ِ بت را نموده اند سپر
تا ببُرند مردمان را سر
سایه ی ِ بت فتاده بر سرشان
تا ز پل خوب بگذرد خرشان
بت چنین گفته، بت چنین کرده
سنن ِ لایغیّر آورده
گفته هر جا بود غنی و فقیر
همه هستند آلت ِ تقدیر
اغنیا مستحق ِ سیم و زرند
کار ناکرده در جهان بچرند
فقرا عبد ِ اغنیا باشند
باید اندر جهان گدا باشند
هست در روزگار، زیبنده
یکی آزاد و دیگران بنده
هر که از این نظام سرپیچید
نک او را به تیغ باید چید
باید او را به نام ِ بی ایمان
بست و افکند گوشه ی ِ زندان
باید او را به نام ِ مفسده جو
کشت و در چاه و چاله کرد فرو
تف به این کیش و تف به این مذهب !
تف به این بت پرست های ِ جلب !
ریسمانی به پای ِ بت ها بست
سر ِ آن ریسمان گرفت به دست
می کشانیدشان به روی ِ زمین:
می فروشم عروسک ِ چوبین
بت ِ خیلی قشنگ و خوش خط و خال
آبی و زرد ، دانه ای دو ریال
چون که این افتضاح را دیدند
بت پرستان زجای جنبیدند
بر فراز ِ منابر از چپ و راست
ناله ی ِ واشریعتا برخاست
ای دریغا که رفت دین از دست !
دوره ی ِ آخر الزمان شده است
این پسر می کند به بت توهین
نه وطن دارد و نه مذهب و دین
ایها الناس ! بهر ِ عبرت ِ عام
بکشیدش به تیغ ِ خون آشام
تا دگر یک جوان ِ خودسر ولات
نکند جرات ِ چنین حرکات
در میان ِ تعرض و تهدید
دو سه تن کدخدای ِ ریش سفید
نزد ِ قاضی شفاعتش کردند
سعی اندر برائتش کردند
نوجوان است و ساده و خام است
غافل از قدر و جاه ِ اصنام است
بگذرید از سر ِ گناهانش
بنمایید رحم بر جانش
عاقبت با تلاش و جهد ِ زیاد
او به قید ِ کفیل شد آزاد
اندک اندک مرام ِ ابراهیم
یافت در شهر و روستا تعمیم
صاحب ِ این عقاید ِ تازه
شد به کشور بلند آوازه
همه گفتند کیست این آدم
که نمی ترسد از بت ِ اعظم ؟
این ره ِ تازه ای که می پوید
چیست مقصود او ، چه می گوید؟
آن قدر در عقیده پای فشرد
کآبروی ِ تمام ِ بت ها برد
راست می گوید این پسر به خدا
نخورد بت به درد ِ ما ابدا
این که در کار ِ خود بود عاجز
نکند از برای ِ ما معجز
رفته رفته به دور ِ ابراهیم
جمع شد عده ای گدا و یتیم
مردمان ِ ستمکش و مظلوم
عده ای رنج دیده و محروم
کارگر ، دیهقان و دانشمند
همه خوردند پیش ِ او سوگند
که نسازند پیش ِ بت سر خم
ای که لعنت به این بت ِ اعظم !
شد خبر دستگاه ِ بت سازی
دستگاه ِ دروغ پردازی
که تنزل نموده شوکت ِ بت
متزلزل شده است قدرت ِ بت
عاقبت زین سر و صدای ِ زیاد
می رود آبروی ِ بت بر باد
به عمل باید این زمان زد دست
جلوی ِ سیل را ز حالا بست
ورنه روزی که خلق شد بیدار
ما و بت را گذشته کار از کار
بت پرستان به جنبش افتادند
این بیانیه را برون دادند
نوجوانی به نام ابراهیم
پدرش رنجدیده کارگری
کز جهان داشت اره و تبری
در محیطی که زندگی می کرد
همه همشهریانش از زن و مرد
بت پرست ِ دو آتشه بودند
پیش ِ بت، سر به خاک می سودند
می نمودند مردم ِ نادان
طفل ِ خود را به پای ِ بت قربان
بت خداوندگار ِ ایشان بود
در همه کار، یار ِ ایشان بود
چیست بت؟ شکل ِ مضحکی از چوب
که به سنباده صیقلی شده خوب
صاحب ِ دست و پا و چشم و دهان
همه چیزی در او به غیر از جان
ظاهرش باشکوه و جاه و جلال
سینه ی ِ او پر از نشان و مدال
باطنش چوب ِ خشک ِ بی مقدار
دو سه تومان بهای ِ یک خروار
داشت چون کسب ِ بت‌فروشی سود
کار ِ یک عده بت تراشی بود
توی ِ هر خانقاه و هر محفل
داخل ِ هر اداره، هر منزل
بت ِ چوبین میان ِ قاب ِ طلا
نصب گردیده بود آن بالا
سر ِ هر چارسو میان ِ محل
بود برپا بتی قوی هیکل
پیرو ِ بت ، سحر ز بستر ِ ناز
چون که می کرد چشم ِ خود را باز
پیش ِ بت رفته سجده اش می کرد
هدیه ها از براش می آورد
از درش کسب ِ آبرو می کرد
طلب ِ مغفرت از او می کرد
خاک ِ پای ِ بت از سر ِ تعظیم
بود از بهر ِ او دوا و حکیم
تا رهاند ز هر مرض زودش
همت ِ بت پنیسیلین بودش
الغرض دور ِ بت پرستی بود
بت خداوندگار ِ هستی بود
بت به مخلوق آب و نان می داد
گرچه خود جان نداشت، جان می داد
عده ای واعظ ِ فصیح و بلیغ
می نمودند بهر ِ بت تبلیغ
بت نگهدار ِ خانمان شماست
حافظ ِ خانه و دکان ِ شماست
حافظ ِ قاطر و الاغ ِ شماست
حافظ ِ آب و ملک و باغ ِ شماست
هر کسی چپ به بت نگاه کند
غضب ِ بت رخش سیاه کند
هر که نسبت به بت کند توهین
واجب القتل باشد و بی دین
ماجراجوست آن وجود ِ پلید
باید از مملکت شود تبعید
پدر ِ ناتوان ِ ابراهیم
ساختی بت ز چوب های ِ ضخیم
همه گونه بت ِ گران، ارزان
از دو تومان گرفته تا دو قران
تا که بفروشد آن خدایان را
به کف آرد سه چار تومان را
پسر آن بار را کشید به دوش
سوی ِ بازار شد به عزم ِ فروش
بین ِ راه این خیال زد به سرش
که چه باشد وجود ِ بت ثمرش ؟
این که نه فکر دارد و نه شعور
گوشهایش کر است و چشمش کور
این که مخلوق ِ آدمیزاد است
این که محصول ِ دست ِ استاد است
این که دارای ِ هیچ مسلک نیست
این که جز یک عدد عروسک نیست
از کجا قدرت ِ خدایی یافت ؟
عزت و جاه ِ کبریایی یافت ؟
این گروهی که دور ِ او جمعند
همچو پروانه گرد ِ این شمعند
واقعاً بی شعور و بی خردند
یا که سرگرم ِ نقشه های خودند؟
بتی از بهر ِ خویش ساخته اند
مظهری بهر ِ کیش ساخته اند
شده بت آلت ِ منافعشان
نام ِ بت هر کجا مدافعشان
نام ِ بت را نموده اند سپر
تا ببُرند مردمان را سر
سایه ی ِ بت فتاده بر سرشان
تا ز پل خوب بگذرد خرشان
بت چنین گفته، بت چنین کرده
سنن ِ لایغیّر آورده
گفته هر جا بود غنی و فقیر
همه هستند آلت ِ تقدیر
اغنیا مستحق ِ سیم و زرند
کار ناکرده در جهان بچرند
فقرا عبد ِ اغنیا باشند
باید اندر جهان گدا باشند
هست در روزگار، زیبنده
یکی آزاد و دیگران بنده
هر که از این نظام سرپیچید
نک او را به تیغ باید چید
باید او را به نام ِ بی ایمان
بست و افکند گوشه ی ِ زندان
باید او را به نام ِ مفسده جو
کشت و در چاه و چاله کرد فرو
تف به این کیش و تف به این مذهب !
تف به این بت پرست های ِ جلب !
ریسمانی به پای ِ بت ها بست
سر ِ آن ریسمان گرفت به دست
می کشانیدشان به روی ِ زمین:
می فروشم عروسک ِ چوبین
بت ِ خیلی قشنگ و خوش خط و خال
آبی و زرد ، دانه ای دو ریال
چون که این افتضاح را دیدند
بت پرستان زجای جنبیدند
بر فراز ِ منابر از چپ و راست
ناله ی ِ واشریعتا برخاست
ای دریغا که رفت دین از دست !
دوره ی ِ آخر الزمان شده است
این پسر می کند به بت توهین
نه وطن دارد و نه مذهب و دین
ایها الناس ! بهر ِ عبرت ِ عام
بکشیدش به تیغ ِ خون آشام
تا دگر یک جوان ِ خودسر ولات
نکند جرات ِ چنین حرکات
در میان ِ تعرض و تهدید
دو سه تن کدخدای ِ ریش سفید
نزد ِ قاضی شفاعتش کردند
سعی اندر برائتش کردند
نوجوان است و ساده و خام است
غافل از قدر و جاه ِ اصنام است
بگذرید از سر ِ گناهانش
بنمایید رحم بر جانش
عاقبت با تلاش و جهد ِ زیاد
او به قید ِ کفیل شد آزاد
اندک اندک مرام ِ ابراهیم
یافت در شهر و روستا تعمیم
صاحب ِ این عقاید ِ تازه
شد به کشور بلند آوازه
همه گفتند کیست این آدم
که نمی ترسد از بت ِ اعظم ؟
این ره ِ تازه ای که می پوید
چیست مقصود او ، چه می گوید؟
آن قدر در عقیده پای فشرد
کآبروی ِ تمام ِ بت ها برد
راست می گوید این پسر به خدا
نخورد بت به درد ِ ما ابدا
این که در کار ِ خود بود عاجز
نکند از برای ِ ما معجز
رفته رفته به دور ِ ابراهیم
جمع شد عده ای گدا و یتیم
مردمان ِ ستمکش و مظلوم
عده ای رنج دیده و محروم
کارگر ، دیهقان و دانشمند
همه خوردند پیش ِ او سوگند
که نسازند پیش ِ بت سر خم
ای که لعنت به این بت ِ اعظم !
