جُنگ ِ خندستانی (2) ؛
توبه از صمیم ِ قلب ؛
شنیدم که یک دستــــه ی ِ روزه خوار
به باغی ز باغــــــات وقــــت ِ ناهــــــار
مهیـــــــا نمــوده بـســــــــاط ِ خــوراک
بـرای شکـــــم جملگی سینــــه چاک
در آن بـزم چیـــــــــده شراب و کبـــاب
پلـــــــو رنگ رنگ و چلـــــــو قـاب قـاب
خـورش هـــــــای ِ رنگیــن به دور ِ پلـو
کبــــــــاب ِ بـره در کنـــــــــار ِ چلـــــو
فـسنــجان معلـــــــق زنـــان یک طرف
هم از قـرمـــه روغـن روان یک طــــرف
ز یک سمـت یک دستـــــه از گلــرخان
ویـالـــــــون و سنـتــــــور و آوازه خـوان
چو شـد سفــــــره حاضــــر برای ِ غذا
به یک دفعــــه شد عیـش ِ رندان عـزا
آژان هـا رسیــدنـــــــد در آن بـســــاط
بـدیـدنـــــد آن بزم ِ عیـــش و نشــاط
بگفتـنـــــــد آخـر بـه ماه ِ صیـــــام (1)
بـود خـوردن ِ روزه بــر مــــا حــــــــرام
چــــرا روزه را بی جــهت می خورید ؟
چــرا پرده ی ِ خویش را می درید ؟(2)
آژانی به پیـش آمد آن حـــــال دیــــــد
ز خشــم از کمـــر چوب ِ قانون کشیـد
چو دیدنـد گشتـــه آژان خشـمنـــــاک
فتـــادنــــد چون بیـــد ِ مجنون به خاک
یکی لال گـردیــــد و خــاموش شـــــد
یکی دیـگـــر از تـرس بیــهوش شـــــد
یکی گفـــــت : بیــمـــــارم و نـاتــــوان
بگیـــــر از من ایـن نسخـه را و بخــوان
یکی بســت بر پای ِ خــود دستــمــال
کـه پایم شـــــده زخــم ای بـا کمــــال
یکی گفــــت : ای وای از چشــم درد!
یکی برکشیــــــد از جگــــر آه ِ ســـرد
یکی گفــــــت : دارم خیــــال ِ سفـــر
ببیـن چکــمـــــه ام را ز مـن درگـــــذر
یکی گفــت : بر من سپـــرده حکیـــم
بخور روزه ی ِ خویش بی ترس و بیــم
یکی داشـت ریش ِ طــویــل و عـریـض
بگفـت : ای آژان من مریضــــم مریــض
آژان دیــــد چــون تـرس و تشـویش ِ او
بخندیــــــــد آن لحظــــــه بـر ریـش ِ او
یکی گفـــــــت : آزادی ِ ایـن دیـــــــــار
ز مشــروطـــــــــه مانــده به ما یادگـار
آژانی دگــــــر عـــــرض ِ انـدام کــــــرد
به آن ها نصیــــــحــــــــت بـه آرام کرد
چنین گفـت : کای فرقه ی ِ روزه خوار
بتـرسیـــــــــد از خشـــم ِ پروردگـــار
بـود شهــــر ِ اسـلام تهـــــران ِ مـا
چــرا سســـت گردیده ایمــان ِ ما ؟
اگر هم مریضیـــــــد پنهــــان خوریـد
نه در باغ و دشـت و خیـابان خوریــد
تمام ِ مذاهـــب ز گبـــــر و یهـــــود
نمایند پرهیـــــــز هر جــــا کــه بـود
یکی از حریفـــــــان ِ گـردن کلفــت
به پیـش آمــد استـغـفـــرالله گفـت
اثر کرد چــون حرف هـــــــای ِ آژان
فتـادنـــــــد یک یک به پــــای ِ آژان
همــه گریه کردنـــد و تائب شدنـد
در آن توبه همکـــــار نایـب شدنــد
یکی زان میــانـــــه قسـم یاد کرد
به صــوت ِ حـزین نوحـه بنیـاد کرد
که ما روزه دیگر نخواهیـــــم خـورد
سوی ِ باغ، مطرب نخواهیــــم بـرد
پلوهــا دوباره ســــوی ِ دیـگ رفــت
خورش ها به یک جای ِ نزدیک رفت
آژان هـــا چــو رفتنـــــد بیــرون ز در
در ِ باغ بـستـنـــــــد بار ِ دگــــــــر
دوباره یکی سفـــــره آراستـنــــــــد
نشستنـد و خوردنـد و برخاستنـــد !
