عدالت ِ نمايشگاهی
جای ِ خوشحالی است كه عدالت ِ علوی در نمايشگاه ِ كتاب ِ 88 اجرا شده . با هركس خوب بوده اند به او جای ِ بزرگ و درست و حسابی داده اند و با هركس بد بوده اند او را گذاشته اند سه كنج ِ ديوار ؛ كاش می گذاشتندش جرز ِ ديوار تا عدالت ِ علوی كامل اجرا می شد . حتا به انتشارات ِ روزنامه ی ِ اطلاعات بدين جرم كه بخشی از موسسه اش را به ستاد ِ انتخابات ِ ميرحسين ِ موسوی اجاره داده ، يک غرفه ی ِ فسقلی داده اند تا ديگر از اين غلط ها نكند و خودش را به پول نفروشد !
حكما در تعريف ِ عدل گفته اند آن است كه هر شی در موضع ِ خودش باشد ؛ به زبان ِ ساده هر چيز سر ِ جای ِ خودش باشد . می بينيد كه نه تنها در نمايشگاه ِ كتاب بلكه در همه جای ِ ايران عدل جاری و ساری است . متفكر در موضع ِ خودش يعنی در زندان است ، مخالف در موضع ِ خودش يعنی بالای ِ دار است ، آزاديخواه در موضع ِ خودش يعنی در تبعيد است ، تبهكار در موضع ِ خودش يعنی در قدرت است ، خوش خيال در موضع ِ خودش يعنی در صف ِ انتخابات است و ...
جعبه آينه به جای ِ ويترين
تا به حال به باغ ِ وحش رفته ايد ؟ آيا ديده ايد تماشاگران جلوی ِ بعضی قفس های ِ محبوب ، مثل ِ قفس ِ شير ، چگونه سه پشته می ايستند و برای ِ اين كه گوشه ای از قيافه ی ِ حيوان را ببينند قدبلندی می كنند و از كول ِ هم بالا می روند ؟ تعدادی از غرفه ها همين حالت را دارند . كتاب ها طوری چيده شده كه در شلوغی بايد بر گرده ی ِ ديگران سوار شد تا آنها
را ديد . نه هيچ طراحی ِ درستی و نه هيچ سليقه ی ِ هوشمندانه ای . ياد ِ جمله ای از همينگوی افتادم كه درباره ی ِ نويسندگان گفته است . نمی دانم مناسبت دارد يا نه كه در اينجا بياورم . " اگر برخی از ما بلند قامتيم بدين علت است كه بر شانه ی ِ غول های ِ پيش از خودمان ايستاده ايم " . بی ربط بود ؛ نبود ؟!
شماری از نشر ها هم مثل ِ دكه ی ِ سمساری است . از هر قماش كتاب روی ِ هم تلنبار كرده اند . آشپزی در كنار ِ آموزش ِ تكواندو و هر دوی ِ اين ها در كنار ِ ترجمه ی ِ رمانی از مارسل پروست ! ازدحام ِ عنوان های ِ بنجل چنان است كه دو ـ سه قلم كتاب ِ خوب هم ـ اگر وجود داشته باشد ـ به چشم نمی آيد .
جهان همچون اراده و تصور
دوره ی ِ احمدی نژاد و وزير ِ فرهنگش صفار ِ هرندی ، نزد ِ اهل ِ قلم مشهور است به دوره ی ِ سانسور و توقيف ِ كتاب . دوره ی ِ باطل كردن ِ مجوزهای ِ سال های ِ پيش و نگهداشتن ِ دراز مدت ِ كتاب های ِ تازه زير ِ تيغ ِ مميزی ِ وزارت ِ ارشاد ِ اسلامی . دوره ، دوره ی ِ كشتار ِ كتاب است . البته جمهوری ِ پر بركت ِ اسلامی از اين قصاب ها زياد داشته ؛ نمونه اش مصطفا ميرسليم وزير ِ ارشاد ِ رفسنجانی كه به " جلاد ِ كتاب " معروف بود .
امسال هرچه گشتم از كتاب های ِ مورد ِ نيازم چيزی تجديد ِ چاپ نشده بود . از تازه های ِ نشر هم فقط توانستم " جهان همچون اراده و تصور " نوشته ی ِ مهم ِ شوپنهاور را ببينم كه انتشارات ِ مركز ترجمه و چاپ كرده بود . اما وقتی به حجمش نگاه كردم ، ديدم مرد ِ خواندنش نيستم و از خيرش گذشتم .
ذبيح الله ِ منصوری و هفت دلاور !