شد خبر دستگاه ِ بت سازی
دستگاه ِ دروغ پردازی
که تنزل نموده شوکت ِ بت
متزلزل شده است قدرت ِ بت
عاقبت زین سر و صدای ِ زیاد
می رود آبروی ِ بت بر باد
به عمل باید این زمان زد دست
جلوی ِ سیل را ز حالا بست
ورنه روزی که خلق شد بیدار
ما و بت را گذشته کار از کار
بت پرستان به جنبش افتادند
این بیانیه را برون دادند
بیانیه
ایها الناس از صغیر و کبیر !
تاجر و مالک و وکیل و وزیر !
خان و خان زاده ، عمده الاعیان !
حضرات ِ مقرب الخاقان !
عاشقان ِ جمال ِ انور ِ بت !
پولدار از تصدق ِ سر ِ بت !
سرشناسان ِ شهرها و دهات !
روسای ِ عشایر و ایلات !
صاحبان ِ نفوذ در کشور !
آمر ِ تیپ و قائد ِ لشکر !
شاغلین ِ مشاغل ِ عالی !
کدخدا، شحنه، قاضی و والی !
همه باشید واقف و آگاه
بشناسید راه را از چاه
پسری هست نامش ابراهیم
می دهد برخلاف ِ دین تعلیم
عده ای را ز راه در کرده
سخت ایجاد ِ شور و شر کرده
جمع کرده است بینوایان را
می کند تخطئه خدایان را
شده یک باره خارج از مذهب
بت ِ اعظم به او نموده غضب
این پسر نابکار و مرتد است
واجب القتل و لازم الحد است
سحر باشد کلام ِ ابراهیم
الحذر از مرام ِ ابراهیم !
نگذارید کودکان ِ شما
از سخن های ِ او شوند اغوا
گوشه ی ِ کار را نگهدارید
در مدارس پلیس بگذارید
هر کسی گفت بت بود ملعون
از کلاسش بیاورید برون
لایق ِ اوست محبس و تبعید
و وجبنا له عذاب ِ شدید
هر که دنبال ِ این پسر رفته
گام ِ اول ز دین به در رفته
و لقد خاب من تمسک به
فانظروا کیف کان عاقبته
این چنین آدمی به زحمت و رنج
هست محکوم، طبق ِ ماده ی ِ پنج
حبس و تبعید و کار کردن ِ شاق
دستبند ِ قپانی و شلاق
تنقیه آب ِ جوش پی در پی
لای ِ ناخن فرو نمودنِ نی
همه در انتظار ِ او باشد
وای بر روزگار ِ او باشد
ولی این حرف ها نداشت ثمر
هیچ کاری نکرد توپ و تشر
حبس و شلاق و دستبند و عذاب
تیر و شمشیر و چوب ِ دار و طناب
زودتر کرد خلق را بیدار
همه گشتند واقف از اسرار
که بت اسباب ِ دست ِ حکام است
نفع ِ خاص و بلیه ی ِ عام است
بت بود سنگر ِ ستمکاران
بت بود جان پناه ِ جباران
تا که بت صاحب اختیار بود
خلق ِ مظلوم در فشار بود
روی ِ این اصل، مردمی انبوه
آمد از هر طرف گروه گروه
جمع گشتند دور ِ ابراهیم
همه آماده از پی ِ تعلیم
همگی دست ِ اتحاد به هم
داده و بسته عهد و خورده قسم
که نباید دقیقه ای آسود
مگر آن دم که بت شود نابود
بت پرستان که در کمین بودند
به فشار و شکنجه افزودند
پر شد از بی گناه زندان ها
ریخت بس کشته ها به میدان ها
خیل ِ چاقوکشان ِ بتخانه
خال کوبیده سینه و شانه
به میان آمدند نعره زنان
پی آزار ِ کودکان و زنان
حمله کردند همچو دیو ِ رجیم
بر سر ِ پیروان ِ ابراهیم
کودکان را به ضربت ِ چاقو
پاره کردند سینه و پهلو
ره به زن ها و دختران بستند
دست بستند و پای بشکستند
الغرض شد به پا هیاهویی
شد ز خون هر طرف روان جویی
دل ِ ملت ز خشم می زد جوش
باز هم این صدا نشد خاموش
بت شکن دست به کار می شود
چند روزی گذشت و آمد عید
رخت هر کس به گوشه ای بکشید
شهر شد خالی از اناث و ذکور
کوچه ها خالی از عبور و مرور
پاسبان های ِ بتکده چالاک
رفته دنبال ِ شیره و تریاک
نشده هیچکس به شهر مقیم
مانده تنها به خانه ابراهیم
گوشه ای خفته خواب ها می دید
در جهان این ترانه می پیچید
بت ِ چوبین خدا شده، بگذار
تا که هیزم شکن شود بیدار
چون زهر سو سر و صدا خوابید
پور ِ آزر ز جای ِ خود جنبید
تبر ِ بت تراشی ِ بابا
برگرفت و نهاد زیرِ عبا
رفت یکسر به سوی ِ بتخانه
مخفی از چشم ِ خویش و بیگانه
در ِ بتخانه را زهم واکرد
صحنه ی ِ جالبی تماشا کرد
بت ِ اعظم نشسته بر کرسی
با کمربند و جقه و ارسی
تاجش از زر ِ بیست و چار عیار
قیمتش شصت و شش هزار دلار
شنلی روی ِ دوش افکنده
کس ندانست قیمتش چنده؟
نزد ِ او عده ای بتان ِ دگر
زن و شوهر برادر و خواهر
پیش ِ روی ِ بت بزرگ، همه
جمع چون گرد ِ حکمران خدمه
هر یکی با حمایل ِ گوهر
هر حمایل خراج یک کشور
شده بس خانواده خاک نشین
تا بتی شد از این بتان تزئین
ای بسا اشک و خون که توأم شد
تا چنین گوهری فراهم شد
خفت بسیار مرد و زن بی قوت
تا به دست آمد این چنین یاقوت
دیده ها شد ز اشک ِ حسرت پر
تا به دست آمد این جواهر و در
به تبر دست برد ابراهیم
به امید ِ تو ای خدای کریم !
تبر ِ تیز با تکان ِ شدید
گردشی کرد و دور ِ سر چرخید
ضرباتی که جابه جا می شد
سر و دست ِ بتی جدا می شد
سر ِ آن بت به پای ِ این بت خورد
گوش ِ این بت، دماغ ِ آن بت برد
بتی از هول، جابه جا ترکید
بتی آن گوشه موشه ها پلکید
بتی افتاد زیر پای ِ بتی
زد بتی ضربه بر قفای ِ بتی
پاره شد رشته های ِ دُر و گهر
از بت ِ سالمی نماند اثر
هر چه بت بود زیر و بالا شد
بتکده قتلگاه ِ بت ها شد
چند ضربت به همت ِ مولا
کرد کار ِ «تحول از بالا»
هر چه بت بود با تبر از دم
کله پا رفت جز بت ِ اعظم
بت شکن کار ِ خویش فیصله داد
بهر ِ راحت به گوشه ای یله داد
پس تبر را گرفت و با دل ِ شاد
روی ِ دوش ِ بت ِ بزرگ نهاد
لحظه ای با سبیل ِ بت ور رفت
تبر آنجا نهاد و خود در رفت
نه فرو ریخت آسمان به زمین
نه زمین شد به خسف و لرزه قرین
نه بپاشید کوه ها از هم
نه به هم خورد گردش ِ عالم
نه فرو رفت آب ِ دریاها
نه تلاطم گرفت صحراها
نه رخ ِ آفتاب مُـظلم شد
نه فروغ ِ ستارگان کم شد
کج نشد دستگاه ِ کون و مکان
آب از آب هم نخورد تکان
بت پرستان به شهر برگشتند
از شکست ِ بتان خبر گشتند
هر طرف شد قیامتی برپا
آه و فریاد و داد و واویلا
جامه ها چاک تا به دامن شد
شهر یکباره غرق ِ شیون شد
از چنین ظلم و از چنین بیداد
کنده شد ریش ها و رفت به باد
ای دریغا از آن بتان ِ ملوس !
مد و شیک و قشنگ ، همچو عروس !
حیف از آن ساق و ساعد ِ زیبا !
تاج و یاقوت و جامه ی ِ دیبا !
حیف از آن پول ها که گشت تلف !
حیف از آن لیره ها که شد مصرف !
وای بر حال ِ ماجراجویی
که نبرده است از حیا بویی !