( سید اشرف الدین گیلانی معروف به نسیم شمال)
درد دل ِ دو دزد ؛
شبی دزدی بـه دزدی گـفـــــت در دشـــت
که تا کی کوه و صحــرا می توان گشــت ؟
بیـــا تـا ســــــوی ِ شـهـــــــری روی آریــم
قــدم بـر منـبـــــر و مسجـــــــــد گذاریـــم
بینـدازیـــم شــش پَــر را بـه جـــــــایی (3)
به دســــت آریـم تسبیــــح و عصـــــــایی
نصیـحــــت هـــای ِ قاضـی را پـذیـریــــــم
نمـــــــاز و غســـــل و روزه یـاد گیـریـــــم
هوای ِ گردنـــه ، گر مُشک بیــــــز اســت
نه مثـل ِ مدرســــــه طلاب خیــــز اســت
بیـــا در مدرســــــه ســــالی بمــانیــــــم
اصــــول و منـطــــق و فقهـی بخـوانیـــــم
بلی دزدی که محبــوب القلوب است (4)
حساب و هیئت و انشاش خوب است (5)
معــانی و بیــــــان تا کــس نـدانــــــــد(6)
ز حکمــت گر کتــــابی را نخوانــــــــــد(7)
زبـانـــش لال می گـــــردد در آن بیـــــــن
کـــــه بـر بالیـــــــن او آید نکیریــــــــن (8)
به پاسخ گفتــــش ای دزد هنـرمنــــــــــد
کـه گـــر بر ســـر گذارم کـوه الـــونـــــــــد
به خنـــــــجــــــــر گر بدرّانــــــــم درون را
به دنـــــدان برکنــــــم گر بیــستــــــون را
اگـــــر با عیـــسـی ِ مریــم ستـیـــــــــزم
دمی گر صـــــد هـــزاران خـــون بریـــــزم
بـه دزدی گـــــر بـدزدم پـوش ِ کــعبــــــــــه
مرا از صحـبـــــــت ِ زن قــحبــــــــــگــان بـه
امامـی کــه حـضورش نـان و حـلـواســــت
قرائـــت هـــای ِ او از مخـــــرج ِ ماســــــت
چو من ریشش به دوغ ِ بـز سفیــــد است
به دست ِ خود به ریش ِ خویش ریده ست
نه بســت ِ گردنــــه ، کاری عجیـب است
میـان ِ مدرســــه بستــن غریـب اســــت
قلـــــم چـــون بر بَنــــان ِ قاضـی آمـد (9)
خــــــــدا از دزدی ِ مـــــــا راضـــی آمــــد
اگــر صـد ســـــــال در زنــــدان بـمــانــم
نبــاشــد نی زنی ، بی نی بخــوانــــــم
بگـردم با ســـگ و گلــه به صـحـــــــــرا
از آن بهتــــــــر کـــــه با آخونــــــد و ملا
چو دنیـا رهزن است و سفلـــه پرور(10)
ز دزدی هیـچ کـــــاری نیـست بهتــــــر
( پیغمبر ِ دزدان )*
درخواست ؛
از قصه ی ِ دوشیـنـه ی ِ من تا که خداونـد (11)
آگــاه شــــود می بـســرایــم سخنــی چنـــــد
دوشیـنـــه مرا انـــــدُه ِ آن نـامــده فرزنــــــــد
بربست به صـد بنــد و فرو داشت به صد بنــد
تا صبـح به مـن خیـــل ِ خیالات فرستــاد (12)
نا آمده محمـود ِ من آن جـــان و جگربنـــد (13)
می رفـت و می آمد دل ِ من تـا به گــه ِ صبــح
چون بانگ ِ سگ از سیــر به گرمای ِ سمرقنــد
مـی بـرد و مـی آورد جـوابـــــی و پیـــــامــــی
من زو به پیـامی و جوابی شـده خـرسنــــــد
آورد پیـــــامی کــــــه بقــــــای ِ پـدرم بـــــــاد
چنـدان که شمـارنـده ندانـد عددش چنــــــــد
دادمـش بـدان جــــان و جگربنــــــد جــوابــی
صد جـان ِ پدر باد اَبا جــان ِ تو پیـونـــــــد(14)
آورد پیـامی کـه همی گـویـــــــــد مـــــــادر
تاب ِ تـو ز دل بیـخ ِ وفــــاداری برکنــــــــــــد
دادمش جوابی کـه بگــو باب ِ من ای مام !
