واقعاً ما ایرانی ها کی می خواهیم درست بشویم؟ کی می خواهیم سطحی نگری را رها کنیم و به ژرفای ِ پدیده ها نزدیک شویم؟ چند سال ِ دیگر آوار ِ بد بختی و فضولات ِ فناتیک بر سرمان ببارد، برایمان کفایت می کند؟
هرجای ِ اینترنت ِ فارسی را نگاه می کنی پُر شده از اظهار ِ نظر راجع به گلشیفته فراهانی و این که چرا جلوی ِ دوربین ِ فرانسوی ها برهنه شده. اکثراً نعره ی ِ وا اسلاما و وا ایرانا و وا غیرتا سر داده اند و خواستار ِ طرد و تبعید و تفسیقش شده اند؛ برخی هم به درستی انتخاب ِ آزاد ِ او را پاس داشته و حقوق ِ انسانی اش را به رسمیت شناخته اند. ولی در بین ِ آنهمه اظهار ِ نظر تا جایی که من خوانده ام، کسی به هدف و محتوای ِ کلیپی که گلشیفته بازی کرده اشارتی نکرده است. در این کلیپ (ساخته ی ِ Jean Baptiste Mondino ) شماری از بازیگران ِ نامدار ِ فرانسوی شعری را به نام ِ "تن ها و روان ها" می خوانند که همانا مثال و تجسم ِ اعلای ِ هنر و به ویژه هنر ِ بازیگری است. شاعر با درکی عمیق از ماهیت ِ هنرمند، رنج ِ اصیل ِ او را در واژه های ِ بی تابش ریخته است. اینک آن سروده:
(واژه هایی که در [ ] گذاشته شده پیشنهاد ِ من است)
«تن ها و روان ها ... سراینده: Laurent de Bartillat
ترجمه: سوده راد
من را نگاه کن ...در این لحظه برهنه ام... رها از بند ِ تن و روان... رنج ِ اصلی ِ من [اصیل ِ من] از "خود" است...من تن و روان ِ خود را در برابر ِ شما می گشایم... هنوز باکره و دست نیافتنی ام... در آشفتگی ها غرق می شوم... دی.ان. ای ِ من در وجودم حک شده است... و به رقص در می آیم... تو به من اعتبار می بخشی... هنر ِ من نقش بازی کردن است... من به رویاهای ِ تو جان می بخشم... من احساسات ِ لطیف ِ تو را برمی انگیزم... همچون میوه هایی روی ِ زبانم... من تنم را در برابر ِ دیدگان ِ شما می گذارم... در پوستی از بازی و شهود... بکر... با اشک ها و لبخندها... نفس تان را بند می آورم... با صدا، با نور... من خودم را ابله جلوه می دهم... برای ِ ناممکن های ِ شما... برای ِ ناگفتنی های ِ شما... که پنهان می مانند... اگر سردم باشد یا هراسان باشم... زمان ِ بی شماری [نامحدودی] ناشنوا [گنگ] باقی می مانم... در برابر ِ ساعتی که در خلاء غوطه ور است... من باورکردنی هستم... من غوطه ور می شوم... در این لحظه رها از قید ِ تن و روانم... تن و روانم را در برابر ِ شما می گشایم [می گسترم] ... من را نگاه کن... من را نگاه کن... ورود آزاد است! »
آیا در برابر ِ این شعر می توان تاب آورد و از هرچه دروغ و وابستگی است پیراسته نشد؟ آیا غایت ِ هنر ِ هر بازیگر آن نیست که معنا و مفهوم را صادقانه، نمود و تجسم ببخشد؟ آیا کسانی که اره می دهند و تیشه می گیرند حتا یکبار به درونمایه ی ِ این شعر توجه کرده اند و از خود پرسیده اند که انکشاف ِ این شعر به جز آن نمایش ِ صمیمی چه چیز ِ دیگری می تواند باشد؟
به نظر ِ من نگاهی که امروز گلشیفته را محکوم می کند ادامه ی ِ همان نگاهی است که چهل سال ِ قبل فروغ ِ فرخ زاد را فاحشه می دانست بدون ِ آنکه شعر ِ او را خوانده باشد. همان دیدگاه ِ عامی زده ای که متاسفانه در بین ِ طبقات ِ بالاتر هم طرفداران ِ زیادی دارد.
به راستی بهتر نبود گلشیفته فراهانی به جای ِ آن که در بازآفرینی ِ آن شعر ِ عمیق مشارکت کند مثل ِ مهمانان و مجریان ِ صدا و سیما، در کنج ِ عافیت و با حجاب ِ برتر در برابر ِ امت ِ مسلمان بنشیند و "من چقد خوشبختم" تحویل ِ آنها بدهد؟!
نگاهی که امروز گلشیفته را مستحق ِ عقاب می داند از هرگونه مواجهه ی ِ حقیقی و صادقانه با خود و جهان ِ پیرامونش وحشت داشته/دارد و فکر کرده/می کند با پنهان کردن ِ خاکروبه به زیر ِ قالی، خانه پاکیزه می شود.
شوربختانه این درد ِ مزمن دیری است با ما همراه است، با این توضیح که در گذشته در مقابل ِ قطب ِ جزم اندیش ِ جامعه، هنرمندان ِ پیشرویی هم مثل ِ آشور بانی پال بابلا و سودابه قاسملو (عکاس ِ تن های ِ برهنه) اجازه ی ِ فعالیت داشتند و به جنگ ِ تابوها می رفتند اما اکنون و پس از انقلاب ِ احمقانه ی ِ اسلامی، عرصه در دست ِ امثال ِ فرج الله ِ سلحشور است.
چهل سال ِ قبل کسانی که شعر ِ فروغ را نمی خواندند او را هوسبازی بی مایه می دانستند اما امروز جوانانی هستند که به شعر ِ او بیش از شایعات علاقمندند. شاید چهل سال ِ بعد هم صاحبان ِ اشک و لبخندی پیدا شوند که به زیر ِ پوست ِ " بازی و شهود " بیشتر از قضاوت های ِ زرد رغبت داشته باشند.
سرانگشت
هرجای ِ اینترنت ِ فارسی را نگاه می کنی پُر شده از اظهار ِ نظر راجع به گلشیفته فراهانی و این که چرا جلوی ِ دوربین ِ فرانسوی ها برهنه شده. اکثراً نعره ی ِ وا اسلاما و وا ایرانا و وا غیرتا سر داده اند و خواستار ِ طرد و تبعید و تفسیقش شده اند؛ برخی هم به درستی انتخاب ِ آزاد ِ او را پاس داشته و حقوق ِ انسانی اش را به رسمیت شناخته اند. ولی در بین ِ آنهمه اظهار ِ نظر تا جایی که من خوانده ام، کسی به هدف و محتوای ِ کلیپی که گلشیفته بازی کرده اشارتی نکرده است. در این کلیپ (ساخته ی ِ Jean Baptiste Mondino ) شماری از بازیگران ِ نامدار ِ فرانسوی شعری را به نام ِ "تن ها و روان ها" می خوانند که همانا مثال و تجسم ِ اعلای ِ هنر و به ویژه هنر ِ بازیگری است. شاعر با درکی عمیق از ماهیت ِ هنرمند، رنج ِ اصیل ِ او را در واژه های ِ بی تابش ریخته است. اینک آن سروده:
(واژه هایی که در [ ] گذاشته شده پیشنهاد ِ من است)
«تن ها و روان ها ... سراینده: Laurent de Bartillat
ترجمه: سوده راد
من را نگاه کن ...در این لحظه برهنه ام... رها از بند ِ تن و روان... رنج ِ اصلی ِ من [اصیل ِ من] از "خود" است...من تن و روان ِ خود را در برابر ِ شما می گشایم... هنوز باکره و دست نیافتنی ام... در آشفتگی ها غرق می شوم... دی.ان. ای ِ من در وجودم حک شده است... و به رقص در می آیم... تو به من اعتبار می بخشی... هنر ِ من نقش بازی کردن است... من به رویاهای ِ تو جان می بخشم... من احساسات ِ لطیف ِ تو را برمی انگیزم... همچون میوه هایی روی ِ زبانم... من تنم را در برابر ِ دیدگان ِ شما می گذارم... در پوستی از بازی و شهود... بکر... با اشک ها و لبخندها... نفس تان را بند می آورم... با صدا، با نور... من خودم را ابله جلوه می دهم... برای ِ ناممکن های ِ شما... برای ِ ناگفتنی های ِ شما... که پنهان می مانند... اگر سردم باشد یا هراسان باشم... زمان ِ بی شماری [نامحدودی] ناشنوا [گنگ] باقی می مانم... در برابر ِ ساعتی که در خلاء غوطه ور است... من باورکردنی هستم... من غوطه ور می شوم... در این لحظه رها از قید ِ تن و روانم... تن و روانم را در برابر ِ شما می گشایم [می گسترم] ... من را نگاه کن... من را نگاه کن... ورود آزاد است! »
آیا در برابر ِ این شعر می توان تاب آورد و از هرچه دروغ و وابستگی است پیراسته نشد؟ آیا غایت ِ هنر ِ هر بازیگر آن نیست که معنا و مفهوم را صادقانه، نمود و تجسم ببخشد؟ آیا کسانی که اره می دهند و تیشه می گیرند حتا یکبار به درونمایه ی ِ این شعر توجه کرده اند و از خود پرسیده اند که انکشاف ِ این شعر به جز آن نمایش ِ صمیمی چه چیز ِ دیگری می تواند باشد؟
به نظر ِ من نگاهی که امروز گلشیفته را محکوم می کند ادامه ی ِ همان نگاهی است که چهل سال ِ قبل فروغ ِ فرخ زاد را فاحشه می دانست بدون ِ آنکه شعر ِ او را خوانده باشد. همان دیدگاه ِ عامی زده ای که متاسفانه در بین ِ طبقات ِ بالاتر هم طرفداران ِ زیادی دارد.
به راستی بهتر نبود گلشیفته فراهانی به جای ِ آن که در بازآفرینی ِ آن شعر ِ عمیق مشارکت کند مثل ِ مهمانان و مجریان ِ صدا و سیما، در کنج ِ عافیت و با حجاب ِ برتر در برابر ِ امت ِ مسلمان بنشیند و "من چقد خوشبختم" تحویل ِ آنها بدهد؟!
نگاهی که امروز گلشیفته را مستحق ِ عقاب می داند از هرگونه مواجهه ی ِ حقیقی و صادقانه با خود و جهان ِ پیرامونش وحشت داشته/دارد و فکر کرده/می کند با پنهان کردن ِ خاکروبه به زیر ِ قالی، خانه پاکیزه می شود.
شوربختانه این درد ِ مزمن دیری است با ما همراه است، با این توضیح که در گذشته در مقابل ِ قطب ِ جزم اندیش ِ جامعه، هنرمندان ِ پیشرویی هم مثل ِ آشور بانی پال بابلا و سودابه قاسملو (عکاس ِ تن های ِ برهنه) اجازه ی ِ فعالیت داشتند و به جنگ ِ تابوها می رفتند اما اکنون و پس از انقلاب ِ احمقانه ی ِ اسلامی، عرصه در دست ِ امثال ِ فرج الله ِ سلحشور است.
چهل سال ِ قبل کسانی که شعر ِ فروغ را نمی خواندند او را هوسبازی بی مایه می دانستند اما امروز جوانانی هستند که به شعر ِ او بیش از شایعات علاقمندند. شاید چهل سال ِ بعد هم صاحبان ِ اشک و لبخندی پیدا شوند که به زیر ِ پوست ِ " بازی و شهود " بیشتر از قضاوت های ِ زرد رغبت داشته باشند.
سرانگشت