چشم از سنت ِ کهن پوشید
بهر نابودی ِ بتان کوشید
زآستین دست ِ ظلم بیرون کرد
هر چه بت بود درب و داغون کرد
اینچنین عنصر ِ جنایتکار
هست در شرع ِ ما جزاه النار
باید او را در آذر اندازیم
ریشه اش از جهان براندازیم
هر کجا بت پرست و بت خواه است
هر چه جاسوس و کارآگاه است
هر چه آدمکش است و چاقوکش
هر چه لات است و پست و جانی و لش
هر چه دزد و قمار باز و دغل
باجگیران ِ بی حیای ِ محل *
قمه، قداره، هفت تیر و تفنگ
توپ و طیاره، تانک و قلماسنگ
هر چه ابزار و اسلحه دارند
همه را بی درنگ بردارند
(جای دارد اگر که این بنده
عذرخواهی کنم زخواننده)
(کآنزمان جعبه ی ِ فشنگ نبود
توپ و طیاره و تفنگ نبود)
(بلکه تیر و کمان و زوبین بود
سپری داشتند و چوبین بود)
(لیک امروز بسکه عامل ِ جنگ
ساخته حربه های ِ رنگارنگ)
(پای ِ صحبت چو در میان آید
نامشان بر سر ِ زبان آید )
(رل ِ مطلب ز دست در میره
ترمز ِ شعر ِ من نمی گیره )
بنهید ای گروه ِ حامی ِ بت !
پای در ره به نام ِ نامی ِ بت !
اندر این راه با کفن بروید
از پی ِ جلب ِ بت شکن بروید
صاحب ِ هر مقام و هر جاه است
دستگیرش کنید هر جا هست
حرکت کرد از یسار و یمین
دسته دسته صفوف ِ مامورین
در ِ گاراژها و دکان ها
جلو ِ کافه ها و میدان ها
داخل ِ کارخانه های ِ عظیم
در میان ِ مراکز ِ تعلیم
همه جا رخنه کرد کارآگاه
دشمن ِ لااله الا الله
عاقبت با تفحص و تحقیق
با تمام ِ مطالعات ِ دقیق
شد مسلم که این گناه ِ عظیم
سر زده از جناب ِ ابراهیم
او در این روز مانده است به شهر
او بود با تمام بت ها قهر
این مصیبت که رو به ما آورد
کار او هست بی برو برگرد
دو سه مامورِ شیره ای فی الحال
نفله کردند پنج شش مثقال
تحت ِ فرمان یک نفر سرتیپ
جا گرفتند در میانه ی ِ جیپ
موتور از جای ِ خویشتن فی الفور
جنبشی کرد و اوفتاد به دور
راست آمد بدون ِ وحشت و بیم
در ِ دولت سرای ِ ابراهیم
(ای برادر حواس ِ من پرت است
جیپ و آن دوره صحبتی چرت است)
موتور آنجا نبود و بود شتر
اشتباهاً شتر شده است موتور)
الغرض دست بسته ابراهیم
شد به دژبانی ِ محل تسلیم
گشت پرونده ها برایش جور
پر ز اسناد پوشه های ِ قطور
یک سند: پاسبان ِ نمره ی ِ هفت
نیمه شب چون به پست ِ خود می رفت
دید این شخص را که با چمدان
پشت دیوار ِ باغ گشته نهان
چمدانش پر از بیانیه
در بیانیه ها ببین چی چیه:
" ایها الناس! بت ندارد جان
بت ِ بیجان چگونه بخشد نان ؟
ایها الناس! بت ندارد زور
نه کمال و نه دانش و نه شعور
بت و بتخانه جمله دکان است
مایه ی ِ پول و جاه و عنوان است
بشکنید این بتان ِ چوبین را
ترک سازید این چنین دین را"
سند ِ دیگر این که ساعت ِ هشت
خانه اش را چو پاسبان می گشت
دید افتاده در ذغالدونی
پر ز اوراق ِ ضاله یک گونی
کتبی نقش ِ کفر را حائز
پشت ِ جلد ِ کتاب ها قرمز
در میان ِ کتب نوشته درشت
که ستمکار را بباید کشت
سندی بهتر از همه اسناد
این که یک پاسبان گزارش داد
که شب جمعه این جوان ِ فضول
برخلاف ِ مقررات و اصول
رفته در حوزه های ِ پنهانی
کرده بر ضد ِ بت سخنرانی
گفته این دستگاه ِ پر جبروت
شده امروز فاسد و فرتوت
دیر یا زود سرنگون گردد
بت و بتخانه واژگون گردد
چون که اسناد روبه راه شدند
جمله تحویل ِ دادگاه شدند
آن زمان موقع ِ محاکمه شد
نوبت ِ دستگاه ِ حاکمه شد:
پسر اسم ِ تو چیست؟ ابراهیم
پدرت؟ آذر، اهل ِ اورشلیم
تو شبیخون زدی به بتخانه؟
تو فتادی به جان بتها؟ نه!
تو نمودی به ضرب ِ تیشه جدا
دست و پا از تن ِ بتان؟ ابدا!
تو نهادی قدم در این خط سیر
که بتان سرنگون شوند؟ نخیر!
چه کسی خرد کرده بت ها را؟
- تهمت ِ بی جهت مزن ما را
بگو اصل ِ قضیه را جانم
- جان ِ تو هیچ من نمی دانم
دستخط ِ پلیس در این باب؟
ـ خواست از من پلیس حق و حساب
از تو اسنادی آمده است به دست
- مگه حرف ِ پلیس هم سند است؟
به خیالت که کار ِ ما بازی است؟
- خیر، کار ِ شما سندسازیست
چه کسی جز تو قاتل ِ بت هاست؟
- کار کار بت ِ بزرگ ِ شماست
ناتوان است این بت از حرکت
- پس چرا خواستید از او برکت؟
اینکه عاجز به کار ِ خویشتن است
از کجا پیشوای ِ مرد و زن است؟
قطعه ای چوب و قالب ِ بیجان
از کجا می دهد شما را نان ؟
این که او را بها و ارزش نیست
در خور طاعت و پرستش نیست
بت ِ بی بته ای تراشیدید
از برایش بساط ها چیدید
شب نشینی و میهمانی ها
سورها و شکم چرانی ها
بنشاندید این بت ِ چوبین
گه به طیاره گاه در ماشین
حرکت کرد با شکوه ِ تمام
از پس و پیش ِ بت، سواره نظام
برق ِ سر نیزه از یمین و یسار
وقنا ربنا عذاب النار
بر سرش مشک و عنبر افشاندید
از برایش سرودها خواندید:
بت ما زنده باد در دوران
کشور از فر ِ اوست رشک ِ جنان
باشد از عدل و داد ِ او کشور
صد ره از عهد ِ باستان بهتر
شده خورشید ِ چهره ی ِ بت ِ ما
پرتوافکن به روی ِ این دنیا
در رهش جان ِ خود بیفشانیم
جان ِ دشمن به تیغ بستانیم
بس بود این همه الم شنگه
که در این دوره مایه ی ِ ننگه
این دکان ِ فریب برچینید
مگر اوضاع را نمی بینید
عهد ِ ما عهد ِ بت پرستی نیست
دور ِ ما دور ِ جهل و پستی نیست
این خدایان ِ بیخرد تا چند
به لب آرند جان ِ دانشمند؟
این تصاویر ِ زشت و بی مشعر
چند باشند قبله گاه ِ بشر؟
تا به چند این هیاکل ِ منحوس
بر سریر ِ طلا کنند جلوس؟
تا به کی این نقوش ِ ناهنجار
خودنمایی کنند بر دیوار؟
اندکی چشم ِ عقل بگشایید
کمی از بیخودی به خود آیید
ترک ِ این کیش ِ ناپسند کنید
از ره این سنگ را بلند کنید
چون شنیدند از وی این کلمات
پچ پچی اوفتاد در حضرات
قاضی و بازپرس و دادستان
همگی هاج و واج زین سخنان
سخنانی چو گوهر ِ شهوار
نشنیده به گوش ِ خود یکبار
دادگاه ِ حکیم فرموده
که همیشه مطیع ِ بت بوده
کارش این بار سخت مشکل شد
صحنه ی ِ جنگ ِ حق و باطل شد
یک طرف جهل و یک طرف عرفان
یک طرف زور و یک طرف برهان
یک طرف مکر و خدعه و اغفال
یک طرف فهم و عقل و استدلال
جست از جای ِ خویش دادستان
ادعانامه را نمود بیان
گفت اول به نام حضرت ِ بت
حفظ باید نمود حرمت ِ بت
بت عطا کرده است ثروت و مال
بت به ما می دهد نشان و مدال
پیش ِ بت گردن رجال کجه
تا بگیرند منصب و درجه
گر بود بت ز کار ِ ما دلتنگ
از کجا بنده می شدم سرهنگ ؟
شکمم پر ز خوان ِ نعمت ِ اوست
«گردنم زیر ِ بار ِ منت ِ اوست»
او به من داده این دل و جرات
که به هر جا رسم کنم غارت
او بیاموخته به من این درس
که زهر صفحه ای بدزد و مترس
او به دستم سپرده قداره
گفته قداره منفعت داره
تیغ داده به دست ِ زنگی ِ مست
به چنین شاهکارها زده دست
او به من گفته صبح و شام بگرد
در میان ِ جماعت از زن و مرد
هر که بر بت نمود روی ترُش
فوری او را بگیر و زود بکش
او مقامم رسانده تا عیوق
او به من می دهد اضافه حقوق
الغرض من که آبرو دارم
هر چه دارم ز فیض ِ او دارم
مستغلات و باغ و کادیلاک
قدر ملک ِ سوییس، وسعت ِ خاک
فرض باشد به من عبادت ِ بت
خواهم از جان و دل سعادت ِ بت
تا بود بر سپهر ، اختر و ماه
تا بود گچ سفید و قیر سیاه
از سر ِ بندگان و خیل و حشم
سایه ی ِ بت مباد هرگز کم !
ثانیاً ای گروه ِ هم مشرب !