در سینه همه تخم ِ وفای ِ تو پراکنــــــــد
آورد پیامی و چنـیــــن گفــــــت دگــــــر بـار
ترسم که غلامبـــــــاره شوی ای پدر و رنـد
دادمش جوابی که متـرس از قِبَـــل ِ آنـک
شد بسته به من بر ، در ِ آن کار به سوگند
آورد پیــــــامی که نبــــاید کـه خـوری می
مستک شـوی و عربده آغازی و ترفنـــــــد
دادمش جوابی که ز بی سیَکی اینجا (15)
یک مست نباید بُد و هشیار و خردمنـــــد
آورد پیـــــامی کـــــه ز ما تـا تـــو برفتــــی
بی تـو شبکی مادر من بـستـــــر نفکنــــد
دادمش جوابی که چه منـت که مرا نیــــز
بی مادر تو هیچ نخوابید قزاکنـــــــــد (16)
آورد پیـامی کـــــه شــکـــــــر تنــگـــــی آورد
تا باز گرفتی ز کُـــس ِ مادر ِ من، لنــــــد (17)
دادمش جوابی کــه به یک شــب که بیــایم
چندانش بگـــــایـــــم که نمانـــد در و دربنــد
آورد پیامی کــــــــه ز ما تا تــــــو برفتـــــــــی
در خانه ی ِ ما هیچ نه دود است ونه جَرغَند(18)
دادمش جوابی کــه مکن سرزنشــــم بیــش
کز نعمت ِ الوان خوهَم آن خانه درآکنـد (19)
آورد پیامی کــــه به مـا برگ ِ زمـســتــــــــان
بفرست وز آن پس به همــــه عالـم برخنــــد
دادمش جوابی کـــــــه بیـــــارم چو بیایــــم
ده ساله نوای ِ تو به یک جـود ِ خداونــــــــد
تاج ِ سر ِ ســــادات ، حسیــن ِ عمر آن کـو
پیغمبر ِ حق راســــت گرامی تر فرزنــــــــد
( سوزنی سمرقندی )**
1 ـ ماه ِ صیام : ماه ِ روزه ، رمضان
2 ـ چرا پرده ی خویش را می درید : چرا آبروی خود را می برید
3 ـ شش پَر : چوبدستی ضخیم و کوتاه دارای سری گرد ،که به وسیله ی ِ خطوط به شش قسمت تقسیم شده و برآن میخ های ِ درشت کوبیده باشند.
4 ـ محبوب القلوب : کسی که دیگران دوستش دارند .
5 ـ هیئت : دانشی است که در مورد وضع ستارگان آسمان نسبت به هم و قوانین ثابت و حرکت آن ها بحث می کند .
6 ـ معانی : از علوم ادبی قدیم و طبق تعریف شامل اصول و قوائدی ست که به یاری آن ها کیفیت مطابقه ی کلام با مقتضای حال و مقام شناخته می شود .
بیان : از دانش های ادبی قدیم و طبق تعریف شناخت راه هایی ست که نویسنده برای بیان مقصود خود انتخاب می کند .
7 ـ حکمت : فلسفه ی اسلامی ( در اینجا ) 8 ـ نکیرین : نکیر و منکر ، دو فرشته ای که طبق روایات اسلامی در شب ِ اول ِ قبر بر گور مرده حاضر می شوند و در باره ی ِ دین و ایمان و خدا و پیغمبر از مرده سوالاتی می کنند .
9 ـ بَنان : سرانگشت
10 ـ سِفلِه پرور : فرومایه پرور
11 ـ خداوند : صاحب اختیار و سرور ؛ در این جا مقصود حسین ِ عمر است که از ممدوحان ِ سوزنی بوده و در بیت پایانی نامش آورده شده .
12 ـ خِیل : فوج ، لشکر
13 ـ جگربند : فرزند
14 ـ اَبا جان ِ تو : با جان ِ تو
15ـ سِیَکی : باده ای که به سبب جوشیدن ، دو سومش بخار شده و یک سوم آن به جا مانده باشد . ( سیکی : سه + یکی ؛ یعنی یک سوم )
16 ـ قَزاکند : هم معنای تشک می دهد و هم معنای جامه ی ِ نبرد .در این جا اشاره به تنگنای ِ جنسی ِشاعر است .
17 ـ لَند : آلت ِ تناسلی ِ مرد ( به زبان ِ سنسکریت )
18 ـ جَرغَند : خوراکی از روده ی ِ گوسفند که با گوشت و خوراکی های دیگر پر شده باشد .
19 ـ خوهَم : خواهم
( با استفاده از فرهنگ معین )
* پیغمبر دزدان : درویش شیخ محمد حسن سیرجانی ِ کرمانی مردی بوده است وارسته و شوخ طبع و در عهد قاجار در روستای ِ زید آباد ِ می زیسته. امرا و حکام کرمان و فارس به او احترام می گذاشتند و او نیز با تعدادی از آنان مکاتبات ی طنز آمیز داشته است و ایشان را از دست درازی به جان و مال مردم بر حذر می داشته است . در باره ی او و آثارش باستانی پاریزی کتابی دارد به نام " پیغمبر دزدان " که خواندنی ست .
** سوزنی سمرقندی : معروف به تاج الشعرا و سخنوران قرن ششم هجری قمری است . توانایی سوزنی در سرودن اشعار هزل و هجو است و در این قلمرو معانی تازه ابداع کرده . شاعری ست واژه دان و کلمات متنوع و جورواجور در دیوان او به چشم می خورد . همچنین از خواص خوراکی ها و گیاهان آگاهی داشته است . اشعار او شیوا و بی پرده است و طنینی درشت و مردانه دارد . برخلاف ِ عبید زاکانی که در آثارش جنبه های حکمی ، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی عصر خود را نقد می کند ، سوزنی به ستایش ِ قوه ی ِ جنسی و آلت ِ تناسلی ِ مرد ــ که آن را نماد ابراز ِ قدرت و توانایی و پیروزی می داند ــ می پردازد و آن را با زبانی رک و عریان بیان می کند . احتمال دارد که سوزنی با نگره های ِ فرقه هایی در هندوستان آشنایی می داشته که آلت ِ مردانه را نماد زایش می شمرده اند .
توبه از صمیم ِ قلب ؛
شنیدم که یک دستــــه ی ِ روزه خوار
به باغی ز باغــــــات وقــــت ِ ناهــــــار
مهیـــــــا نمــوده بـســــــــاط ِ خــوراک
بـرای شکـــــم جملگی سینــــه چاک
در آن بـزم چیـــــــــده شراب و کبـــاب
پلـــــــو رنگ رنگ و چلـــــــو قـاب قـاب
خـورش هـــــــای ِ رنگیــن به دور ِ پلـو
کبــــــــاب ِ بـره در کنـــــــــار ِ چلـــــو
فـسنــجان معلـــــــق زنـــان یک طرف
هم از قـرمـــه روغـن روان یک طــــرف
ز یک سمـت یک دستـــــه از گلــرخان
ویـالـــــــون و سنـتــــــور و آوازه خـوان
چو شـد سفــــــره حاضــــر برای ِ غذا
به یک دفعــــه شد عیـش ِ رندان عـزا
آژان هـا رسیــدنـــــــد در آن بـســــاط
بـدیـدنـــــد آن بزم ِ عیـــش و نشــاط
بگفتـنـــــــد آخـر بـه ماه ِ صیـــــام (1)
بـود خـوردن ِ روزه بــر مــــا حــــــــرام
چــــرا روزه را بی جــهت می خورید ؟
چــرا پرده ی ِ خویش را می درید ؟(2)
آژانی به پیـش آمد آن حـــــال دیــــــد
ز خشــم از کمـــر چوب ِ قانون کشیـد
چو دیدنـد گشتـــه آژان خشـمنـــــاک
فتـــادنــــد چون بیـــد ِ مجنون به خاک
یکی لال گـردیــــد و خــاموش شـــــد
یکی دیـگـــر از تـرس بیــهوش شـــــد
یکی گفـــــت : بیــمـــــارم و نـاتــــوان
بگیـــــر از من ایـن نسخـه را و بخــوان
یکی بســت بر پای ِ خــود دستــمــال
کـه پایم شـــــده زخــم ای بـا کمــــال
یکی گفــــت : ای وای از چشــم درد!
یکی برکشیــــــد از جگــــر آه ِ ســـرد
یکی گفــــــت : دارم خیــــال ِ سفـــر
ببیـن چکــمـــــه ام را ز مـن درگـــــذر
یکی گفــت : بر من سپـــرده حکیـــم
بخور روزه ی ِ خویش بی ترس و بیــم
یکی داشـت ریش ِ طــویــل و عـریـض
بگفـت : ای آژان من مریضــــم مریــض
آژان دیــــد چــون تـرس و تشـویش ِ او
بخندیــــــــد آن لحظــــــه بـر ریـش ِ او
یکی گفـــــــت : آزادی ِ ایـن دیـــــــــار
ز مشــروطـــــــــه مانــده به ما یادگـار
آژانی دگــــــر عـــــرض ِ انـدام کــــــرد
به آن ها نصیــــــحــــــــت بـه آرام کرد
چنین گفـت : کای فرقه ی ِ روزه خوار
بتـرسیـــــــــد از خشـــم ِ پروردگـــار
بـود شهــــر ِ اسـلام تهـــــران ِ مـا
چــرا سســـت گردیده ایمــان ِ ما ؟
اگر هم مریضیـــــــد پنهــــان خوریـد
نه در باغ و دشـت و خیـابان خوریــد
تمام ِ مذاهـــب ز گبـــــر و یهـــــود
نمایند پرهیـــــــز هر جــــا کــه بـود
یکی از حریفـــــــان ِ گـردن کلفــت
به پیـش آمــد استـغـفـــرالله گفـت
اثر کرد چــون حرف هـــــــای ِ آژان
فتـادنـــــــد یک یک به پــــای ِ آژان
همــه گریه کردنـــد و تائب شدنـد
در آن توبه همکـــــار نایـب شدنــد
یکی زان میــانـــــه قسـم یاد کرد
به صــوت ِ حـزین نوحـه بنیـاد کرد
که ما روزه دیگر نخواهیـــــم خـورد
سوی ِ باغ، مطرب نخواهیــــم بـرد
پلوهــا دوباره ســــوی ِ دیـگ رفــت
خورش ها به یک جای ِ نزدیک رفت
آژان هـــا چــو رفتنـــــد بیــرون ز در
در ِ باغ بـستـنـــــــد بار ِ دگــــــــر
دوباره یکی سفـــــره آراستـنــــــــد
نشستنـد و خوردنـد و برخاستنـــد !
( سید اشرف الدین گیلانی معروف به نسیم شمال)
درد دل ِ دو دزد ؛
شبی دزدی بـه دزدی گـفـــــت در دشـــت
که تا کی کوه و صحــرا می توان گشــت ؟
بیـــا تـا ســــــوی ِ شـهـــــــری روی آریــم
قــدم بـر منـبـــــر و مسجـــــــــد گذاریـــم
بینـدازیـــم شــش پَــر را بـه جـــــــایی (3)
به دســــت آریـم تسبیــــح و عصـــــــایی
نصیـحــــت هـــای ِ قاضـی را پـذیـریــــــم
نمـــــــاز و غســـــل و روزه یـاد گیـریـــــم
هوای ِ گردنـــه ، گر مُشک بیــــــز اســت
نه مثـل ِ مدرســــــه طلاب خیــــز اســت
بیـــا در مدرســــــه ســــالی بمــانیــــــم
اصــــول و منـطــــق و فقهـی بخـوانیـــــم
بلی دزدی که محبــوب القلوب است (4)
حساب و هیئت و انشاش خوب است (5)
معــانی و بیــــــان تا کــس نـدانــــــــد(6)
ز حکمــت گر کتــــابی را نخوانــــــــــد(7)
زبـانـــش لال می گـــــردد در آن بیـــــــن
کـــــه بـر بالیـــــــن او آید نکیریــــــــن (8)
به پاسخ گفتــــش ای دزد هنـرمنــــــــــد
کـه گـــر بر ســـر گذارم کـوه الـــونـــــــــد
به خنـــــــجــــــــر گر بدرّانــــــــم درون را
به دنـــــدان برکنــــــم گر بیــستــــــون را
اگـــــر با عیـــسـی ِ مریــم ستـیـــــــــزم
دمی گر صـــــد هـــزاران خـــون بریـــــزم
بـه دزدی گـــــر بـدزدم پـوش ِ کــعبــــــــــه
مرا از صحـبـــــــت ِ زن قــحبــــــــــگــان بـه
امامـی کــه حـضورش نـان و حـلـواســــت
قرائـــت هـــای ِ او از مخـــــرج ِ ماســــــت
چو من ریشش به دوغ ِ بـز سفیــــد است
به دست ِ خود به ریش ِ خویش ریده ست
نه بســت ِ گردنــــه ، کاری عجیـب است
میـان ِ مدرســــه بستــن غریـب اســــت
قلـــــم چـــون بر بَنــــان ِ قاضـی آمـد (9)
خــــــــدا از دزدی ِ مـــــــا راضـــی آمــــد
اگــر صـد ســـــــال در زنــــدان بـمــانــم
نبــاشــد نی زنی ، بی نی بخــوانــــــم
بگـردم با ســـگ و گلــه به صـحـــــــــرا
از آن بهتــــــــر کـــــه با آخونــــــد و ملا
چو دنیـا رهزن است و سفلـــه پرور(10)
ز دزدی هیـچ کـــــاری نیـست بهتــــــر
( پیغمبر ِ دزدان )*
درخواست ؛
از قصه ی ِ دوشیـنـه ی ِ من تا که خداونـد (11)
آگــاه شــــود می بـســرایــم سخنــی چنـــــد
دوشیـنـــه مرا انـــــدُه ِ آن نـامــده فرزنــــــــد
بربست به صـد بنــد و فرو داشت به صد بنــد
تا صبـح به مـن خیـــل ِ خیالات فرستــاد (12)
نا آمده محمـود ِ من آن جـــان و جگربنـــد (13)
می رفـت و می آمد دل ِ من تـا به گــه ِ صبــح
چون بانگ ِ سگ از سیــر به گرمای ِ سمرقنــد
مـی بـرد و مـی آورد جـوابـــــی و پیـــــامــــی
من زو به پیـامی و جوابی شـده خـرسنــــــد
آورد پیـــــامی کــــــه بقــــــای ِ پـدرم بـــــــاد
چنـدان که شمـارنـده ندانـد عددش چنــــــــد
دادمـش بـدان جــــان و جگربنــــــد جــوابــی
صد جـان ِ پدر باد اَبا جــان ِ تو پیـونـــــــد(14)
آورد پیـامی کـه همی گـویـــــــــد مـــــــادر
تاب ِ تـو ز دل بیـخ ِ وفــــاداری برکنــــــــــــد
دادمش جوابی کـه بگــو باب ِ من ای مام !
در سینه همه تخم ِ وفای ِ تو پراکنــــــــد
آورد پیامی و چنـیــــن گفــــــت دگــــــر بـار
ترسم که غلامبـــــــاره شوی ای پدر و رنـد
دادمش جوابی که متـرس از قِبَـــل ِ آنـک
شد بسته به من بر ، در ِ آن کار به سوگند
آورد پیــــــامی که نبــــاید کـه خـوری می
مستک شـوی و عربده آغازی و ترفنـــــــد
دادمش جوابی که ز بی سیَکی اینجا (15)
یک مست نباید بُد و هشیار و خردمنـــــد
آورد پیـــــامی کـــــه ز ما تـا تـــو برفتــــی
بی تـو شبکی مادر من بـستـــــر نفکنــــد
دادمش جوابی که چه منـت که مرا نیــــز
بی مادر تو هیچ نخوابید قزاکنـــــــــد (16)
آورد پیـامی کـــــه شــکـــــــر تنــگـــــی آورد
تا باز گرفتی ز کُـــس ِ مادر ِ من، لنــــــد (17)
دادمش جوابی کــه به یک شــب که بیــایم
چندانش بگـــــایـــــم که نمانـــد در و دربنــد
آورد پیامی کــــــــه ز ما تا تــــــو برفتـــــــــی
در خانه ی ِ ما هیچ نه دود است ونه جَرغَند(18)
دادمش جوابی کــه مکن سرزنشــــم بیــش
کز نعمت ِ الوان خوهَم آن خانه درآکنـد (19)
آورد پیامی کــــه به مـا برگ ِ زمـســتــــــــان
بفرست وز آن پس به همــــه عالـم برخنــــد
دادمش جوابی کـــــــه بیـــــارم چو بیایــــم
ده ساله نوای ِ تو به یک جـود ِ خداونــــــــد
تاج ِ سر ِ ســــادات ، حسیــن ِ عمر آن کـو
پیغمبر ِ حق راســــت گرامی تر فرزنــــــــد
( سوزنی سمرقندی )**
1 ـ ماه ِ صیام : ماه ِ روزه ، رمضان
2 ـ چرا پرده ی خویش را می درید : چرا آبروی خود را می برید
3 ـ شش پَر : چوبدستی ضخیم و کوتاه دارای سری گرد ،که به وسیله ی ِ خطوط به شش قسمت تقسیم شده و برآن میخ های ِ درشت کوبیده باشند.
4 ـ محبوب القلوب : کسی که دیگران دوستش دارند .
5 ـ هیئت : دانشی است که در مورد وضع ستارگان آسمان نسبت به هم و قوانین ثابت و حرکت آن ها بحث می کند .
6 ـ معانی : از علوم ادبی قدیم و طبق تعریف شامل اصول و قوائدی ست که به یاری آن ها کیفیت مطابقه ی کلام با مقتضای حال و مقام شناخته می شود .
بیان : از دانش های ادبی قدیم و طبق تعریف شناخت راه هایی ست که نویسنده برای بیان مقصود خود انتخاب می کند .
7 ـ حکمت : فلسفه ی اسلامی ( در اینجا ) 8 ـ نکیرین : نکیر و منکر ، دو فرشته ای که طبق روایات اسلامی در شب ِ اول ِ قبر بر گور مرده حاضر می شوند و در باره ی ِ دین و ایمان و خدا و پیغمبر از مرده سوالاتی می کنند .
9 ـ بَنان : سرانگشت
10 ـ سِفلِه پرور : فرومایه پرور
11 ـ خداوند : صاحب اختیار و سرور ؛ در این جا مقصود حسین ِ عمر است که از ممدوحان ِ سوزنی بوده و در بیت پایانی نامش آورده شده .
12 ـ خِیل : فوج ، لشکر
13 ـ جگربند : فرزند
14 ـ اَبا جان ِ تو : با جان ِ تو
15ـ سِیَکی : باده ای که به سبب جوشیدن ، دو سومش بخار شده و یک سوم آن به جا مانده باشد . ( سیکی : سه + یکی ؛ یعنی یک سوم )
16 ـ قَزاکند : هم معنای تشک می دهد و هم معنای جامه ی ِ نبرد .در این جا اشاره به تنگنای ِ جنسی ِشاعر است .
17 ـ لَند : آلت ِ تناسلی ِ مرد ( به زبان ِ سنسکریت )
18 ـ جَرغَند : خوراکی از روده ی ِ گوسفند که با گوشت و خوراکی های دیگر پر شده باشد .
19 ـ خوهَم : خواهم
( با استفاده از فرهنگ معین )
* پیغمبر دزدان : درویش شیخ محمد حسن سیرجانی ِ کرمانی مردی بوده است وارسته و شوخ طبع و در عهد قاجار در روستای ِ زید آباد ِ می زیسته. امرا و حکام کرمان و فارس به او احترام می گذاشتند و او نیز با تعدادی از آنان مکاتبات ی طنز آمیز داشته است و ایشان را از دست درازی به جان و مال مردم بر حذر می داشته است . در باره ی او و آثارش باستانی پاریزی کتابی دارد به نام " پیغمبر دزدان " که خواندنی ست .
** سوزنی سمرقندی : معروف به تاج الشعرا و سخنوران قرن ششم هجری قمری است . توانایی سوزنی در سرودن اشعار هزل و هجو است و در این قلمرو معانی تازه ابداع کرده . شاعری ست واژه دان و کلمات متنوع و جورواجور در دیوان او به چشم می خورد . همچنین از خواص خوراکی ها و گیاهان آگاهی داشته است . اشعار او شیوا و بی پرده است و طنینی درشت و مردانه دارد . برخلاف ِ عبید زاکانی که در آثارش جنبه های حکمی ، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی عصر خود را نقد می کند ، سوزنی به ستایش ِ قوه ی ِ جنسی و آلت ِ تناسلی ِ مرد ــ که آن را نماد ابراز ِ قدرت و توانایی و پیروزی می داند ــ می پردازد و آن را با زبانی رک و عریان بیان می کند . احتمال دارد که سوزنی با نگره های ِ فرقه هایی در هندوستان آشنایی می داشته که آلت ِ مردانه را نماد زایش می شمرده اند .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر