چ مثل چاپلوس

فیلم چ قرار بوده درباره ی زندگی و شخصیت چمران باشد اما نیست. به نظرم این ساخته ی حاتمی کیا تصویر درهم و برهمی از مصطفی چمران به دست می دهد. قصه، تنها مقطع کوتاهی از زندگی چمران را نشان می‌دهد و حتا در نمایش این بخش کوتاه نیز ناموفق است. فیلم، می‌گوید و نمی گوید. از طرفی چمران از زبان دیگران آدمی باکفایت، چریکی کهنه کار، دانشمندی نابغه، صلح دوستی صادق و … معرفی می‌شود و از طرف دیگر و روی پرده آدمی است بی ابتکار و سر در گم و بی دانش. چمران در ماموریتش که همانا راضی کردن کردها به آشتی با دولت مرکزی است، شکست می‌خورد. در منطق و استدلالش نسبت به حریف برتری قابل ملاحظه ای بروز نمی دهد. بود و نبود او در کردستان تأثیرش یکی است. چریک پیر، هیچ نقشه و راهکاری برای بیرون رفت از بحران ندارد. جز للگی زن‌ها و بچه‌ها و پیرمردها کار دیگری بلد نیست و تازه در آن کار هم ناشی است. مواضع جنگی را یک به یک از دست می‌دهد و کلی کشته و مجروح از نفرات خودی به جا می گذارد. چمران در فیلم چ منشاء اثر نیست. حتا نمی‌تواند چاره‌ای بیندیشد تا بیمارستان را از تعدی محفوظ نگه دارد. چمران با آن یال و کوپال از پاسدارها که سردسته شان اصغر وصالی است خام تر است. لااقل اصغر وصالی مرد جنگ است و در مقابل دشمنانش می‌ایستد و آنان را به رگبار می بندد. اما چمران چه؟ نه عرضه ی جنگ دارد و نه تدبیر صلح می داند. آدمی است آویزان و اضافی در فیلمی که قرار است به زندگی او بپردازد! در فیلم چیزی از کودکی، نوجوانی و جوانی چمران نمی بینیم. همچنین از افکار و اندیشه هایش، جز آنکه مداح گاه و بیگاه خمینی است و به حال او که چنین پاسدارهای جان بر کفی دارد غبطه می خورد! چمران در پاوه شکست را پذیرا می شود. اما در واپسین لحظات چیزی که ورق را بر‌می‌گرداند و نتیجه ی جنگ را به سود دولت مرکزی رقم می‌زند، نه کفایت چمران که صلابت خمینی است! خمینی به مردم و نیروهای نظامی فرمان بسیج و حمله می‌دهد تا از نگاه حاتمی کیا نقش بی بدیل رهبری مشخص و معلوم شود. ولایت فقیه از نظر فیلمساز، گشاینده ی کورترین گره‌ها است! اینگونه است که فیلم چ اگر هیچ هویتی نداشته باشد لااقل مدیحه ای چاپلوسانه در تأیید رهبری مذهبی انقلاب و ولایت فقیه است.

سرانگشت