بر شما واضح است این مطلب
که خداوند ِ ما ، بت ِ اعظم
مظهر ِ رأفت است و کان ِ کرم
مگسی را که او دهد پرواز
می شود فوری آن مگس چون باز
این همه مفتخور که می بینی
«مگسانند گرد ِ شیرینی»
گاه گاهی به همت ِ مولا
این مگس می شود هواپیما
این مگس گاه می شود ماشین
توی ِ ماشین به کبر و ناز بشین
خدمتِ بت به روسیاهی کن
باش بتخواه و هر چه خواهی کن
غرض ای پیروان ِ بت، امروز
جلوه ی ِ بت بود جهان افروز
باید از بت نگاهداری کرد
تا بدین شیوه خر سواری کرد
گر رود سایه ی ِ بت از سر ِ ما
می شود خاک ِ تیره بستر ِ ما
ما که نه عالم و نه با هنریم
نه هنرپیشه و نه کارگریم
نه کمال و نه دانشی داریم
بر سر ِ دوش ِ جامعه باریم
دست ِ ما گر شود ز بت کوتاه
می نشینیم ما به خاک سیاه
حفظ ِ بت موجب ِ سعادت ِ ماست
مایه ی ِ عیش و نوش و ثروت ِ ماست
ثالثاً در چنین مکان ِ شریف
که به دام اوفتاده است حریف
ما به گردن، تعهدی داریم
باید این عهد را به جا آوریم
نگذاریم دامن ِ بت را
سر بگوییم دشمن بت را
بله از حرف متهم پیداست
که به تحقیق قاتلِ بت هاست
احتیاجی به رای ِ محکمه نیست
آنچه اینجا شنیده شد کافی است
جرم ثابت، گناه معلوم است
این پسر خائن است و محکوم است
نه وکیل ِ مدافع و نه شهود
واجب القتل بی قیام و قعود
هر که نسبت به بت کند توهین
هست در شرع ِ ما جزایش این
کز وجودش جهان بپردازیم
بی امانش در آتش اندازیم
تا به جا ماند احترام ِ بتان
نرسد لطمه بر مقام ِ بتان
یکی از قاضیان ِ با انصاف
چون شنید این همه دروغ و خلاف
نیروی ِ حق ز جا تکانش داد
در مقام ِ دفاع لب بگشاد :
ای گروهی که دست ِ ریو و ریا
بسته یکباره چشم و گوش شما !
بنگرید آخر این چه محکمه‌ایست
که در آن بویی از عدالت نیست ؟
این ترازو که پیش ِ روی ِ شماست
می کند میل از آن طرف که طلا ست
(شعر ِ فوق از من است و شکی نیست
لیک مضمون شعر از سعدی است)
چشم بسته فرشته ی ِ مقبول
زیرچشمی کند نگاه به پول
تیغ در کف گرفته چون جلاد
می زند هرکه را که رشوه نداد
این که در راه ِ مردمان چاه است
دادگاه است؟ یا ستمگاه است؟
گر بود دادگاه ، دادش کو؟
آن جلوگیری از فسادش کو؟
این که سر تا به پا فساد بود
نام ِ او کاخ ِ عدل و داد بود
نکند در جهان هماهنگی
نام ِ کافور و هیکل ِ زنگی
این چه عدلیه و چه قانون است
که دل ِ مردمان از آن خون است ؟
حال ِ مظلوم ِ بی گنه تبه است
مجرم ِ پولدار ، بی گنه است
زجر و شلاق و محبس و توقیف
شود اجرا ولی برای ضعیف
هر چه قانون بود به ضد ِ گداست
منعم از این اصول مستثنی است
هر که را خواستی بزن بردار
لیک بهر ِ رییس رشوه بیار
اغنیا را چه بیمی از عسس است ؟
همه جا مشتی اسکناس بس است
(سر ِ جایش مرا حواس نبود
آری آن دوره اسکناس نبود)
این قوانین ِ ضد ِ انسانی
شده بهر رییس ، ناندانی
آن یکی آفتابه دزدیده
کنج زندان سه ساله خوابیده
ولی آن دزد ِ پشت ِ میز نشین
مال ِ دیندار خورده و بی دین
رفته هر سال رتبه اش بالا
شده امروز حضرت ِ والا
تا که عدلیه تحت ِ این فرم است
حق خلاف است و راستی جرم است
هر که ناپاک تر ، مقدم تر
حرمت ِ هر که پاک تر ، کمتر
دزد ِ ماهر بدون ِ چون و چرا
می رسد تا ریاست ِ وزرا
قلدر ِ بی شعور ِ خلق آزار
جنگ ناکرده می شود تیمسار
آنکه از دست داده عار و شرف
شود این دوره حضرت ِ اشرف
آن جنایت شعار ِ دزد و دغل
ناگهان می شود جناب ِ اجل
هر که دزد است، مصدر ِ کار است
عادل است آن که مردم آزار است
ظلم و بیداد ، روزافزون است
این همه ظلم، طبق ِ قانون است
طبق ِ قانون پر است زندان ها
زجرکش می شوند انسان ها
جرمشان این که حرف ِ حق زده اند
پشت پایی به ماسبق زده اند
جلوی ِ بت نمی کنند سجود
نفرستند بر جماد درود
چون بدیدند هیکل ِ او را
نکشیدند از جگر هورا
جرمشان این که تیپ ِ رنجبرند
بهره از رنج ِ خویشتن نبرند
روز از رنج در تب و تابند
چون که شب شد گرسنه می خوابند
جرمشان کار کردن ِ بسیار
داده از کف به مفت، حاصل ِ کار
ای بسا قصر پایه بنهادند
خود به پای ِ خرابه افتادند
خالق ِ کاخ ِ چند اشکوبه
خفته در زیر ِ تاق ِ مخروبه
رازق ِ خان و مالک و ارباب
بینوا سدّ ِ جوع کرده به آب
هر که راضی از این رژیم نبود
گاه گاهی زبان به شکوه گشود
می خورد با کمال ِ پررویی
بر سرش مُهر ِ ماجراجویی
میکشندش که دشمن ِ دین است
دشمن ِ دین، سزای ِ او این است
بهرش آماده دار با رسن است
زانکه این شخص خائن ِ وطن است
یکی از این جماعت ِ محروم
دید از بس که این مناظر ِ شوم
پای ِ همت به راه ِ چاره نهاد
رفت و تشخیص داد اصل ِ فساد
گفت این رسم ِ زندگانی نیست
فقر ، تقدیر ِ آسمانی نیست
این رژیم است فاسد و منحط
فقر هست از خواص ِ نظم ِ غلط
فقر و ثروت که بهره ی ِ ما شد
همه از این رژیم پیدا شد
داند این را کسی که گمره نیست
کاین گناه از ستاره و مه نیست
هست این کار ِ بنده و سرکار
نیست کار ِ ثوابت و سیار
آسمان سرنوشت ِ ما ننوشت
که تو رفتی به کعبه من به کنشت
هست اوضاع ِ غیرعادی ِ ما
تابع ِ وضع ِ اقتصادی ِ ما
حاصل ِ کار ِ کارگر، زر ِ ناب
رفته آن زر به کیسه ی ِ ارباب
دانه افشانده بر زمین دهقان
رفته محصول ِ آن به خانه ی ِ خان
من شدم بینوا و مستأصل
تا تو گشتی جناب ِ صدر ِ اجل
من کشیدم گرسنگی بسیار
تا تو را شد ز غله پر انبار
من بماندم برهنه سر تا پا
تا تو پوشیدی اطلس و دیبا
آنچه من بافتم تو پوشیدی
آنچه من ریختم تو نوشیدی
آنچه من کاشتم نصیب ِ تو شد
آنچه اندوختم به جیب ِ تو شد
الغرض من شدم گدا و فقیر
تو شدی صاحب اختیار و امیر
اندک اندک ز پرتو ِ زر و مال
یافتی عزت و شکوه و جلال
مالک ِ تخت و بارگاه شدی
صاحب ِ لشگر و سپاه شدی
شد سبیل ِ تو از بناگوشت
وصل بر قبه ی ِ سر ِ دوشت
هر که پیچید سر ز فرمانت
دست و پا بسته شد به زندانت
برخلاف ِ تو هر که گفت سخن
بر کشیدی زبان ِ او ز دهن
طبق ِ قانون من در آوردی
دادی احکام ِ جمعی و فردی
صد هزاران وسیله می آری
تا که این وضع را نگهداری
یکی از این همه وسایل، دین
مظهر ِ دین همین بت ِ چوبین
ننموده است چون به بت تعظیم
واجب القتل گشته ابراهیم
از زمین تا به گنبد ِ مینا
رفته امروز بانگ وادینا !