در ميان ِ كتاب خوانان ِ ايرانی كمتر كسی است كه مرحوم ذبيح الله ِ منصوری را نشناسد . او يكی از پر خواننده ترين مترجم ـ مولفان ِ ايرانی است كه ناشران ِ زيادی را به آلاف و اولوف رسانده . اهل ِ فن می گويند منصوری در ترجمه هايش به متن ِ اصلی وفادار نمی ماند . رمان های ِ جذاب ترجمه می كرد و برای‌ِ خوشايند ِ بازار و ادامه يافتن ِ پاورقی ها، مقداری هم از خودش به آنها اضافه می كرد ( آثار ِ او قبل از كتاب شدن به شكل ِ پاورقی در مجله ها چاپ می شد و خوانندگان ِ بسيار داشت ) . حتا برخی معتقدند ترجمه هايی خلق می كرد كه نويسندگانش وجود ِ خارجی نداشتند ! مترجمان ِ دقيق و خوانندگان ِ گزيده خوان ذبيح الله ِ منصوری را بازاری نويس ِ موفقی می دانند كه اعتمادی به ترجمه هايش نيست . برای ِ همين موقعی كه لوليتای ِ نباكوف را ترجمه كرد كسی كارش را جدی نگرفت .
با اين همه خواندن ِ ترجمه ـ تاليف های ِ منصوری به ويژه برای ِ خوانندگان ِ تازه كار لذت ِ غريبی دارد . هرگز جاذبه ، شيوايی و نوش ِ قلم ِ او را در بازآفرينی ِ رمان های ِ خواجه ی ِ تاجدار و خداوند ِ الموت فراموش نمی كنم . پس از سال ها به ياد می آورم كه با چه شور و شوقی به ماموريت رفتن ِ فداييان ِ اسماعيلی را می خواندم و تاختن ِ شبانه ی ِ آقا محمد خان ِ قاجار را پس از مرگ ِ كريم خان ِ زند از شيراز به استر آباد پی گيری می كردم . صحنه پردازی های ِ او آنقدر زنده و پر هيجان بود كه امروز حتا با جزيياتش به خاطرم می آيد . واقعاً چرا چنين مرد ِ خوش ذوقی به برخی نام های ِ مجعول ِ خارجی آويزان می شد و نوشته هايش را به نام ِ آنها بيرون می داد ؟ چرا لااقل آن دسته از آثار را كه خودش نوشته بود با نام ِ ذبيح الله ِ منصوری منتشر نكرد ؟ چرا هرگز ادعای ِ نويسندگی نكرد ؟ آيا اعتماد به نفس نداشت يا اين كه جامعه ی ِ ما خريدار ِ نام های ِ غربی بود و بابت ِ "ذبيح الله ِ منصوری" پول نمی داد ؟
برايم جالب بود كه در اين نمايشگاه كسانی سراغ ِ كتاب های ِ وی را می گرفتند . چند ناشر ترجمه ی ِ او را از كتاب ِ سينوهه بازچاپ كرده بودند . كتابی كه دست ِ كم به اعتبار ِ داستان ِ بلند ِ باتلاق می دانيم كه نويسنده اش ، ميكا والتاری ، وجود ِ خارجی داشته !
در نمايشگاه ناشری هم بود كه بسياری از كتاب های ِ منصوری را با جلد ِ اعلا و رنگی چاپ كرده بود . جلوی ِ اين غرفه غلغله بود . مردم دو پشته ايستاده بودند و كتاب ها را تماشا می كردند ؛ ولی تماشايی تر از همه ريخت و قيافه ی ِ مسوولان ِ اين غرفه بود . آنها كه معلوم بود از اين تعداد بازديد كننده حيرت زده شدند به همه چيز می خوردند، جز به كتاب فروش . رفتار و گفتارشان نشان می داد كه در عمر ِ شريف حتا دو صفحه كيهان بچه ها نخواندند ؛ شبيه ِ كابوهای ِ فيلم ِ هفت دلاور ، رديف و با فاصله ايستاده بودند و مردم را می پاييدند . انگار منتظر بودند يكی از مشتريان به سويشان شليک كند تا آنها نيز هفت تير ِ مبارک را بكشند . با خودم گفتم : كجايی جناب ِ منصوری كه ناشر ِ جديدت را تماشا كنی ؟ تو در تمام ِ عمر برای ِ ديگران پول ساختی در حالی كه خودت در يک بالاخانه ی ِ اجاره ای زندگی می كردی و خوراكت نان و طالبی بود .
پيشنهاد ِ فاشيستی ِ حقيقت ياب !
هنوز هم می گويم ؛ من كه باورم نمی شود ما در مملكتمان اين همه كتاب خوان داشته باشيم . بگذاريد دولت طبق ِ معمول آمارهای ِ دروغ و دلنگ بدهد و از بهبود ِ وضع ِ فرهنگی سخن بگويد ( لعنت بر پدر ِ آمار و ارقام كه در كشور ِ ما جز برای‌ِ فريبكاری كاربردی ندارد !) . پيشنهاد می كنم سال های ِ بعد نمايشگاه ِ كتاب های ِ كنكور و كمک درسی را در وقت ِ ديگری برگزار كنند تا سياهی لشكرها سرند شوند . آخر "ابريق ِ دانش" و "منشور ِ بينش" كه نشدند انتشارات ِ فرهنگی و مشتی بچه ی ِ پشت ِ كنكوری كه نشدند كتاب خوان . آنها بروند كنكورشان را قورت بدهند ! (1)
يک پيشنهاد ِ ديگر هم دارم كه اگرچه فاشيستی است اما به حقيقت رهنمون می شود .
جمهوری ِ اسلامی كه همواره ضد ِ بشر بوده و در همه جا زنان و مردان را از هم جدا كرده ، اينجا هم بيايد طرح ِ زوج و فردش را اجرا كند و مثلاً بگويد روزهای ِ زوج نمايشگاه از آن ِ مردان و روزهای ِ فرد متعلق به زنان است ! آن وقت ببينيم چند نفر واقعاً برای ِ "كتاب " به نمايشگاه می روند . آخر نمی شود آدم هركجا به نفعش باشد زن و مرد را از هم سوا كند و هرجا به سودش باشد آنها را قاتی . (خمينی قبل از انقلاب بزرگترين عربده اش اين بود كه چرا شاه به زنان حق ِ رای داده ، آنوقت تا خودش رهبر شد و نياز به مشاركت و آمار و نمايش پيدا كرد ، اول زنان را به رای دادن تشويق كرد !)
نمايشگاه ِ كتاب ِ تهران 26 ارديبهشت ختم ِ به خير شد .
سرانگشت
جای ِ خوشحالی است كه عدالت ِ علوی در نمايشگاه ِ كتاب ِ 88 اجرا شده . با هركس خوب بوده اند به او جای ِ بزرگ و درست و حسابی داده اند و با هركس بد بوده اند او را گذاشته اند سه كنج ِ ديوار ؛ كاش می گذاشتندش جرز ِ ديوار تا عدالت ِ علوی كامل اجرا می شد . حتا به انتشارات ِ روزنامه ی ِ اطلاعات بدين جرم كه بخشی از موسسه اش را به ستاد ِ انتخابات ِ ميرحسين ِ موسوی اجاره داده ، يک غرفه ی ِ فسقلی داده اند تا ديگر از اين غلط ها نكند و خودش را به پول نفروشد !
حكما در تعريف ِ عدل گفته اند آن است كه هر شی در موضع ِ خودش باشد ؛ به زبان ِ ساده هر چيز سر ِ جای ِ خودش باشد . می بينيد كه نه تنها در نمايشگاه ِ كتاب بلكه در همه جای ِ ايران عدل جاری و ساری است . متفكر در موضع ِ خودش يعنی در زندان است ، مخالف در موضع ِ خودش يعنی بالای ِ دار است ، آزاديخواه در موضع ِ خودش يعنی در تبعيد است ، تبهكار در موضع ِ خودش يعنی در قدرت است ، خوش خيال در موضع ِ خودش يعنی در صف ِ انتخابات است و ...
جعبه آينه به جای ِ ويترين
تا به حال به باغ ِ وحش رفته ايد ؟ آيا ديده ايد تماشاگران جلوی ِ بعضی قفس های ِ محبوب ، مثل ِ قفس ِ شير ، چگونه سه پشته می ايستند و برای ِ اين كه گوشه ای از قيافه ی ِ حيوان را ببينند قدبلندی می كنند و از كول ِ هم بالا می روند ؟ تعدادی از غرفه ها همين حالت را دارند . كتاب ها طوری چيده شده كه در شلوغی بايد بر گرده ی ِ ديگران سوار شد تا آنها
را ديد . نه هيچ طراحی ِ درستی و نه هيچ سليقه ی ِ هوشمندانه ای . ياد ِ جمله ای از همينگوی افتادم كه درباره ی ِ نويسندگان گفته است . نمی دانم مناسبت دارد يا نه كه در اينجا بياورم . " اگر برخی از ما بلند قامتيم بدين علت است كه بر شانه ی ِ غول های ِ پيش از خودمان ايستاده ايم " . بی ربط بود ؛ نبود ؟!
شماری از نشر ها هم مثل ِ دكه ی ِ سمساری است . از هر قماش كتاب روی ِ هم تلنبار كرده اند . آشپزی در كنار ِ آموزش ِ تكواندو و هر دوی ِ اين ها در كنار ِ ترجمه ی ِ رمانی از مارسل پروست ! ازدحام ِ عنوان های ِ بنجل چنان است كه دو ـ سه قلم كتاب ِ خوب هم ـ اگر وجود داشته باشد ـ به چشم نمی آيد .
جهان همچون اراده و تصور
دوره ی ِ احمدی نژاد و وزير ِ فرهنگش صفار ِ هرندی ، نزد ِ اهل ِ قلم مشهور است به دوره ی ِ سانسور و توقيف ِ كتاب . دوره ی ِ باطل كردن ِ مجوزهای ِ سال های ِ پيش و نگهداشتن ِ دراز مدت ِ كتاب های ِ تازه زير ِ تيغ ِ مميزی ِ وزارت ِ ارشاد ِ اسلامی . دوره ، دوره ی ِ كشتار ِ كتاب است . البته جمهوری ِ پر بركت ِ اسلامی از اين قصاب ها زياد داشته ؛ نمونه اش مصطفا ميرسليم وزير ِ ارشاد ِ رفسنجانی كه به " جلاد ِ كتاب " معروف بود .
امسال هرچه گشتم از كتاب های ِ مورد ِ نيازم چيزی تجديد ِ چاپ نشده بود . از تازه های ِ نشر هم فقط توانستم " جهان همچون اراده و تصور " نوشته ی ِ مهم ِ شوپنهاور را ببينم كه انتشارات ِ مركز ترجمه و چاپ كرده بود . اما وقتی به حجمش نگاه كردم ، ديدم مرد ِ خواندنش نيستم و از خيرش گذشتم .
ذبيح الله ِ منصوری و هفت دلاور !
در ميان ِ كتاب خوانان ِ ايرانی كمتر كسی است كه مرحوم ذبيح الله ِ منصوری را نشناسد . او يكی از پر خواننده ترين مترجم ـ مولفان ِ ايرانی است كه ناشران ِ زيادی را به آلاف و اولوف رسانده . اهل ِ فن می گويند منصوری در ترجمه هايش به متن ِ اصلی وفادار نمی ماند . رمان های ِ جذاب ترجمه می كرد و برای‌ِ خوشايند ِ بازار و ادامه يافتن ِ پاورقی ها، مقداری هم از خودش به آنها اضافه می كرد ( آثار ِ او قبل از كتاب شدن به شكل ِ پاورقی در مجله ها چاپ می شد و خوانندگان ِ بسيار داشت ) . حتا برخی معتقدند ترجمه هايی خلق می كرد كه نويسندگانش وجود ِ خارجی نداشتند ! مترجمان ِ دقيق و خوانندگان ِ گزيده خوان ذبيح الله ِ منصوری را بازاری نويس ِ موفقی می دانند كه اعتمادی به ترجمه هايش نيست . برای ِ همين موقعی كه لوليتای ِ نباكوف را ترجمه كرد كسی كارش را جدی نگرفت .
با اين همه خواندن ِ ترجمه ـ تاليف های ِ منصوری به ويژه برای ِ خوانندگان ِ تازه كار لذت ِ غريبی دارد . هرگز جاذبه ، شيوايی و نوش ِ قلم ِ او را در بازآفرينی ِ رمان های ِ خواجه ی ِ تاجدار و خداوند ِ الموت فراموش نمی كنم . پس از سال ها به ياد می آورم كه با چه شور و شوقی به ماموريت رفتن ِ فداييان ِ اسماعيلی را می خواندم و تاختن ِ شبانه ی ِ آقا محمد خان ِ قاجار را پس از مرگ ِ كريم خان ِ زند از شيراز به استر آباد پی گيری می كردم . صحنه پردازی های ِ او آنقدر زنده و پر هيجان بود كه امروز حتا با جزيياتش به خاطرم می آيد . واقعاً چرا چنين مرد ِ خوش ذوقی به برخی نام های ِ مجعول ِ خارجی آويزان می شد و نوشته هايش را به نام ِ آنها بيرون می داد ؟ چرا لااقل آن دسته از آثار را كه خودش نوشته بود با نام ِ ذبيح الله ِ منصوری منتشر نكرد ؟ چرا هرگز ادعای ِ نويسندگی نكرد ؟ آيا اعتماد به نفس نداشت يا اين كه جامعه ی ِ ما خريدار ِ نام های ِ غربی بود و بابت ِ "ذبيح الله ِ منصوری" پول نمی داد ؟
برايم جالب بود كه در اين نمايشگاه كسانی سراغ ِ كتاب های ِ وی را می گرفتند . چند ناشر ترجمه ی ِ او را از كتاب ِ سينوهه بازچاپ كرده بودند . كتابی كه دست ِ كم به اعتبار ِ داستان ِ بلند ِ باتلاق می دانيم كه نويسنده اش ، ميكا والتاری ، وجود ِ خارجی داشته !
در نمايشگاه ناشری هم بود كه بسياری از كتاب های ِ منصوری را با جلد ِ اعلا و رنگی چاپ كرده بود . جلوی ِ اين غرفه غلغله بود . مردم دو پشته ايستاده بودند و كتاب ها را تماشا می كردند ؛ ولی تماشايی تر از همه ريخت و قيافه ی ِ مسوولان ِ اين غرفه بود . آنها كه معلوم بود از اين تعداد بازديد كننده حيرت زده شدند به همه چيز می خوردند، جز به كتاب فروش . رفتار و گفتارشان نشان می داد كه در عمر ِ شريف حتا دو صفحه كيهان بچه ها نخواندند ؛ شبيه ِ كابوهای ِ فيلم ِ هفت دلاور ، رديف و با فاصله ايستاده بودند و مردم را می پاييدند . انگار منتظر بودند يكی از مشتريان به سويشان شليک كند تا آنها نيز هفت تير ِ مبارک را بكشند . با خودم گفتم : كجايی جناب ِ منصوری كه ناشر ِ جديدت را تماشا كنی ؟ تو در تمام ِ عمر برای ِ ديگران پول ساختی در حالی كه خودت در يک بالاخانه ی ِ اجاره ای زندگی می كردی و خوراكت نان و طالبی بود .
پيشنهاد ِ فاشيستی ِ حقيقت ياب !
هنوز هم می گويم ؛ من كه باورم نمی شود ما در مملكتمان اين همه كتاب خوان داشته باشيم . بگذاريد دولت طبق ِ معمول آمارهای ِ دروغ و دلنگ بدهد و از بهبود ِ وضع ِ فرهنگی سخن بگويد ( لعنت بر پدر ِ آمار و ارقام كه در كشور ِ ما جز برای‌ِ فريبكاری كاربردی ندارد !) . پيشنهاد می كنم سال های ِ بعد نمايشگاه ِ كتاب های ِ كنكور و كمک درسی را در وقت ِ ديگری برگزار كنند تا سياهی لشكرها سرند شوند . آخر "ابريق ِ دانش" و "منشور ِ بينش" كه نشدند انتشارات ِ فرهنگی و مشتی بچه ی ِ پشت ِ كنكوری كه نشدند كتاب خوان . آنها بروند كنكورشان را قورت بدهند ! (1)
يک پيشنهاد ِ ديگر هم دارم كه اگرچه فاشيستی است اما به حقيقت رهنمون می شود .
جمهوری ِ اسلامی كه همواره ضد ِ بشر بوده و در همه جا زنان و مردان را از هم جدا كرده ، اينجا هم بيايد طرح ِ زوج و فردش را اجرا كند و مثلاً بگويد روزهای ِ زوج نمايشگاه از آن ِ مردان و روزهای ِ فرد متعلق به زنان است ! آن وقت ببينيم چند نفر واقعاً برای ِ "كتاب " به نمايشگاه می روند . آخر نمی شود آدم هركجا به نفعش باشد زن و مرد را از هم سوا كند و هرجا به سودش باشد آنها را قاتی . (خمينی قبل از انقلاب بزرگترين عربده اش اين بود كه چرا شاه به زنان حق ِ رای داده ، آنوقت تا خودش رهبر شد و نياز به مشاركت و آمار و نمايش پيدا كرد ، اول زنان را به رای دادن تشويق كرد !)
نمايشگاه ِ كتاب ِ تهران 26 ارديبهشت ختم ِ به خير شد .
سرانگشت
1 ـ در فضای ِ باز ِ نمايشگاه ، انتشارات ِ كمک درسی و كنكور كه معمولاً درآمدهای ِ سرشار دارند ، بلندگوهايی‌گذاشته بودند كه مدام نام شان را تبليغ می كرد . يكی از آگهی ها چنين بود : " كنكورتو قورت بده ! انتشارات ِ ... سالن ِ ... غرفه ی ِ ... "
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر