از دماوند تا ویستار

هرکه هرچه می‌خواهد بگوید، ولی من فکر می‌کنم جمهوری اسلامی از هیچ چیز به اندازه ی فعالیت فرهنگی و روشنفکرانه و روشنگرانه وحشت ندارد و بدش نمی آید. جمهوری اسلامی هیچ چیز را به اندازه ی فرهنگ غیر خودی دشمن نمی دارد. کسانی که این معنا را به چیزی نمی‌گیرند از درک و تحلیل تاریخ عاجزند. کافیست به تاریخچه ی جمهوری اسلامی نگاه کنیم و مبارزه ی همه جانبه اش را با روشنفکران، هنرمندان، روزنامه نگاران و ناشران مستقل ببینیم. (آخ که چقدر دلم می‌خواهد گوشه‌ای از تاریخ روشنفکری این مملکت را بنویسم؛ دستکم آن یک ذره‌ای که شاهدش بوده ام)

چند روز پیش سری به کتابفروشی ویستار زدم (در خیابان کریمخان تهران) و در کمال تعجب دیدم که کتاب‌هایش را جمع آوری و مغازه را به ناشری نیمه حکومتی واگذار کرده. از قدیم می‌دانستم که نشر ویستار متعلق به فرخنده حاجی زاده است که خود داستان نویس و حامی ادبیات مستقل و روشنفکرانه است. می‌دانستم که برادر ِ فرخنده حاجی زاده به نام حمید حاجی زاده، شاعری بوده است بی باک و استبداد ستیز که به همراه فرزند خردسالش در خانه‌ به وسیله ی جلادهای جمهوری اسلامی کشته شده اند. حمید حاجی زاده از قربانیان قتل های زنجیره ای است. تعطیل ویستار غمگینم کرد. به آنسوی خیابان نگاه کردم؛ کتابفروشی سابق مرغ آمین را دیدم که متأسفانه سالهاست تخته شده و جایش را به مغازه ای داده که کتاب‌های کمک آموزشی می فروشد! آنقدر چماقدارهای حکومت اسلامی برای صاحبان مغازه، مزاحمت ایجاد کردند که مجبور شدند آنجا را بفروشند. بعد یادم افتاد که در درازای عمر نه چندان بلندم شاهد بسیاری از این تعطیل شدن‌ها بوده ام. .بسته شدن مراکز و نشریه هایی که فراوان تأثیر روی من گذاشتند و کلی ازشان خاطره دارم: تعطیل مجله ی کارنامه، تعطیل کتابفروشی مرغ آمین، تعطیل پاتوغ کتابخوانی سینِما ایران، تعطیل مجله ی آدینه، تعطیل انتشارات ابتکار (متعلق به زنده یاد زال زاده، همو که صدای شاملو را به گوش ما می‌رساند و به وسیله ی تروریست های رژیم ترور شد)، تعطیل مجله ی گردون و جایزه ی ادبی گردون که به همت عباس معروفی منتشر و برگزار می شد، تعطیل خانه ی سینما، تعلیق انتشارات طرح نو، تعطیل ده‌ها روزنامه و مجله و پاتوغ که دیگر حسابشان از دستم در رفته است و …

خب، اینهمه تعطیل و به محاق بردن چه معنایی دارد جز اینکه جمهوری اسلامی از روشنگر و روشن‌فکر و خیال پرداز وحشت دارد؟ جز اینکه دلش نمی‌خواهد کسی چشم انداز دیگری را پیش چشم مردمان بگشاید؟ جز اینکه مرگ خود را در گسترش چشم اندازهای جایگزین می بیند. چه معنایی دارد جز اینکه نوشته‌های ما و برنامه‌های ماهواره و … موثرند. (که اگر نبودند به اینهمه فیلترگذاری و پارازیت اندازی نیاز نبود. به قول مصطفی ملکیان: حکومت های دیکتاتوری از ادبیات و هنر وحشت دارند چون قدرت تخیل مردم را بالا می‌برد و این باعث می‌شود که بتوانند خود را جای دیگری قرار دهند و بدین ترتیب تبدیل به انسان‌هایی اخلاقی شوند و به تبع آن به بی‌اخلاقی حاکمان واقف شوند چرا که یکی از شرایط اخلاقی بودن، توانایی همذات پنداری و گذاشتن خود به جای دیگری است)

اوایل انقلاب سیما کوبان نشریه ای به نام چراغ راه انداخت و انتشاراتی به اسم دماوند پایه گذاری کرد. چراغ و دماوند پس از مدتی به محل تجمع بخشی از روشنفکران ایران تبدیل شد. در مجله مقاله می‌نوشتند و در چاپخانه کتاب‌هایشان را چاپ می کردند. شماری از بهترین کتاب‌های بعد از انقلاب محصول سرکوبگران جمهوری اسلامی پس از کوتاه زمانی به این کانون فرهنگی حساس شدند. بنابراین شاه‌کلید و حلال همیشگی مشکلات خود را که چیزی به جز گروه فشار نبود و نیست و نخواهد بود، راهی کردند تا ضد انقلاب را با مبانی انقلاب اسلامی آشنا کنند. چراغ تعطیل شد و دماوند به یغما رفت. از آن روز تا به امروز همچنان در بر پاشنه ی سابق می چرخد: قداست عربده و حقانیت چماق.

با اینهمه هر یک عدد پست که ما می نویسیم، هر قطعه شعر که تو می گویی، هر تک عکس که او می گیرد، هر یک داستان که ایشان می‌نویسند، خاری است به چشم استبداد و لرزه‌ای است در چهار ستونش.

سرانگشت