که چه؟ یک عده بت شده داغون
می شود روزگار کن فیکون
اندکی عقل اگر به سر دارید
دست از این بی گناه بردارید
که نگردد به کشتن ِ یک تن
جانشین ِ فرشته ، اهریمن
خون یک تن که بر زمین ریزد
در عوض صد نفر زجا خیزد
ای که خواهی به قتل ِ بی گنهان
ضعف ِ این دستگه کنی پنهان
چشم ِ عقل تو گر نه در خواب است
«فکر ِ نان کن که خربزه آب است»
از بیانات ِ قاضی ِ عادل
محکمه ماند همچو خر در گل
بدن ِ پیروان ِ بت لرزید
رنگ از رویشان ز ترس پرید
یکی افتاد جبه از دوشش
دیگری پنبه کرد در گوشش
یکی از خشم ، لعن و نفرین کرد
دیگری زیرجامه سنگین کرد
یکی از ترس بر زمین افتاد
دیگری ریش کند و داد به باد
یکی افسار پاره کرد و رمید
دیگری یال و دم بجنبانید
یکی از جان ِ خویشتن برجست
دیگری گوش تیز کرد و نشست
تاب داد آن یکی سبیلش را
دیگری بند ِ واکسیلش را
زیر ِ چشم آن یکی به این نگریست
آن بمالید چشم و این بگریست
موج ِ وحشت گرفت محکمه را
لرزه افتاد بر بدن همه را
دو سه ساعت به این طریق گذشت
کمی آرام شد، ورق برگشت
جست از جای ِ خویش دادستان
سرفه ای کرد و ریش داد تکان
بعد از آن قورت داد آب ِ دهن
سینه را صاف کرد بهر ِ سخن
گفت از وضع ِ کار ِ ما پیداست
که تمام ِ فساد از خود ِ ماست
گر بگیرد درخت آفت ِ سخت
از درخت است کرم های ِ درخت
قاضی ِ ما که جیره خوار ِ بت است
قدرتش فرع ِ اقتدار ِ بت است
برکشیده زبان ِ خود چون تیغ
می نماید به ضد ِ بت تبلیغ
ما که خود اینچنین خطا کاریم
چه توقع ز دیگران داریم
که بیایند و بت پرست شوند ؟
به چنین کیش پای بست شوند ؟
باید از این وجود ِ منعوجه
بشود خلع ِ رتبه و درجه
تا شود در زمانه این کیفر
باعث ِ عبرت ِ کسان ِ دگر
بر نمک چون زدند دندان را
نشکنند از جفا نمکدان را
دو سه مامور طبق ِ امر ِ رییس
ظاهر انسان و باطناً ابلیس
حمله بردند بر سر ِ قاضی
پاره کردند دفتر ِ قاضی
شد به حکم ِ مراجع ِ عالی
دوش ِ او از ستاره ها خالی
پس از این نغمه های ِ ناموزون
خواست آید ز محکمه بیرون
ایستاد و بدون ِ وحشت و بیم
بانگ زد: زنده باد ابراهیم !
این صدا چون صدای ِ طبل ِ ظفر
در تماشاچیان نمود اثر
شاد از این حرف ِ دلپسند شدند
همه از جای ِ خود بلند شدند
پای بر این بساط ِ پست زدند
از سر ِ شوق جمله دست زدند
همه گفتند از سر ِ تعظیم
زنده بادا مرام ِ ابراهیم !
مرگ بر دشمنان ِ عقل و شعور
سرنگون باد این بت ِ منفور !
پاسبان های ِ بی شعور و سواد
همه از زمره ی ِ «صدی هشتاد»
به تماشاچیان یورش بردند
خلق ِ هشیار را بیازردند
سفت و محکم قویدل و خندان
رفت قاضی به جانب ِ زندان
محکمه شد دوباره دست به کار
چای از نو بریز و قهوه بیار
باز افتاد چرخ ِ حقه به دور
نوبت ِ رای گشت بعد از شور
قاضیان رای ِ خویش را دادند
پای ِ آن رای، صحه بنهادند
که در این دادگاه ِ فرخنده
طبق ِ این برگ های ِ پرونده
طبق ِ راپورت ِ پاسبان ِ محل
طبق ِ اظهار ِ آجدان ِ کچل
طبق ِ اسنادهای ِ مکشوفه
طبق ِ قول ِ فلانه معروفه
(هست اسنادها غلط اما
نیست تقصیر ِ آن به گردن ِ ما )
( بلکه این بود عین ِ رأی ِ قضات
یعنی آنها نداشتند سوات )
طبق ِ اوراق ِ ضاله در چمدان
که به قزوین رسید از همدان
طبق ِ حرفی که زد علی نجار
بعد از آن حرف ِ خویش کرد انکار
طبق ِ بند ِ یکم ز ماده ی ِ پنج
که بود آلت ِ جنایت سنج
طبق ِ دستور ِ مستقیم ِ ستاد
طبق ِ میل و سلیقه ی ِ استاد
طبق ِ فرمان ِ واجب الاذعان
طبق ِ امریه ی ِ مبارک ِ خان
شده ثابت که این پسر جانیست
رابط ِ حوزه های ِ پنهانیست
رفته اندر حدود ِ مشترکه
مدتی بوده است در شبکه
ضد ِ مذهب مخالف ِ دین است
قاتل ِ جمله ی ِ بتان این است
لاجرم محض ِ خاطر ِ صاحب
قتل او هست لازم و واجب
باید او را فکند در آتش
هست مامور این عمل: ارتش
جمع گشتند آتش افروزان
شعله ور گشت آتش ِ سوزان
دل ز مهر ِ بتان بیاکندند
بت شکن را در آتش افکندند
بت پرست اهل ِ آتش افروزیست
کار ِ اتباع ِ بت ، جهانسوزیست
هر کجا بت مقام و مسکن کرد
آتشی بهر ِ خلق روشن کرد
هر کجا بت نشست بر اورنگ
کشد آنجا زبانه آتش ِ جنگ
هر کجا بت سر آورد بیرون
می کشد خلق را در آتش و خون
بت ِ چوب آفت و بلا باشد
وای اگر این بت از طلا باشد
بت پرستان طلا پرست شوند
به طلا بنگرند و مست شوند
آنچنان مست و هار می گردند
که به ماشین سوار می گردند
همه جا زنده باد بت گویان
قمه در دست و عربده جویان
هر چه آثار ِ فکر ِ نو بینند
همه را بی دریغ برچینند
شهر، مخروبه از شرارتشان
ملک، ویران ز قتل و غارتشان
دشمن ِ فضل و دانش و هنرند
یک رمه گاو و یک طویله خرند
گر نبودند ابله و نادان
می نمودند درک ِ سیر ِ زمان
که به ضرب ِ تپانچه و شمشیر
نکند فکر ِ آدمی تغییر
فکر ِ نو با فشار ِ آتش و خون
نرود از سر ِ کسی بیرون
از دم ِ فیض بخش ِ ابراهیم
نار ِ سوزنده گشت سرد و سلیم
از میان شرار و خاکستر
سر بر آورد لاله ی ِ احمر
ابری از دور رو به بالا شد
شفقی سرخ آشکارا شد
آن شفق سطح ِ آسمان بگرفت
پرتو آن شفق جهان بگرفت
در ِ سرخی گشود بر عالم
سرخ شد هر چه بود در عالم
کوه و صحرا و باغ و جنگل سرخ
نهر و دریا و تپه و تل سرخ
صور ِ مختلف ز یکرنگی
یافت با یکدگر هماهنگی
مستوی شد بلندی و پستی
گریه ی ِ رنج و خنده ی ِ مستی
تخت ِ نمرود و پوست تخت ِ فقیر
پرده زرنگار و کهنه حصیر
کاخ سلطان و کلبه ی ِ فقرا
دلق ِ مسکین و جبّه ی ِ امرا
جامه ی ِ ژنده پوش و اطلس پوش
قبه ی ِ زر به دوش و خانه به دوش
همه همرنگ یکدگر گشتند
با همان رنگ جلوه گر گشتند
اختلافات از میانه برفت
ثروت و فقر، از زمانه برفت
گشت معدوم از بسیط ِ زمین
روی ِ مسند نشین و خاک نشین
در ترازو نه کم بماند و نه بیش
گشت هموزن، منعم و درویش
پاره شد رشته های وهم و خیال
واژگون شد اساس ِ جنگ و جدال
شد جهان امن زیر سایه ی ِ صلح
به بشر شیر داد دایه ی ِ صلح
قفل بگشوده شد ز زندان ها
باز شد دست و پای ِ انسانها
بهر تأیید ِ حق و شادی ِ عدل
در جهان بانگ زد منادی ِ عدل
ای همه صاحبان ِ عقل ِ سلیم
فانظروا فی کتاب ابراهیم
* در نسخه ای که دارم این مصرع افتاده است و به ناگزیر آن را ساختم .
رخت هر کس به گوشه ای بکشید
شهر شد خالی از اناث و ذکور
کوچه ها خالی از عبور و مرور
پاسبان های ِ بتکده چالاک
رفته دنبال ِ شیره و تریاک
نشده هیچکس به شهر مقیم
مانده تنها به خانه ابراهیم
گوشه ای خفته خواب ها می دید
در جهان این ترانه می پیچید
بت ِ چوبین خدا شده، بگذار
تا که هیزم شکن شود بیدار
چون زهر سو سر و صدا خوابید
پور ِ آزر ز جای ِ خود جنبید
تبر ِ بت تراشی ِ بابا
برگرفت و نهاد زیرِ عبا
رفت یکسر به سوی ِ بتخانه
مخفی از چشم ِ خویش و بیگانه
در ِ بتخانه را زهم واکرد
صحنه ی ِ جالبی تماشا کرد
بت ِ اعظم نشسته بر کرسی
با کمربند و جقه و ارسی
تاجش از زر ِ بیست و چار عیار
قیمتش شصت و شش هزار دلار
شنلی روی ِ دوش افکنده
کس ندانست قیمتش چنده؟
نزد ِ او عده ای بتان ِ دگر
زن و شوهر برادر و خواهر
پیش ِ روی ِ بت بزرگ، همه
جمع چون گرد ِ حکمران خدمه
هر یکی با حمایل ِ گوهر
هر حمایل خراج یک کشور
شده بس خانواده خاک نشین
تا بتی شد از این بتان تزئین
ای بسا اشک و خون که توأم شد
تا چنین گوهری فراهم شد
خفت بسیار مرد و زن بی قوت
تا به دست آمد این چنین یاقوت
دیده ها شد ز اشک ِ حسرت پر
تا به دست آمد این جواهر و در
به تبر دست برد ابراهیم
به امید ِ تو ای خدای کریم !
تبر ِ تیز با تکان ِ شدید
گردشی کرد و دور ِ سر چرخید
ضرباتی که جابه جا می شد
سر و دست ِ بتی جدا می شد
سر ِ آن بت به پای ِ این بت خورد
گوش ِ این بت، دماغ ِ آن بت برد
بتی از هول، جابه جا ترکید
بتی آن گوشه موشه ها پلکید
بتی افتاد زیر پای ِ بتی
زد بتی ضربه بر قفای ِ بتی
پاره شد رشته های ِ دُر و گهر
از بت ِ سالمی نماند اثر
هر چه بت بود زیر و بالا شد
بتکده قتلگاه ِ بت ها شد
چند ضربت به همت ِ مولا
کرد کار ِ «تحول از بالا»
هر چه بت بود با تبر از دم
کله پا رفت جز بت ِ اعظم
بت شکن کار ِ خویش فیصله داد
بهر ِ راحت به گوشه ای یله داد
پس تبر را گرفت و با دل ِ شاد
روی ِ دوش ِ بت ِ بزرگ نهاد
لحظه ای با سبیل ِ بت ور رفت
تبر آنجا نهاد و خود در رفت
نه فرو ریخت آسمان به زمین
نه زمین شد به خسف و لرزه قرین
نه بپاشید کوه ها از هم
نه به هم خورد گردش ِ عالم
نه فرو رفت آب ِ دریاها
نه تلاطم گرفت صحراها
نه رخ ِ آفتاب مُـظلم شد
نه فروغ ِ ستارگان کم شد
کج نشد دستگاه ِ کون و مکان
آب از آب هم نخورد تکان
بت پرستان به شهر برگشتند
از شکست ِ بتان خبر گشتند
هر طرف شد قیامتی برپا
آه و فریاد و داد و واویلا
جامه ها چاک تا به دامن شد
شهر یکباره غرق ِ شیون شد
از چنین ظلم و از چنین بیداد
کنده شد ریش ها و رفت به باد
ای دریغا از آن بتان ِ ملوس !
مد و شیک و قشنگ ، همچو عروس !
حیف از آن ساق و ساعد ِ زیبا !
تاج و یاقوت و جامه ی ِ دیبا !
حیف از آن پول ها که گشت تلف !
حیف از آن لیره ها که شد مصرف !
وای بر حال ِ ماجراجویی
که نبرده است از حیا بویی !
چشم از سنت ِ کهن پوشید
بهر نابودی ِ بتان کوشید
زآستین دست ِ ظلم بیرون کرد
هر چه بت بود درب و داغون کرد
اینچنین عنصر ِ جنایتکار
هست در شرع ِ ما جزاه النار
باید او را در آذر اندازیم
ریشه اش از جهان براندازیم
هر کجا بت پرست و بت خواه است
هر چه جاسوس و کارآگاه است
هر چه آدمکش است و چاقوکش
هر چه لات است و پست و جانی و لش
هر چه دزد و قمار باز و دغل
باجگیران ِ بی حیای ِ محل *
قمه، قداره، هفت تیر و تفنگ
توپ و طیاره، تانک و قلماسنگ
هر چه ابزار و اسلحه دارند
همه را بی درنگ بردارند
(جای دارد اگر که این بنده
عذرخواهی کنم زخواننده)
(کآنزمان جعبه ی ِ فشنگ نبود
توپ و طیاره و تفنگ نبود)
(بلکه تیر و کمان و زوبین بود
سپری داشتند و چوبین بود)
(لیک امروز بسکه عامل ِ جنگ
ساخته حربه های ِ رنگارنگ)
(پای ِ صحبت چو در میان آید
نامشان بر سر ِ زبان آید )
(رل ِ مطلب ز دست در میره
ترمز ِ شعر ِ من نمی گیره )
بنهید ای گروه ِ حامی ِ بت !
پای در ره به نام ِ نامی ِ بت !
اندر این راه با کفن بروید
از پی ِ جلب ِ بت شکن بروید
صاحب ِ هر مقام و هر جاه است
دستگیرش کنید هر جا هست
حرکت کرد از یسار و یمین
دسته دسته صفوف ِ مامورین
در ِ گاراژها و دکان ها
جلو ِ کافه ها و میدان ها
داخل ِ کارخانه های ِ عظیم
در میان ِ مراکز ِ تعلیم
همه جا رخنه کرد کارآگاه
دشمن ِ لااله الا الله
عاقبت با تفحص و تحقیق
با تمام ِ مطالعات ِ دقیق
شد مسلم که این گناه ِ عظیم
سر زده از جناب ِ ابراهیم
او در این روز مانده است به شهر
او بود با تمام بت ها قهر
این مصیبت که رو به ما آورد
کار او هست بی برو برگرد
دو سه مامورِ شیره ای فی الحال
نفله کردند پنج شش مثقال
تحت ِ فرمان یک نفر سرتیپ
جا گرفتند در میانه ی ِ جیپ
موتور از جای ِ خویشتن فی الفور
جنبشی کرد و اوفتاد به دور
راست آمد بدون ِ وحشت و بیم
در ِ دولت سرای ِ ابراهیم
(ای برادر حواس ِ من پرت است
جیپ و آن دوره صحبتی چرت است)
موتور آنجا نبود و بود شتر
اشتباهاً شتر شده است موتور)
الغرض دست بسته ابراهیم
شد به دژبانی ِ محل تسلیم
گشت پرونده ها برایش جور
پر ز اسناد پوشه های ِ قطور
یک سند: پاسبان ِ نمره ی ِ هفت
نیمه شب چون به پست ِ خود می رفت
دید این شخص را که با چمدان
پشت دیوار ِ باغ گشته نهان
چمدانش پر از بیانیه
در بیانیه ها ببین چی چیه:
" ایها الناس! بت ندارد جان
بت ِ بیجان چگونه بخشد نان ؟
ایها الناس! بت ندارد زور
نه کمال و نه دانش و نه شعور
بت و بتخانه جمله دکان است
مایه ی ِ پول و جاه و عنوان است
بشکنید این بتان ِ چوبین را
ترک سازید این چنین دین را"
سند ِ دیگر این که ساعت ِ هشت
خانه اش را چو پاسبان می گشت
دید افتاده در ذغالدونی
پر ز اوراق ِ ضاله یک گونی
کتبی نقش ِ کفر را حائز
پشت ِ جلد ِ کتاب ها قرمز
در میان ِ کتب نوشته درشت
که ستمکار را بباید کشت
سندی بهتر از همه اسناد
این که یک پاسبان گزارش داد
که شب جمعه این جوان ِ فضول
برخلاف ِ مقررات و اصول
رفته در حوزه های ِ پنهانی
کرده بر ضد ِ بت سخنرانی
گفته این دستگاه ِ پر جبروت
شده امروز فاسد و فرتوت
دیر یا زود سرنگون گردد
بت و بتخانه واژگون گردد
چون که اسناد روبه راه شدند
جمله تحویل ِ دادگاه شدند
آن زمان موقع ِ محاکمه شد
نوبت ِ دستگاه ِ حاکمه شد:
پسر اسم ِ تو چیست؟ ابراهیم
پدرت؟ آذر، اهل ِ اورشلیم
تو شبیخون زدی به بتخانه؟
تو فتادی به جان بتها؟ نه!
تو نمودی به ضرب ِ تیشه جدا
دست و پا از تن ِ بتان؟ ابدا!
تو نهادی قدم در این خط سیر
که بتان سرنگون شوند؟ نخیر!
چه کسی خرد کرده بت ها را؟
- تهمت ِ بی جهت مزن ما را
بگو اصل ِ قضیه را جانم
- جان ِ تو هیچ من نمی دانم
دستخط ِ پلیس در این باب؟
ـ خواست از من پلیس حق و حساب
از تو اسنادی آمده است به دست
- مگه حرف ِ پلیس هم سند است؟
به خیالت که کار ِ ما بازی است؟
- خیر، کار ِ شما سندسازیست
چه کسی جز تو قاتل ِ بت هاست؟
- کار کار بت ِ بزرگ ِ شماست
ناتوان است این بت از حرکت
- پس چرا خواستید از او برکت؟
اینکه عاجز به کار ِ خویشتن است
از کجا پیشوای ِ مرد و زن است؟
قطعه ای چوب و قالب ِ بیجان
از کجا می دهد شما را نان ؟
این که او را بها و ارزش نیست
در خور طاعت و پرستش نیست
بت ِ بی بته ای تراشیدید
از برایش بساط ها چیدید
شب نشینی و میهمانی ها
سورها و شکم چرانی ها
بنشاندید این بت ِ چوبین
گه به طیاره گاه در ماشین
حرکت کرد با شکوه ِ تمام
از پس و پیش ِ بت، سواره نظام
برق ِ سر نیزه از یمین و یسار
وقنا ربنا عذاب النار
بر سرش مشک و عنبر افشاندید
از برایش سرودها خواندید:
بت ما زنده باد در دوران
کشور از فر ِ اوست رشک ِ جنان
باشد از عدل و داد ِ او کشور
صد ره از عهد ِ باستان بهتر
شده خورشید ِ چهره ی ِ بت ِ ما
پرتوافکن به روی ِ این دنیا
در رهش جان ِ خود بیفشانیم
جان ِ دشمن به تیغ بستانیم
بس بود این همه الم شنگه
که در این دوره مایه ی ِ ننگه
این دکان ِ فریب برچینید
مگر اوضاع را نمی بینید
عهد ِ ما عهد ِ بت پرستی نیست
دور ِ ما دور ِ جهل و پستی نیست
این خدایان ِ بیخرد تا چند
به لب آرند جان ِ دانشمند؟
این تصاویر ِ زشت و بی مشعر
چند باشند قبله گاه ِ بشر؟
تا به چند این هیاکل ِ منحوس
بر سریر ِ طلا کنند جلوس؟
تا به کی این نقوش ِ ناهنجار
خودنمایی کنند بر دیوار؟
اندکی چشم ِ عقل بگشایید
کمی از بیخودی به خود آیید
ترک ِ این کیش ِ ناپسند کنید
از ره این سنگ را بلند کنید
چون شنیدند از وی این کلمات
پچ پچی اوفتاد در حضرات
قاضی و بازپرس و دادستان
همگی هاج و واج زین سخنان
سخنانی چو گوهر ِ شهوار
نشنیده به گوش ِ خود یکبار
دادگاه ِ حکیم فرموده
که همیشه مطیع ِ بت بوده
کارش این بار سخت مشکل شد
صحنه ی ِ جنگ ِ حق و باطل شد
یک طرف جهل و یک طرف عرفان
یک طرف زور و یک طرف برهان
یک طرف مکر و خدعه و اغفال
یک طرف فهم و عقل و استدلال
جست از جای ِ خویش دادستان
ادعانامه را نمود بیان
گفت اول به نام حضرت ِ بت
حفظ باید نمود حرمت ِ بت
بت عطا کرده است ثروت و مال
بت به ما می دهد نشان و مدال
پیش ِ بت گردن رجال کجه
تا بگیرند منصب و درجه
گر بود بت ز کار ِ ما دلتنگ
از کجا بنده می شدم سرهنگ ؟
شکمم پر ز خوان ِ نعمت ِ اوست
«گردنم زیر ِ بار ِ منت ِ اوست»
او به من داده این دل و جرات
که به هر جا رسم کنم غارت
او بیاموخته به من این درس
که زهر صفحه ای بدزد و مترس
او به دستم سپرده قداره
گفته قداره منفعت داره
تیغ داده به دست ِ زنگی ِ مست
به چنین شاهکارها زده دست
او به من گفته صبح و شام بگرد
در میان ِ جماعت از زن و مرد
هر که بر بت نمود روی ترُش
فوری او را بگیر و زود بکش
او مقامم رسانده تا عیوق
او به من می دهد اضافه حقوق
الغرض من که آبرو دارم
هر چه دارم ز فیض ِ او دارم
مستغلات و باغ و کادیلاک
قدر ملک ِ سوییس، وسعت ِ خاک
فرض باشد به من عبادت ِ بت
خواهم از جان و دل سعادت ِ بت
تا بود بر سپهر ، اختر و ماه
تا بود گچ سفید و قیر سیاه
از سر ِ بندگان و خیل و حشم
سایه ی ِ بت مباد هرگز کم !
ثانیاً ای گروه ِ هم مشرب !
بر شما واضح است این مطلب
که خداوند ِ ما ، بت ِ اعظم
مظهر ِ رأفت است و کان ِ کرم
مگسی را که او دهد پرواز
می شود فوری آن مگس چون باز
این همه مفتخور که می بینی
«مگسانند گرد ِ شیرینی»
گاه گاهی به همت ِ مولا
این مگس می شود هواپیما
این مگس گاه می شود ماشین
توی ِ ماشین به کبر و ناز بشین
خدمتِ بت به روسیاهی کن
باش بتخواه و هر چه خواهی کن
غرض ای پیروان ِ بت، امروز
جلوه ی ِ بت بود جهان افروز
باید از بت نگاهداری کرد
تا بدین شیوه خر سواری کرد
گر رود سایه ی ِ بت از سر ِ ما
می شود خاک ِ تیره بستر ِ ما
ما که نه عالم و نه با هنریم
نه هنرپیشه و نه کارگریم
نه کمال و نه دانشی داریم
بر سر ِ دوش ِ جامعه باریم
دست ِ ما گر شود ز بت کوتاه
می نشینیم ما به خاک سیاه
حفظ ِ بت موجب ِ سعادت ِ ماست
مایه ی ِ عیش و نوش و ثروت ِ ماست
ثالثاً در چنین مکان ِ شریف
که به دام اوفتاده است حریف
ما به گردن، تعهدی داریم
باید این عهد را به جا آوریم
نگذاریم دامن ِ بت را
سر بگوییم دشمن بت را
بله از حرف متهم پیداست
که به تحقیق قاتلِ بت هاست
احتیاجی به رای ِ محکمه نیست
آنچه اینجا شنیده شد کافی است
جرم ثابت، گناه معلوم است
این پسر خائن است و محکوم است
نه وکیل ِ مدافع و نه شهود
واجب القتل بی قیام و قعود
هر که نسبت به بت کند توهین
هست در شرع ِ ما جزایش این
کز وجودش جهان بپردازیم
بی امانش در آتش اندازیم
تا به جا ماند احترام ِ بتان
نرسد لطمه بر مقام ِ بتان
یکی از قاضیان ِ با انصاف
چون شنید این همه دروغ و خلاف
نیروی ِ حق ز جا تکانش داد
در مقام ِ دفاع لب بگشاد :
ای گروهی که دست ِ ریو و ریا
بسته یکباره چشم و گوش شما !
بنگرید آخر این چه محکمه‌ایست
که در آن بویی از عدالت نیست ؟
این ترازو که پیش ِ روی ِ شماست
می کند میل از آن طرف که طلا ست
(شعر ِ فوق از من است و شکی نیست
لیک مضمون شعر از سعدی است)
چشم بسته فرشته ی ِ مقبول
زیرچشمی کند نگاه به پول
تیغ در کف گرفته چون جلاد
می زند هرکه را که رشوه نداد
این که در راه ِ مردمان چاه است
دادگاه است؟ یا ستمگاه است؟
گر بود دادگاه ، دادش کو؟
آن جلوگیری از فسادش کو؟
این که سر تا به پا فساد بود
نام ِ او کاخ ِ عدل و داد بود
نکند در جهان هماهنگی
نام ِ کافور و هیکل ِ زنگی
این چه عدلیه و چه قانون است
که دل ِ مردمان از آن خون است ؟
حال ِ مظلوم ِ بی گنه تبه است
مجرم ِ پولدار ، بی گنه است
زجر و شلاق و محبس و توقیف
شود اجرا ولی برای ضعیف
هر چه قانون بود به ضد ِ گداست
منعم از این اصول مستثنی است
هر که را خواستی بزن بردار
لیک بهر ِ رییس رشوه بیار
اغنیا را چه بیمی از عسس است ؟
همه جا مشتی اسکناس بس است
(سر ِ جایش مرا حواس نبود
آری آن دوره اسکناس نبود)
این قوانین ِ ضد ِ انسانی
شده بهر رییس ، ناندانی
آن یکی آفتابه دزدیده
کنج زندان سه ساله خوابیده
ولی آن دزد ِ پشت ِ میز نشین
مال ِ دیندار خورده و بی دین
رفته هر سال رتبه اش بالا
شده امروز حضرت ِ والا
تا که عدلیه تحت ِ این فرم است
حق خلاف است و راستی جرم است
هر که ناپاک تر ، مقدم تر
حرمت ِ هر که پاک تر ، کمتر
دزد ِ ماهر بدون ِ چون و چرا
می رسد تا ریاست ِ وزرا
قلدر ِ بی شعور ِ خلق آزار
جنگ ناکرده می شود تیمسار
آنکه از دست داده عار و شرف
شود این دوره حضرت ِ اشرف
آن جنایت شعار ِ دزد و دغل
ناگهان می شود جناب ِ اجل
هر که دزد است، مصدر ِ کار است
عادل است آن که مردم آزار است
ظلم و بیداد ، روزافزون است
این همه ظلم، طبق ِ قانون است
طبق ِ قانون پر است زندان ها
زجرکش می شوند انسان ها
جرمشان این که حرف ِ حق زده اند
پشت پایی به ماسبق زده اند
جلوی ِ بت نمی کنند سجود
نفرستند بر جماد درود
چون بدیدند هیکل ِ او را
نکشیدند از جگر هورا
جرمشان این که تیپ ِ رنجبرند
بهره از رنج ِ خویشتن نبرند
روز از رنج در تب و تابند
چون که شب شد گرسنه می خوابند
جرمشان کار کردن ِ بسیار
داده از کف به مفت، حاصل ِ کار
ای بسا قصر پایه بنهادند
خود به پای ِ خرابه افتادند
خالق ِ کاخ ِ چند اشکوبه
خفته در زیر ِ تاق ِ مخروبه
رازق ِ خان و مالک و ارباب
بینوا سدّ ِ جوع کرده به آب
هر که راضی از این رژیم نبود
گاه گاهی زبان به شکوه گشود
می خورد با کمال ِ پررویی
بر سرش مُهر ِ ماجراجویی
میکشندش که دشمن ِ دین است
دشمن ِ دین، سزای ِ او این است
بهرش آماده دار با رسن است
زانکه این شخص خائن ِ وطن است
یکی از این جماعت ِ محروم
دید از بس که این مناظر ِ شوم
پای ِ همت به راه ِ چاره نهاد
رفت و تشخیص داد اصل ِ فساد
گفت این رسم ِ زندگانی نیست
فقر ، تقدیر ِ آسمانی نیست
این رژیم است فاسد و منحط
فقر هست از خواص ِ نظم ِ غلط
فقر و ثروت که بهره ی ِ ما شد
همه از این رژیم پیدا شد
داند این را کسی که گمره نیست
کاین گناه از ستاره و مه نیست
هست این کار ِ بنده و سرکار
نیست کار ِ ثوابت و سیار
آسمان سرنوشت ِ ما ننوشت
که تو رفتی به کعبه من به کنشت
هست اوضاع ِ غیرعادی ِ ما
تابع ِ وضع ِ اقتصادی ِ ما
حاصل ِ کار ِ کارگر، زر ِ ناب
رفته آن زر به کیسه ی ِ ارباب
دانه افشانده بر زمین دهقان
رفته محصول ِ آن به خانه ی ِ خان
من شدم بینوا و مستأصل
تا تو گشتی جناب ِ صدر ِ اجل
من کشیدم گرسنگی بسیار
تا تو را شد ز غله پر انبار
من بماندم برهنه سر تا پا
تا تو پوشیدی اطلس و دیبا
آنچه من بافتم تو پوشیدی
آنچه من ریختم تو نوشیدی
آنچه من کاشتم نصیب ِ تو شد
آنچه اندوختم به جیب ِ تو شد
الغرض من شدم گدا و فقیر
تو شدی صاحب اختیار و امیر
اندک اندک ز پرتو ِ زر و مال
یافتی عزت و شکوه و جلال
مالک ِ تخت و بارگاه شدی
صاحب ِ لشگر و سپاه شدی
شد سبیل ِ تو از بناگوشت
وصل بر قبه ی ِ سر ِ دوشت
هر که پیچید سر ز فرمانت
دست و پا بسته شد به زندانت
برخلاف ِ تو هر که گفت سخن
بر کشیدی زبان ِ او ز دهن
طبق ِ قانون من در آوردی
دادی احکام ِ جمعی و فردی
صد هزاران وسیله می آری
تا که این وضع را نگهداری
یکی از این همه وسایل، دین
مظهر ِ دین همین بت ِ چوبین
ننموده است چون به بت تعظیم
واجب القتل گشته ابراهیم
از زمین تا به گنبد ِ مینا
رفته امروز بانگ وادینا !
که چه؟ یک عده بت شده داغون
می شود روزگار کن فیکون
اندکی عقل اگر به سر دارید
دست از این بی گناه بردارید
که نگردد به کشتن ِ یک تن
جانشین ِ فرشته ، اهریمن
خون یک تن که بر زمین ریزد
در عوض صد نفر زجا خیزد
ای که خواهی به قتل ِ بی گنهان
ضعف ِ این دستگه کنی پنهان
چشم ِ عقل تو گر نه در خواب است
«فکر ِ نان کن که خربزه آب است»
از بیانات ِ قاضی ِ عادل
محکمه ماند همچو خر در گل
بدن ِ پیروان ِ بت لرزید
رنگ از رویشان ز ترس پرید
یکی افتاد جبه از دوشش
دیگری پنبه کرد در گوشش
یکی از خشم ، لعن و نفرین کرد
دیگری زیرجامه سنگین کرد
یکی از ترس بر زمین افتاد
دیگری ریش کند و داد به باد
یکی افسار پاره کرد و رمید
دیگری یال و دم بجنبانید
یکی از جان ِ خویشتن برجست
دیگری گوش تیز کرد و نشست
تاب داد آن یکی سبیلش را
دیگری بند ِ واکسیلش را
زیر ِ چشم آن یکی به این نگریست
آن بمالید چشم و این بگریست
موج ِ وحشت گرفت محکمه را
لرزه افتاد بر بدن همه را
دو سه ساعت به این طریق گذشت
کمی آرام شد، ورق برگشت
جست از جای ِ خویش دادستان
سرفه ای کرد و ریش داد تکان
بعد از آن قورت داد آب ِ دهن
سینه را صاف کرد بهر ِ سخن
گفت از وضع ِ کار ِ ما پیداست
که تمام ِ فساد از خود ِ ماست
گر بگیرد درخت آفت ِ سخت
از درخت است کرم های ِ درخت
قاضی ِ ما که جیره خوار ِ بت است
قدرتش فرع ِ اقتدار ِ بت است
برکشیده زبان ِ خود چون تیغ
می نماید به ضد ِ بت تبلیغ
ما که خود اینچنین خطا کاریم
چه توقع ز دیگران داریم
که بیایند و بت پرست شوند ؟
به چنین کیش پای بست شوند ؟
باید از این وجود ِ منعوجه
بشود خلع ِ رتبه و درجه
تا شود در زمانه این کیفر
باعث ِ عبرت ِ کسان ِ دگر
بر نمک چون زدند دندان را
نشکنند از جفا نمکدان را
دو سه مامور طبق ِ امر ِ رییس
ظاهر انسان و باطناً ابلیس
حمله بردند بر سر ِ قاضی
پاره کردند دفتر ِ قاضی
شد به حکم ِ مراجع ِ عالی
دوش ِ او از ستاره ها خالی
پس از این نغمه های ِ ناموزون
خواست آید ز محکمه بیرون
ایستاد و بدون ِ وحشت و بیم
بانگ زد: زنده باد ابراهیم !
این صدا چون صدای ِ طبل ِ ظفر
در تماشاچیان نمود اثر
شاد از این حرف ِ دلپسند شدند
همه از جای ِ خود بلند شدند
پای بر این بساط ِ پست زدند
از سر ِ شوق جمله دست زدند
همه گفتند از سر ِ تعظیم
زنده بادا مرام ِ ابراهیم !
مرگ بر دشمنان ِ عقل و شعور
سرنگون باد این بت ِ منفور !
پاسبان های ِ بی شعور و سواد
همه از زمره ی ِ «صدی هشتاد»
به تماشاچیان یورش بردند
خلق ِ هشیار را بیازردند
سفت و محکم قویدل و خندان
رفت قاضی به جانب ِ زندان
محکمه شد دوباره دست به کار
چای از نو بریز و قهوه بیار
باز افتاد چرخ ِ حقه به دور
نوبت ِ رای گشت بعد از شور
قاضیان رای ِ خویش را دادند
پای ِ آن رای، صحه بنهادند
که در این دادگاه ِ فرخنده
طبق ِ این برگ های ِ پرونده
طبق ِ راپورت ِ پاسبان ِ محل
طبق ِ اظهار ِ آجدان ِ کچل
طبق ِ اسنادهای ِ مکشوفه
طبق ِ قول ِ فلانه معروفه
(هست اسنادها غلط اما
نیست تقصیر ِ آن به گردن ِ ما )
( بلکه این بود عین ِ رأی ِ قضات
یعنی آنها نداشتند سوات )
طبق ِ اوراق ِ ضاله در چمدان
که به قزوین رسید از همدان
طبق ِ حرفی که زد علی نجار
بعد از آن حرف ِ خویش کرد انکار
طبق ِ بند ِ یکم ز ماده ی ِ پنج
که بود آلت ِ جنایت سنج
طبق ِ دستور ِ مستقیم ِ ستاد
طبق ِ میل و سلیقه ی ِ استاد
طبق ِ فرمان ِ واجب الاذعان
طبق ِ امریه ی ِ مبارک ِ خان
شده ثابت که این پسر جانیست
رابط ِ حوزه های ِ پنهانیست
رفته اندر حدود ِ مشترکه
مدتی بوده است در شبکه
ضد ِ مذهب مخالف ِ دین است
قاتل ِ جمله ی ِ بتان این است
لاجرم محض ِ خاطر ِ صاحب
قتل او هست لازم و واجب
باید او را فکند در آتش
هست مامور این عمل: ارتش
جمع گشتند آتش افروزان
شعله ور گشت آتش ِ سوزان
دل ز مهر ِ بتان بیاکندند
بت شکن را در آتش افکندند
بت پرست اهل ِ آتش افروزیست
کار ِ اتباع ِ بت ، جهانسوزیست
هر کجا بت مقام و مسکن کرد
آتشی بهر ِ خلق روشن کرد
هر کجا بت نشست بر اورنگ
کشد آنجا زبانه آتش ِ جنگ
هر کجا بت سر آورد بیرون
می کشد خلق را در آتش و خون
بت ِ چوب آفت و بلا باشد
وای اگر این بت از طلا باشد
بت پرستان طلا پرست شوند
به طلا بنگرند و مست شوند
آنچنان مست و هار می گردند
که به ماشین سوار می گردند
همه جا زنده باد بت گویان
قمه در دست و عربده جویان
هر چه آثار ِ فکر ِ نو بینند
همه را بی دریغ برچینند
شهر، مخروبه از شرارتشان
ملک، ویران ز قتل و غارتشان
دشمن ِ فضل و دانش و هنرند
یک رمه گاو و یک طویله خرند
گر نبودند ابله و نادان
می نمودند درک ِ سیر ِ زمان
که به ضرب ِ تپانچه و شمشیر
نکند فکر ِ آدمی تغییر
فکر ِ نو با فشار ِ آتش و خون
نرود از سر ِ کسی بیرون
از دم ِ فیض بخش ِ ابراهیم
نار ِ سوزنده گشت سرد و سلیم
از میان شرار و خاکستر
سر بر آورد لاله ی ِ احمر
ابری از دور رو به بالا شد
شفقی سرخ آشکارا شد
آن شفق سطح ِ آسمان بگرفت
پرتو آن شفق جهان بگرفت
در ِ سرخی گشود بر عالم
سرخ شد هر چه بود در عالم
کوه و صحرا و باغ و جنگل سرخ
نهر و دریا و تپه و تل سرخ
صور ِ مختلف ز یکرنگی
یافت با یکدگر هماهنگی
مستوی شد بلندی و پستی
گریه ی ِ رنج و خنده ی ِ مستی
تخت ِ نمرود و پوست تخت ِ فقیر
پرده زرنگار و کهنه حصیر
کاخ سلطان و کلبه ی ِ فقرا
دلق ِ مسکین و جبّه ی ِ امرا
جامه ی ِ ژنده پوش و اطلس پوش
قبه ی ِ زر به دوش و خانه به دوش
همه همرنگ یکدگر گشتند
با همان رنگ جلوه گر گشتند
اختلافات از میانه برفت
ثروت و فقر، از زمانه برفت
گشت معدوم از بسیط ِ زمین
روی ِ مسند نشین و خاک نشین
در ترازو نه کم بماند و نه بیش
گشت هموزن، منعم و درویش
پاره شد رشته های وهم و خیال
واژگون شد اساس ِ جنگ و جدال
شد جهان امن زیر سایه ی ِ صلح
به بشر شیر داد دایه ی ِ صلح
قفل بگشوده شد ز زندان ها
باز شد دست و پای ِ انسانها
بهر تأیید ِ حق و شادی ِ عدل
در جهان بانگ زد منادی ِ عدل
ای همه صاحبان ِ عقل ِ سلیم
فانظروا فی کتاب ابراهیم
* در نسخه ای که دارم این مصرع افتاده است و به ناگزیر آن را ساختم .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر