آریا ، از زبان ِ آریا

از ویژگی های ِ وبلاگ نویسی در زیر ِ شمشیر ِ امام ِ زمان یکی هم این که نمی توانی نام ِ خودت را پای ِ ارتکاب هایت بگذاری . فرقی ندارد کجای ِ عالم باشی . هرجا باشی امام ِ زمان نمی گذارد احساس ِ تنهایی کنی ! بنابراین اسم ِ مستعاری برمی گزینی و شش دانگ اعتبار ِ نوشته هایت را که خون ِ جگر ِ توست ، به نامش سند می زنی . حاصل ِ ذوق و جست و جویت را به کالبدی می دهی که جز توست و ممکن است فردا روز جان های ِ دیگری در آن حلول کنند ! هر کسی به غیر از خودت ! بگذریم .
بسیاری از شما دوست ِ اندیشمند ِ من، آریا برزن ِ زاگرسی را می شناسید . وبلاگ نویس ِ پر شوری که می کوشد جهان را تنها با اندیشه ی ِ خویش بسنجد و دریابد . او هم مانند ِ دیگر دوستان ِ عزیزم مخلوق ، ویس آبادی و خلبان ِ کور ، هوده ی ِ درنگ ها، دردها و شکفتن هایش را با نام ِ مستعار چاپ می کند . آریا هم مثل ِ ما به دلیل ِ امنیتی در نوشته هایش مسایل ِ خصوصی را کمتر بازگو می کند و من می دانم این تنگنا برای ِ متفکری چون او که تجربه های ِ شخصی و دریافت های ِ خصوصی را پایه و مایه ی ِ شناخت می داند تا چه اندازه رنج آور و مخل است .
اما همه ی ِ این ها را گفتم تا بگویم به تازگی وبسایت ِ ادبیات و فرهنگ با آریای ِ عزیز گفت و گویی انجام داده . مصاحبه کننده، دبیر ِ جامعه و سیاست و گفت و گو با اهل ِ نظر ِ وبسایت و شخصی است به نام ِ م . ساقی . ( احتمالاً یک اسم مستعار دیگر ... در این چهار خط ، چقدر اسم مستعار آوردم : مخلوق ، آریا ، ویس آبادی ، خلبان ِ کور ، میم ساقی و قس علیهذا ... به خصوص این آخری " قس علیهذا " که خیلی مستعار است ! سه ـ چهار سطر پایین تر هم اسم ِ مستعار ِ خودم خواهد آمد !) . ویژگی ِ گفت و گو این است که آریا علاوه بر بیان ِ دیدگاه های ِ نظری قدری هم وارد ِ زندگی ِ خودش می شود . البته تا جایی که دشمن شاد نشود !
با سپاس از آریای ِ گرامی که این گفت و گو را برایم فرستاد ... سرانگشت!


گفت و گو با آقای « آریابرزن زاگرسی »؛ نویسنده و پژوهشگر

بیا تا دی کنیم امروز، فردای قیامت را ( بیدل دهلوی )

- با درود فراوان به شما که دعوت ما را پذیرفتید.

*آقای زاگرسی کمی از خودتان بگویید.

وقتی می خوام در باره ی خودم، سخن بگویم، می مانم که چه باید گفت؟ و از چه چیزهایی باید حکایتها کرد؟. و چه چیزهایی اصلا ارزش گفتن دارند؟. معمولا انسانها یا از روی عادت یا از روی آنچه که معمول و مرسوم است در باره ی خودشون حرفهایی را بر زبان می رانند. من امّا نمی دانم کدام یک از ابعاد خودم را به دیگران معرفی کنم. چونکه هر بُعدی و گوشه ای را که بخواهم در کلماتم بر زبان برانم، خود به خود، ابعاد دیگرم در تاریکی می مانند و نمی توانم چهره ای تمام عیار از خودم عرضه کنم. اگه خودم را « تمام رِخ و عریان » نیز جلوه دهم، آخرش بخشی از من ، پنهان از انظار دیگران می ماند. انسان دوست داره، زیباترین ابعاد شخصیّت وجودی خودش را در معرض دیگران بگذارد. مثل میوه فروشانی که برای فروش میوه های خود، دستمالی به دست گرفته اند و تلاش می کنند تمام ظواهر میوه ها را بسابند و بسابند و برّاق کنند و سپس در زیر نورهای مخصوص، آنها را عرضه کنند تا هم، آب از دهان مشتریها بریزند، هم مارک اعلاء بودن و فروش میوه های دکّان خود را تضمین کرده باشند. ولی من حسّ می کنم و بر این اندیشه ام که انسان را باید بدانگونه که هست در تمام ابعاد وجودیش دید و شناخت و ارزشیابی کرد. حتّا معتقدم اگر قرار است انسانی را محاکمه ی قضایی کنند، حال به هر جُرمی که می خواهد باشد، نیک است قُضات و داوران در تصمیم گیری و اجرای حُکم، مجموعه ی رفتارهای نیک و ستودنی انسان مُجرم را نیز مدّ نظر بگیرند؛ ولو چنان رفتارهایی، ریختن یک سطل آب به پای درختی در بیابانها بوده باشد.

چه بسا آنچه در وجود من، برای دیگران، زشت و پلشت و ناخوشایند و بی مزه می نمایاند، بهترین رانه ای باشد که مرا به زیبائیها و زیبامنشیها بیانگیزانند. کسی چه می داند؟. آنچه در باره ی خودم می توانم بگویم، گفتن آن چیزهائیست که مثل « نبش قبر عزیزان خود » می باشد. نه برای اینکه چنین کاری، عجیب و نامانوس است؛ بلکه فقط به دلیل زجر آور و آزارنده بودن نفس کار می باشد. منظورم سخن گفتن در باره ی تجربیاتیست که آدم دوست داره و ترجیح می دهد آنها را در قبرستانهای متروک « روان و ذهنیّت خودش » بدون هیچ ردّ و نشانی، گم و گور کنه؛ به جای آنکه بر زبان و قلم جاری کنه. من بر اساس حکایت مادرم، در یک شب بسیار سرد زمستانی و یخبندان استخوان ترکاننده در بهمن ماه به دنیا اومدم. اونم در مطّب پزشک و به روش سزارین!. در خانواده ای شلوغ و پُر جمعیّت و بسیار فقیر از لحاظ امکانهای معیشتی و مادّی. با زاییده شدنم به جمع دوازده نفره ی خواهران و برادرانم پیوستم!. چهار تا از خواهر و برادرانم در همان اوان کودکی به دلیل امراض عجیب و غریب، جان باختند. من فرزند هفتم خانواده هستم. شناسنامه ام را شش ماه بعد از تولّدم از « اداره ی سجل احوالات مرکز استان » برایم گرفته بودند. طبق حکایت مادرم، من 45 سالم می باشه و طبق شناسنامه ی رسمی ام، چهل و چهار ساله هستم.

نخستین قصّه گو در زندگی ام، مادرم بود که با حالتی جادویی و اسرار آمیز، قصّه های جور واجور را برای خواب کردنم نجوا می کرد. از قصّه ی « خورشید آفرین و فلک ناز » گرفته تا « امیر ارسلان نامدار و داستان جمشید جم و ضحّاک ماردوش و رستم و سهراب » و دهها داستان و قصّه های شیوا و تاثیر گذار دیگر. مادرم با قصّه گویی هایش مرا به ناکجا آبادهایی می بُرد که از هر واقعیّتی، ملموس تر و حسّی تر بودند. سفر به جهان رویاها و خیالات انگیزشی. تحصیّلات ابتدائی ام را تا دیپلم متوسطه در همون زادگاهم گذراندم تا اینکه طاعون نکبت بار انقلاب، دامنگیر من نیز شد و راهی برایم نمانده بود؛ سوای گریز از تیغ خونریز حکومتگران ستمگر و جلّاد حاکم بر آن وطنی که با تمام تار و پودم، آن را دوست می دارم؛ ولو در دست بی لیاقترینها به خرابه ای ملعون و زشت سیما، تبدیل شده باشد. با اقامت ناخواسته و اجباری در غربت، تلاش کردم که خودم را در مقام « یک ایرانی » بشناسم. این بود که برغم تمام آن خاموشیها و گوشه نشینیهایی که از کودکی به آنها خو گرفته بودم، این بار بر آن شدم که با جدّیت و پشتکار به کند و کاو در باره ی چیزی رو آورم که « چیستی ایرانی بودن مرا » رقم می زد. عطش آموختن و جستجو و فرو ریختن سیلاب پرسشها در اعماق وجودم باعث شدند که به هر گوشه ای برای یافتن پاسخ، سر بزنم. دریغا که هیچ کجا، پاسخی در خور نیافتم؛ زیرا آنچه مرا بی قرار و نا آرام و شعله ور می کرد، پاسخها نبودند؛ بلکه خود پرسشها بودند که وجودم را دم به دم، ملتهب و حیران و شکّاک نگاه می داشتند و حسرت یافتن پاسخ را می طلبیدند و خواب و آرامش را از من می ربودند.

برای یافتن پاسخهایم به دانشکده های فلسفه و تئولوژی و ادبیّات و تاریخ و هنر و حقوق و زبانهای بیگانه رفتم؛ ولی هر بار، سرخورده و نا امید بازگشتم به سوی خودم و غرق در انجماد سردسیر پاسخهای نارسا ماندم. چیزی در من بود و هنوز هست که از اعماق وجودم می سوخت و آتشفشان وار، خودش را بر سطح ذهنیّت و آگاهبودم با شور و اشتیاق می گستراند و در تار و پود رگهای وجودم، مثل خون، پیچ و تاب می خورد. تصوّر می کردم که در دانشکده های فلسفه و تئولوژی و امثالهم می توانم پاسخ پرسشهایم را بیابم؛ ولی افسوس که آنچه تجربه کردم، « اصول خشک مدرّسی و تعلیمی » بود که مرا از هر نوع درس تعلیمی و آتوریته ای و بی روح، دلزده کرد و گسلاند. من آرزومند انگیزنده گانی بودم که « اهریمن وار، بسان سقراط »، مرا در یافتن پاسخهایم به سعی و کوشش خودم و به قوّه ی مغز و شعور و نیروی تمییز و تشخیص فردی ام، یاور و مددکار باشند؛ نه اینکه باری بر دوش ذهنیّت و روانم شوند. بعد از پشت کردن به دروس تعلیمی / تدریسی دانشکده ها، وقتی زندگینامه ی متفکّران و فیلسوفان نامدار و تاثیر گذار را مطالعه می کردم و می دیدم کثیری از آنها، همین تجربه ی مرا از دروس دانشکده ها داشته اند، فهمیدم که گریختنم از « کلاسهای مدرّسی دانشکده ها »، کار بسیار خردمندانه ای بوده است، هر چند تا همین امروز، مجبور بوده ام کفّاره ی سرزنشها و نکوهشهای خانواده و اطرافیانم را برایم چنان کاری تاب آورم. ولی خُب! من در جستجوی چیز دیگری بودم و هنوز نیز هستم.

1- بفرمایید از چه زمانی کار فرهنگی و ادبی را آغاز کردید؟ آیا اولین نوشته هایتان را هنوز بیاد دارید؟

نخستین نوشته ام، توصیفی بود از مناظر روستای زادگاهم. با اشتیاقی خاصّ و مهری که به طبیعت داشتم. کلاس پنجم دبستان بودم. ولی دیگه چیزی ننوشتم تا یک سال قبل از انقلاب که به نمایشنامه نویسی علاقه پیدا کردم و نمایشنامه ای به اسم « مش حسن قهوه چی » نوشتم و با همین نمایشنامه در سطح استان، مقام اول را نصیب خودم کردم و پاداشمم نیز، رفتن به اردوهای رامسر بود. بعدش که دیگه دوران سیاه انقلاب بود و حدیث سوختنهایی که هنوز پایانی برای آنها نیست. در آن سالهای سیاه تا لحظه ی خروجم از میهن، هیچ چیزی ننوشتم و فقط مطالعه به دنبال مطالعه بود که اوقات مرا صفا آمیز می آراست.

2- مشوّقان شما در این مسیر چه کسانی بودند؟

من، هیچ وقت، مشوّقی نداشتم. کاشفین استعداد داشتم، ولی مشوّق و راهنما و سنجشگر و پرورنده ی استعدادهایم، اصلا و ابدا. شاید علّتش به این برمی گرده که من، انسانی تکرو و جمع گریز و ضدّ آتوریته و تلخگو و گوشه نشین و خیلی کم حرف هستم. همینطور مجیز هیچکس را نگفتن و در مجامع مختلف، شرکت نکردن و اهل ساخت و پاختهای محفلی و فرقه ای و حزبی و سازمانی نبودن. شاید!. نمی دانم. یادم نمی رود اون شب زمستانی را که داشتم کتاب « ربه کا »، نوشته ی « دافنه دوموریه » را با ولع و کنجکاوی می خواندم و آنچنان غرق در کتاب شده بودم که فقط مشت و لگد و فحش و فحشکاری برادرم، مرا به خود آورد. یه دفعه متوجّه شدم که ساعت سه نیمه شب می باشه و من از شوق مطالعه، اصلا خواب به چشمانم راه نیافته بود. چه کتک مفصّلی خوردم!. ولی هیچوقت شور و اشتیاق و مهر به کتاب و مطالعه تا همین امروز از وجودم، رخت بر نبست که نبست. چه غذاهایی که به دلیل غرق شدن در بحر مطالعه ی کتابها سوزوندم و شکم گشنه سر به بالین گذاشتم. چه مسیرهای عوضی و طول و دراز و سرگردانی که با قطارها و اتوبوسها پیمودم و هنوز می پیمایم. چه خریدهای اشتباهی که کردم و هنوز گرفتار چنین خریدهایی هستم. امان از غرق مطالعه شدن و سیر و سیاحت در افکار رُباینده!. هر پولی که اجرت کارهایم می گرفتم، فقط خرج خرید کتاب می کردم و کتاب و کتاب و نشریه. یه دبیر تاریخ داشتم در دوران دبیرستان که خیلی انسان شریفی بود. یه روز مرا به تصادف که دنبال کاری رفته بودم در چهارباغ اصفهان دید. به زور، دستم را گرفت و گفت همراه من بیا!. هر چقدر گفتم کجا می خواهی مرا ببری، گفت فضولی نکن!. فقط همراه من بیا!. مرا برد به یه کتابفروشی بزرگ و یازده جلد کتاب قطور در باره ی تاریخ ایران و جهان برایم خرید. هر چقدر خواهش و التماس که من نمی تونم اینها را قبول کنم، گفت اگه نگیری. پدرت را می سوزونم!. من محبور بودم سالها از ترس برادرانم، کتابهایم را مخفی بخرم و مخفی بخونم و مخفی نیز بکنم. انگار که مخفیکاری، یه سنّت دیر پایی در جامعه ی ایرانی باشه! و فقط صفت بارز حکومتهای مستبد و زورگو و ستمگر نیست. تنها کسی که استعداد های مرا تمییز و تشخیص داد و همچون ستاره ای نورانی در آسمان زندگی ام درخشید و ناگهان، ناپدید شد، آموزگار زبان انگلیسی بود که وصف ماجرایش را در جُستار « جویباری از دردهای شعله ور » نوشته ام. شاید از کژبختی یا شاید هم، خوشبختی سرنوشتم باشد که هیچ مشوّقی ندارم. البته لعن و نفرین کنها کم نیستند! و وجودشان با این زبانی که من دارم، اجتناب ناپذیر می باشد. ولی اینها نیز در ردیف همان نامشوّقان متکلّم به شمار می آیند. بگذریم. آنقدرها که از مطالعه، لذّت می برم با نوشتن، چندان میانه ای ندارم و تمام آرزویم اینه که وقت برای مطالعه، بیشتر و بیشتر داشته باشم. چنین آرزویی نیز در این دنیای شتاب آمیز لحظه ها و مسائل « بقاء و روزمره گی »، باور کنید در حُکم یافتن گنج رایگان و باد آورده می باشه.


3- شما با نوشتن بدنبال چه هستید؟

با نوشتن به دنبال واقعیّت پذیر کردن مطلق هیچ چیز خاصّی نیستم. نوشتن برایم، تفنّن نیز نیست. منبع درآمد و شهرت نیز به حساب نمی آید. اساسا نوشتن در سرزمین ما، گونه ای رفتن به هفتخوان آزمونهای مملوّ از خطر و شگفتیها و ناممکنها و ملعونیّتها و ذلیل شدنها و تنهائیهاست. گونه ای نوشتن سناریو برای زندگی فردی خود با سرانجامی نامعلوم و غافلگیر کننده است؛ بویژه اگر در دامنه ی فلسفیدن و سنجشگری سراسر آن گستره ای باشد که تمام هم وطنان انسان در آن می زییند و تنفّس می کنند. کسی که به فلسفیدن رو می آورد، تراژدی زندگی فردی خودش را نیز رقم می زند.من با نوشته هایم در آرزوی ساختن جهانی هستم که روز به روز، تمام موکّلان و مروّجان مذاهب و ایدئولوژیها و امثالهم دارند خشت به خشت آن را رو به ویرانی و نیستی سوق می دهند. می خواهم جهانی را با نوشته های خودم بیافرینم و بیارایم که نه تنها شایسته ی زیستن برای فردیّت خودم باشم؛ بلکه اگر تنابنده ای گذرش به « جهانخانه ی من » افتاد، احساس امنیّت و آسوده گی و شادمانی و آزادی و خوشی داشته باشد. نوشتن برایم، آهنگسازی پر شور و حال و رامشگری در جهانیست که آلوده ی مارش عزا و جنگ می باشد و جانهای آزاده ای همچون من در این بینابین، هیچ منفذگاهی به سوی « آزاد زیستی و آزاد اندیشی » نمی بینند که نمی بینند.

4 - آقای زاگرسی از آخرین کتاب در دست انتشارتان برای خوانندگان بگویید.

در طول سالهای غربت – محکومی، موفقّ شدم فقط یکی از کتابهایم را با سرمایه ی خودم منتشر کنم و در حوزه ی بسیار معدودی از خوانندگان علاقه مند، پخش کنم. تا امروز نیز یادداشتهای مختلف و پراکنده و نصف و نیمه داشته ام که روی هم تلنبار شده اند و الان مدّتیه، همّت کرده ام و دارم نم نم، آنها را جمع آوری و ویراسته و مرّتب می کنم. چاپ و پخش آنها از عهده ام بیرون است؛ زیرا نه هزینه اش را دارم نه امکاناتش را نه روابط آنچنانی با لابیرنت انتشار. ولی اگر روزی روزگاری، وطن، وطن شد و ناشران دلسوز و فرهنگپروری وجود داشته باشند، شاید کسی یا کسانی پیدا شوند که به انتشار آنها ساعی و راغب شوند؛ و گر نه اینها نیز بسان « طعمه ی غزواتی که ایرانزمین باشد »، به آسیاب زمان خواهند ریخت و جزء کتابهای سوخته به حساب خواهند آمد. گردآوری همین یادداشتها و پیرایش آنها در این هول و ولای وانفسای غربت و زنده بودنهای تعجیلی / اضطراری، خودش بسیار وقت می برد و باور کنید، نوشته ای که ارزش مانده گاری و خواندن داشته باشه، نوشتنش در چنین وضعیّتهایی، شقّ القمر کردنه!. حدس می زنم اگه تمام نوشته هایم را با حذف و حک و اصلاح بتونم مرتّب و منظّم بکنم، چیزی در حدود پانزده الی هفده جلد کتاب دویست و پنجاه صفحه ای بشوند. بسیاری از آنچه را که نوشته ام نیز حذف و به دور خواهم ریخت. با پُرگویی و تکرار نویسی، چندان میانه ی خوبی ندارم. ممکن است ناخودآگاه، در نوشته هایم، بسیاری جاها، مطلبی را تکرار کرده باشم. برای همین نیز، ترجیح می دهم به جای افزودن بر فضای اغتشاش و هرج و مرج نویسی، بکوشم آن چه را نوشته ام، پاکیزه و سلیس و روان و دلچسب در اختیار دیگران بگذارم. به قول معروف: « در خانه، اگر کس هست، یک حرف، بس است!. ».

5- چه انگیزه ای باعث شد تا نوشتن را جدّی بگیرید؟

تاریخ فلاکتبار و فاجعه آمیز ایران و حکومتگرانی که تمام همّ و غمشون فقط سرکوب و غارت و تجاوز و زورگویی و ستم و اجحاف و کُشتار و خونریزی و ساختن اسارتگاه و زندان و محبس و شکنجه گاه و امثالهم در حقّ ایرانیان بوده است و همچنان می باشد. نوعی احساس مسئولیّت و مدیونی به مام وطن که اینقدر مهربان و با گذشت و شایسته ی درودها می باشد؛ ولی نود و نه درصد حاکمان بر آن، هیچگاه شعور قدر دانی و پروررش آن را نداشتند و هنوز نیز ندارند. البته این را بگویم که برای من، هیچ چیزی در جهان آدمیان، شاید جدّی تر از خود آدمها نباشند. من دوست داشتم، چنین جدیّتی را در زندگی فردی خودم آزمایش کنم و به محک بزنم. نتیجه این شد که داستان « جدیّتهای من »، حکایت قمار باخته ای هستند که شوق بازی را در وجودم، سوزان و آتش افروز نگه داشته اند؛ نه حسرت بازپس گرفتن تمام آن چیزهایی که تا امروز باخته ام. نوشتنهای جدّی ام همانا « شوخکاریهای شادخوارانه و بازیگوشهای طنز آمیز » با تمام « جدیّتهای جبری روزگار » می باشند.

6- کتاب جدید شما با کتابهای دیگر شما چه تفاوتی دارد؟ (اگر در دست انتشار دارید)

تفاوت کتابهای یک نویسنده مثل تفاوت فرزندان همان نویسنده می باشند. بهره ای از او را دارند؛ ولی هر کدام نیز خصوصیّات خود را دارند. کتابهای ناتمام من، هیچ تفاوت چشمگیر و ضدّ پرنسیپی وجودم در آنها نیست؛ زیرا در هر کدام از آنها، بخشی از تامّلاتم را عبارت بندی کرده ام . شاید با کنار هم گذاشتن پازل کتابهایم بتوان سیمای مسائل فکری نویسنده ی آنها را دریافت و شناخت. با پاره اندیشه ها و جُستارهایم می خواهم آن چیزی را بر زبان و کلام، پدیدار کنم و بشناسم که هزاره ها در وجود « من تاریخی / فرهنگی ام »، محکوم و اسیر مانده بود. تفاوتی اگر هست، تفاوت تجربیّات من نوعی در مقام فردیّت و سپس در مقام « انسان ایرانی » با دیگر هموطنانم و دیگر انسانهای کره زمین می باشد. همین.

7- چه زمان وارد بازار خواهد شد؟

کدام بازار؟. و کدام خواننده؟. و کدام ناشر مسئول و دلسوز و دلیر؟. من وقتی برای مثال می بینم « استاد منوچهر جمالی » می آید و تمام دار و ندار خودش را به پای درخت « فرهنگ مدام در حال لت و پار و کوبیده و تحقیر و پایمال شده ی ایرانی » می ریزد و با غمخواری و بیدار وجدانی و مسئولیّت تام به پای بار و بر دادن این درخت دائم بریده و قطع شده و هرگز مجال بالنده گی نداشتن، صرف می کنه و آثارش را در بسیاری از کشورهای باختری، تحریم می کنند یا زیر میزی، رد و بدل می کنند، اونوقت از هر چیزی که اسمش، بازار کتاب است و کتابفروش و کتاب عرضه کن و کتابنویس و کتابگزار، جدا خنده ام می گیرد. خنده ای از سر دردی جانسوز و التیام ناپذیر. نزدیک به سی سال سپری شدن از انتشار « خون دل خوردنها و پژوهشها و افکار و ایده های تکاندهنده ی این متفکّر بی همتا »؛ آنهم با هزینه کردن تمام دار و ندار خودش، هنوز که هنوز است از میان اینهمه مدّعیان هارت و پروت دار عرصه ی مثلا « فردوسی شناسی و شاهنامه شناسی و ایرانشناسی » نمی توانید یک نفر را در سراسر کره زمین پیدا کنید که بر وجود این انسان دلیر و آگاه و بیدار وجدان، یک « آفرین خشک و خالی » گفته باشد. وقتی که « استاد منوچهر جمالی » می آید و هزاران بار بر یکی از « پرنسیپهای فرهنگ باهمستان ایرانیان = خدشه ناپذیری جان و زندگی » در افکار و جُستارهایش، تاکیدهای مبرم می کند و هرگز « هیچ انسان آفرینگویی » به صدا در نمی آید؛ آنهم جایی که حکومت فقاهتی همچون مور و ملخ و پشه، ایرانیان را یک به یک از دم تیغ الهی می گذراند، من در قعر ناباوریهای تاسف آلوده ی خودم فقط می توانم بخندم و بخندم و بخندم. چونکه دیگه، هیچ اشکهایی برای گریستن ندارم و حوصله و دل و دماغی نیر برای سرزنش کردن نیست که نیست. جدا که تُف به فهم و شعور چنان مدّعیانی؛ چنانچه به راستی، فهم و شعور و وجدانی داشته باشند البته!.

من می پرسم آیا فاجعه ی سکوت مغرضانه و سی ساله ی چنان مدّعیانی، نشانگر قهقرائی و نابودی آن چیزی نیست که « عنصر ایرانی » خطاب می شود و در هیچ کجای جهان نمی توان نشانه ای از آن را دید؛ غیر از لفّاظیهای یک عده کوتوله مغز چیز نویس که با بند و بستهای مافیایی « مرید و مرید بازی و دستمال یزدی در دست گرفتن » به یکدیگر زنجیر شده اند و از ترس همدیگه، جرات ندارند حتّا نخستین درس کلیدی « فردوسی توسی » را که همان « آفرینگویی » می باشد در حقّ « متفکّران دلیر و رادمنش و گشود فکری همچون استاد منوچهر جمالی » با جان و دل، فریاد بزنند؟. حال اگر چنان استادان مدّعو، استعداد اندیشیدن و بازشکافی و سنجشگری و سرندکاری و ایده پروری محتویّات فرهنگ ایرانزمین را ندارند، دست کم، شعور آفرینگویی را که می توانند داشته باشند؟. یا چگونه است؟. ولی کو؟. کجا؟. و چه زمانی؟. نه! در چنین وضعیّت اسف بار، باید تصوّر وجود هر گونه « بازاری » را برای کتابهایم، چه امروز، چه فرداها فراموش کنم و با مُردنم، همه چیز را به گور ببرم. اجتماع تحصیل کرده گانی که ظرفیّت و درایت و هوشیاری و مسئولیّت شناخت و انگیخته شدن و نیوشیدن افکار و ایده های « متفکّری همچون استاد جمالی » را ندارند، من یکی، هیچوقت، محلّی از اعراب برای آنها نخواهم داشت که نخواهم داشت. این جماعتهای محفلی که همیشه دنبال مجیز گو و نون قرض ده و به به و چهچه گو می گردند؛ طرفی نیستند که آدم بخواد امیدی به جیرجیر کردنشون داشته باشد. منم آدمی هستم که با تمام وجودم از سرسخت ترین سنجشگران هر گونه سرافکنده گی و خوشامد دیگران سخن گفتن می باشم. بهتر و پسندیده تر است که آدم برای رادمنشیها و گستاخیها و سلیس و صریح سخن گفتنهایش، قرنهای قرن در گمنامی و ملعونیّت بماند؛ ولی هیچگاه برای دو روز، شهرتهای آبکی و محفلی، مجیز هیچ مستبد و ابلهی را نگوید و آب بیار هیچ « حماقت جمعی و فرقه ای و گروهی و حزبی و آکادمیکی و امثالهم » نیز نباشد که نباشد.

8- چرا کتابهایتان را به زبانهای دیگر ترجمه نمی کنید؟ اگر تصمیم به اینکار بگیرید کدامیک از آنها را پیشنهاد می کنید؟

به « ترجمه»، هیچ اعتقادی ندارم. اساسا ترجمه؛ یعنی تقلیب و تحریف و کژفهمی و مسخ متن اوریژینال. من می توانم حداکثر تلاش خودم را بکنم که خیلی ظریف و عمیق به ساختمایه های یک متن اوریژینال و بینش نویسنده نزدیک شوم؛ ولی هیچوقت نمی تونم تمامیّت آن تجربیّاتی را در بر بگیرم و بگوارم و بخشی از هستی ام کنم که نویسنده را تسخیر و سرشار کرده اند. می توان خورشید را و آتشفشانها را از فاصله ای بسیار نزدیک، تجربه کرد؛ امّا هیچگاه نخواهیم توانست، خورشید و آتشفشان را در آغوش بگیریم و همانند آنها شویم. محال است. انسان فقط می تواند « اوریژینالیته ی فردیّت خودش » را بزیید و ابعاد خودگستری اش را در کلام و رفتار پدیدار کند. حال در هر عرصه ای که استعداد و توانمندی و تجربه اش را داشته باشد. از شعر و شاعری گرفته تا نویسنده گی و سینما و تئاتر و موسیقی و رقص و پیکر تراشی و غیره و غیره. ترجمه حتّا اگر استادانه نیز صورت پذیرد، باز آن لطف و تاثیر و عمق و سر زنده بودن و تازه گی اصالت را ندارد. در ترجمه، بسیاری از ابعاد متن، ناپدید می شوند و دُرُست با غیبت ظرافتهای مویگونه است که « درخت سر سبز و شکوفای متن اوریژینال » از اصالت می افتد و در زبان مقصد به یک تیر خشک و خالی چراغ برق تبدیل می شود. چه کسی می تواند سرایشهای « حافظ و مولوی و عطّار » را به یکی از زبانهای بیگانه، ترجمه کند با همان ظرافتها و عمق و آهنگهای وجودیشان؟. چه کسی؟. چه کسی می تواند به من بگوید که « رند و رندی » را در کدام یک از زبانهای اروپایی یا آسیایی می توان ترجمه کرد؟. چه کسی؟. اینها تجربیّات منحصر به فردی هستند که مختص ملّت ایران می باشند و نمی توان با هیچ کلامی به زبانهای دیگر، پسزمینه ها ی تاریخی و فکری و ایده ای آنها را به زور و ضرب کلامهای مصنوعی و لغت پرانیهای مضحک و مکانیکی انتقال داد. همینطور برعکسش، تجربیات دیگران را از زبانهای بیگانه به زبان فارسی با لغت پرانیهای سخیف و مزخرف و مکانیکی و بی روح و جان.

من تجربه ی ترجمه کردن را داشته ام و خیلی هم با فوت و فنّ، ترجمه کرده ام؛ ولی هیچگاه منتشر نکردم. ترجمه هایم فقط برای آزمایش و تفنّن و ذوق آزمایی بودند. یه بار، چکیده ی یکی از جُستارهایم را در باره ی « آزاد اندیشی » به زبان آلمانی نوشتم و برای آنکه از تبحّر خودم و میزان انتقال و تاثیر گذار بودن، مطّلع شوم، متن خودم را به یکی از استادان آلمانی دادم که آدم استخوانداری نیز بود. البته به او نگفتم که نویسنده ی این متن، کیه؟؛ چونکه می خواستم، بدون رو در بایستی، نظرش را شفّاف و صریح بگوید. وقتی مطلب مرا خواند. به من گفت. « این متن از لحاظ ساختمان دستور زبانی و رعایت بسیاری از نکات و شیوه ی فرمولبندی، هیچ عیب و نقصی ندارد و خیلی نیز منسجم و خوب، پروریده شده است. ولی یک کلمه از آن را نمی فهمم؛ نه برای اینکه، کلمات یا جملات ثقیل در آن به کار رفته است؛ بلکه به این دلیل که نمی توانم بفهمم در پسزمینه ی این کلمات، کدامین تجربیّات انسان جانسوخته ای، اتراق کرده اند؛ یعنی منظورم تجربیّاتیست که من، هیچ پیوندی با آنها ندارم ». درست همین استدلال آن استاد بود که مرا به خود آورد و متوجّه شدم تجربیّات انسانها و ملّتها از یکدیگر متفاوت هستند؛ برغم آنکه می توانند از لحاظ ظاهری، شبیه همدیگر نیز جلوه کنند؛ ولی در عمق و اصالت، فقط منحصر به فرد می باشند و هرگز انتقال پذیر به روح و روان دیگر ملّتها نیستند. هر فردی و ملّتی می تواند از راه پیوندهای متقابل و داد و ستدهای فرهنگی با ملّتهای دیگر فقط به خویشاندیشی انگیخته شود و تجربیّات دیگران را از « بستر تجربیات اوریژینال و ملموس و حسّی » خودش و مردمش استنتاج و نتیجه گیری کند. ترجمه، هرگز نمی تواند کار تفکّر اوریژینال را بکند. هرگز!. با انتقال صدها و میلیونها آثار از متفکّران باختری، هیچ ایرانی، نه « سقراط و افلاطون و ارسطو » خواهد شد. نه « کانت و شلینگ و فیشته و شوپنهائور و هگل و نیچه ». نه « دکارت و برگسون و امثالهم ». نه « دیوید هیوم و جان لاک » و غیره. هر ایرانی فقط با انگیخته شدن از شیوه های اندیشیدن دیگر متفکّران اروپایی و یونانی می تواند اگر خردلی استعداد فردی داشته باشد به اندیشیدن در زبان و بستر تجربیات تاریخ و فرهنگ مردم خودش، کوشا و ساعی شود. با آویزان شدن به صدها گلادیاتور فکری در باختر زمین و ترجمه ی الکن آثار و افکار و ایده های آنان نمی توان متفکّر و فیلسوف اوریژینال وطنی شد و همان تاثیر و نفوذی را بر ذهنیّت و روان مردم خود داشت که متفکّران اوریژینال با افکار و ایده هایشان بر مردم و سرزمین خود داشته اند و هنوز دارند. هرگز!. فقط با افروختن و شعله ور کردن هیزم تجربیّات فردی و اجتماعی و عمیق شدن به لایه های تاریخ و فرهنگ مردم خود و وجود خویشتن است که می توان متفکّری تاثیر گذار و « اوریژینال اندیش » شد. هم برای مردم خود، هم برای ابناء بشر در هر گوشه ای از این کره خاکی.

9- چه چیزی باعث شد تا این سبک نویسندگی را آغاز کنید و چرا اینقدر از دین و خدا و... خرده گیری می کنید؟

انسان وقتی به جهان می آید، در پروسه ای پاره پاره و تکه تکه شده که ناتمام نیز هست، پرتاب می شود. در چنین جهانی که نمی توان از آن، دانش مطلق داشت و آن را به هر نامی که بنامیم، همچنان ناگویا و معمّایی و مملوّ از اسرار می باشد، آنقدر فرصت کم برای زیستن و به خود آمدن هست که مجالی نیست تا اندیشه ای و ایده ای را بتوان به شکل مفصّل، بازگسترد و عبارت بندی فکری کرد؛ ولو آرزویم چنین باشد. از این رو، سبک نویسنده گی ام، شکار کردن آن بخش از تجربیات آذرخشی ام می باشند که در تاریکیهای زندگی فردی ام، زده می شوند و من می کوشم در چکیده ترین فرم ممکن، آن چه را احساس کرده و فهمیده و پروریده و دریافته ام بر زبان برانم. سبک من، اگر بتوان آن را سبک در معنای کلاسیک آن نامید، نوعی « نامتعارفی در به خود آمدن » می باشد. این فرم نوشتن را از تابلوهای هنری و آثار نقّاشان و عکّاسان و سینماگران برجسته ی جهانی انگیخته شده ام. من بر این اندیشه ام که انسان اگر حرفی برای گفتن دارد، در این دوران « شتاب و هجوم سر سام آور ژورنالیسم خبری و توسعه ی شدید ابزارهای تکنیکی و دیجیتالی شدن حتّا روح و مغز و مناسبات و حسیّات کثیری از انسانها » بایستی بکوشد فکرش را در شیواترین و مختصر ترین شکل ممکن، عبارت بندی کند.

و امّا گلاویز شدن من با مسئله ای به نام خدا و دین. بارها نوشته ام و مستدل گفته ام که بین « تصاویر خدا » و « ایده ی خدا »، تفاوت می گذارم. همچنین بین تجربه ی ایرانیان از « دین و خدا در فرهنگ باهمستان و تجربیّات بی واسطه ی ایرانی » با برچسب دین به مذاهب ابراهیمی و نوری و امثالهم. آنچه را که من به سنجشگری اش رو آورده ام « تصویر الله » می باشد. یعنی تصویری که واتاب دهنده ی بدویّت و توحش و بی فرهنگی تمام عیار می باشد. تصویری که هیچ زیبائیهای رُباینده و ارزشهای انسانی و پرورشی و آموزشی ندارد و بسان پرچم دزدان دریایی، نشانگر مرام و مسلک تمام غارتگران و خونریزان و ستمگران می باشد. مسئله اینست که چشمه ی اشتیاقها و شور و حالهایی که در درون انسانها، غوغا و فغان می کنند، همان خلجانها می توانند تلنگری باشند از بهر جست - و - جوی آن « مجهول معمّایی » که در واقعیّت عینی و ملموس و پراکتیکی اش ممکن است به کلّی، متضاد و متفاوت با تصاویری باشند که انسانها به آنها گرایش پیدا می کنند. انسان در خیالاتش، خدا را افق و سپیده دم با خجسته ای می بیند که او را در تاریکیهای زندگی، امید می بخشد و همچون ستاره ی شمال، قطب نما و راهنما و یار و یاورش در تمام پیچ و خمهای زندگی می باشد. چه بسا اشتیاق و حسرتی را که انسان برای رسیدن و پیوستن و عجین شدن به آن افق امید بخش دارد، هیچ گاه واقعیّت ماتریالیستی و عینی و ملموس نداشته باشد؛ ولی خیال و رویای خدا، هر گاه با تصویرهای هولناکی همچون الله، خلط و اینهمانی داده شود، خطر نابودی و ویرانگری تمام بهمنشیهای آدمی و آلوده کردن تمام مناسبات انسانها را شدّت نیز می دهد؛ زیرا انسان، طبیعت وجودی و ذهنیّت رفتاری و کرداری خودش را همواره بدانسان می تراشد و فورم می دهد که از تجسّم « تصویر خدای ایده آلی اش » دارد. بنابر این، الاهی که هیچگاه خدای ایرانیان نبوده و نیست و هرگز نیز نخواهد بود، نه تنها با آن « تصویر هولناک و میر غضّبی اش »، واقعیّت زیستی و زندگی باهمستان انسانها را از درون و بیرون متلاشی و معیوب و هزار نبشه خواهد کرد؛ بلکه در ذلالت و فعّال کردن ددّخویی رفتار بشری نیز می تواند نقشی به غایت مخرّب و کلیدی ایفا کند. الله، تصویر گرد آمدن اقوام عرب می باشد که بیش از هزار و اندی سال است به زور شمشیر و خونریزیهای توصیف ناپذیر می خواهد خودش را « خدای ایرانیان » قالب کند.

تبعید و ملعون و منفور کردن تصاویر مختلف خدایان و الاهان از جوامع بشری و تلاش برای حاکم قهّار و جبّار و مطلق کردن یکی از آنها، شنیع ترین جنایتی است که در حقّ ابناء بشر تا امروز اجرا شده است. انسان در مرغزار تصاویر عریان خدایان متنوّع و رنگ آمیزیهای دلربای آنها بود که می توانست ابعاد وجود خودش و سوائق فردی اش را کشف و تجربه کند و افقهای رنگارنگی را فرا راه زندگی فردی خودش و اجتماع ببیند و بجوید. « حکومت تک خدایی / الهی » باعث شد که استبداد و خفقان روحی و روانی و فکری در تمام دامنه های زندگی فردی و اجتماعی انسانها، رخنه کند و نافذ شود؛ بوِیژه جایی که از حضور مداوم او نیز سخن گفته می شود. اگر بحث صحت مزاج و دماغ و تندرستی روح و روان بشری مطرح باشد، بایستی صمیمانه بگویم که انسان فقط در « گلستان چند خدایی و بسیار الاهان » است که می تواند از تندرست ترین و شادخوارترین موجودات روی زمین باشد. با حاکمیّت یافتن جبری تک الهی / خدایی در جوامع بشری، تمام آن انرژی وجود آدمی در یک مسیر مملوّ از خشونت و خطر به نام « ایمان سمنتی و اسارتی و عبودیّتی و حقارتی »، تمرکز داده می شود؛ طوری که امکان مهار آن، ناممکن می باشد. فقط آن ادیانی را می توان « دین اوریژینال و اصیل » نامید که بشر دوستی اشان، دامنه ای باشد برای « آزادی گزینش خدایان و الاهان دلخواه تک، تک انسانها » و هیچ جبر و امر و زور و آزاری در اصول و فروع آنها نباشد که نباشد. آیا چنین دینی در میان اینهمه « ادیان هارت و پورت کن جهانی » در جایی سراغ دارید تا من، مومن به آن شوم؟. انسانی که به تک خدایی، مومن عابد می شود، تمام ترسها و دلهره های وجودش را به چنان خدا / الاهی، زنجیر و میخکوب می کند و در قعر توهّم چنان خدایی، سراسر وجود خودش را برده وار تسلیم می کند. چنین خشونت هول افکنی را انسان در حقّ خودش روا می دارد با این امید کذّایی که ناجی او از سنگینی زنجیرهای اسارت و برده گی، همان توهّمی می باشد که او خودش را سفت و سخت به آن قیراندود، زنجیر بند کرده است. حکومت تک خدایی / الهی، زندگی را ناممکن و بسیار تلخ تر از زهر کشنده ی هلاهل می کند. درست در چاه تاریک و دلهره آور تک خدایان / الاهان می باشد که روح آزادمنش و جوینده ی انسانها نیز برای رها شدن از ظلمات استبداد الهی به « معراج سیر و سلوک عرفانی » رو می آورد تا بتواند روح خود را از شرّ نظارت مفتّشی و زورگویانه ی الاهان و خدایانی آسوده خاطر کند که غارتگر آزادی فردی او شده اند. چه حکایت تلخ و گزنده ای دارد انسان مومن به تک الاهی.

هنوز در جامعه ما به ندرت می توان افرادی را یافت که با دلیری به این پرنسیپ و اصل رسیده باشند و تصدیق کنند که انسان فقط در سایه سار آن خدایان و الاهانی می تواند آزاد بزیید و نفس راحت بکشد و خوش لحظه های شادی آفرین داشته باشد که هرگز مقتدر و جبّار نباشند و هیچ کتاب و موکّلان و رسولان و مروّجانی نیز نداشته باشند. خدایان و الاهانی که قادر جبّار و آمر قهّار و قاضی القُضات « خیر و شرّ برای آدمیان » باشند و شبانه روز نیز در بوق و کرّنا، حدیث مزخرف آنها را بیخ گوش آدمها روضه بخوانند، همه بدون استثناء، مستبد و دیکتاتور و جانستان هستند و باعث می شوند که فضایی خفقان آور و هلاک کننده ی نفوس بشری در اجتماعات ایجاد کنند. از این رو، در اجتماعات امروزی که زیر سیطره ی ادیان ابراهیمی و نوری می باشند از دامنه ی مومن متّقی برگذشتن و به دامنه ی کافر طغیانگر پیوستن، فاصله ای مویگونه می باشد و کاری بسیار پیش پا افتاده است. همینطور برعکس. از دامنه ی کافری سرکش بودن واپس نشستن و به دامنه ی مومنی عابد شدن در غلتیدن. امّا اینکه در فاصله ی « ایمان و بی ایمانی » بتوان به آن چنان « بینش فردی » دست یافت و تلاش کرد که جایگاه فردیّت و شخصیّت نامتعارف و منحصر به فرد خود را پایدار و استوار نگاه داشت، همه اش در گرو این است که انسان، « برای فرو نیفتادن در گرداب بی معنایی زندگی و مجهولات اسرار آمیز آن »، پیوسته بیندیشد و با افکار و ایده های جور واجور، سنگبنای کاخی با شکوه را دست کم، برای خودش بیافریند و پی بریزد. ایمان آوردن به ادیان ابراهیمی و نوری از تنبلی و بی مسئولیّتی و نیندیشیدن انسانها ریشه می گیرد؛ زیرا « فکر کردن »، نه تنها کوششی زحمت آور و دردسر آفرین می باشد؛ بلکه اندیشنده و متفکّر را در اجتماع میلیونها انسان مومن و عابد مقلّد، تنها و گوشه گیر نیز می کند.

باید بگویم هر مذهب و دینی که در خاستگاه خودش پا می گیرد، می تواند احتمالا برای بومیان همان محل خاستگاهش چه بسا راهساز و کار آفرین نیز باشد. ولی وقتی به زور شمشیر و کُشتار و خونریزی می خواهد بر ملّتها و سرزمینهای دیگر، استیلا یابد، آنگاه مسئله اینه که اگر دین مهاجم به زور بر وجدان و سرنوشت یک ملّت، غالب قهّار شود، من می پرسم با آویختن به کدامین اشتیاقها و شور و شوقهاست که بومیان یک سرزمین در رویارویی با « دین غالب » و در این جا، « مردم ایرانزمین در مقابله با اسلامیّت شمشیر اقتلویی » می توانند تغییر دین را برتابند و تحمّل کنند و خود را فریب بدهند؟. بر خلاف سرنوشت مردم مومن در خاستگاه هر مذهب و دینی باید گفت برای « مغلوبان » فقط یک راه وجود دارد که می توانند دین غالب را تاب آورند؛ آنهم از راه نفرت و خوارخویشتنی و ذلالت و حقارت فرسایشی خود. تنها با آماج قرار دادن خویشتن و نفرت از هر چیزی که بویی از خویشتن را داشته باشد، دین غالب می تواند نم نم در رگهای وجدان و روان افراد ملّت مغلوب، نفوذ داشته باشد. برای بومیان مغلوب، رفتار حقارت آلود نسبت به خویشتن اگر چه در مراحل آغازین می تواند در انظار همدیگر، غیر عادی و مضحک جلوه کند؛ ولی به مرور زمان و با گذشت دهه ها و قرنها و هزاره ها، همچون امراض واگیر دار به ذهنیّت و رفتار و کلام و حرکات آحّاد یک ملّت، آغشته و کم کم خوی انسانها می شود. تنش شدید و خون آلود « پاکستان » با « هندوستان »، دقیقا حول و حوش محور « نفرت از خویشتن » است که اینگونه شعله ور مانده است؛ زیرا پاکستانیها نیک می دانند که از لحاظ خاستگاه ریشه ای و تاریخی و فرهنگی به سرزمینی « متعلّق » هستند که نامش هندوستان می باشد و مادر زاینده ی و پرورنده ی آنهاست. ولی پاکستانیها با گزینش نام « پاکستان برای کشور خود » نه تنها می خواستند در ایمان آوردن و تسلیم اسلامیّت شدن، خود را تافته ای جدا بافته از هندوستان بدانند؛ بلکه می خواستند مادر خود را نیز بدنام و منشاء نجاستها قلمداد کنند؛ یعنی رفتاری و موضعگیریی که ایده آل اسلامیّت در روبرو شدن با دیگر ادیان و مذاهب بشری می باشد. همینطور خاکسپاری و نفرت ایرانی از خودش و تاریخ و فرهنگش که در گوشه و کنارها در بوق و کرّنای کثیری از تحصیل کرده گان سطحی بین و کوتوله مغز میهنی شیوع دارد با این شعار خانمانسوز که « ما ایرانیان هیچ نداریم و هیچ بوده ایم و هیچ هستیم!؟ »، همه و همه تا همین امروز، حکایت از پاکباخته گی تمام عیار ایرانی در مقابل « دین غالب اسلامیّت به قوّه ی گیوتین اقتلوئی اش » می کند.

سنجشگریهای گسترده و رادیکال و بی پرده ی من از تصویر « خدا و انسان » در ادیان ابراهیمی و نوری؛ بویژه اسلامیّت، دقیقا حول و حوش همین « پرنسیپ آزادمنشی و گوهر جوینده و مشتاقم برای افقهای ناشناخته و دیگر سان »، ریشه می گیرند که نمی توانم فضای خفقان آور ستمگری و احکام اجباری و اوامر و سنّتهای خشک و بی مغز چنان مذاهبی را برتابم و حضور الاهان و خدایانی را تحمّل کنم که مطلق مستبدند و خونریز و جان آزار و ضدّ هر چیزی که بویی و نشانه ای از خوشی و زیبایی داشته باشد. خدایی که برهنه و عریان و پدیدار نباشد و با من، رقص شورانگیز زندگی سرشار از خوشی و خنده و مستی را همپایی نکند، هرگز چنان خدایی، ارزش نام بردن نیز ندارد؛ چه رسد به آنکه بخواهم عابد و خادم آن نیز باشم. هرگز!. خدایی که تمام پیامش و رفتار رسولش و مومنان و موکّلان و مروّجان و مدافعانش فقط در فکر « خونریزی و قتل و ترور و چپاول و ریاکاری و کثیف ترین اخلاقیّات » باشند، چگونه می توان آن را برتابید و به رسمیّت شناخت و احترام گذاشت؟. چگونه؟. وقتی که الهی و خالقی، نسخه ی درمانگرش را برای ابناء بشر با « اقتلو اقتلو » بپیچاند و در جوف سوائق اقتدار خواهی رسول و مومنانش وصله دوزی کند، چگونه می توان به باهمستانی شایسته ی زندگی و زیستن بدون خشونت و جانستانی و آزار یکدیگر، امیدوار بود؟. چگونه؟. وقتی که الهی به « قتل و ریختن خون » انسانها حُکم کند و امر دهد، چگونه می توان انسانی را که منحصر به فرد است و هرگز هیچ جایگزینی ندارد، وجودش را دوباره، جبران کرد؟. چگونه؟. من می توانم در این کره وسیع خاکی، نان و ثروت و خانه و لباس و کاشانه و امکانهای فردی ام را با دیگران در حدّ وسع خودم، تقسیم کنم و در کنار دیگران بزییم؛ ولی وقتی جان انسانی را قبضه کنند و خون انسانها را بریزند؛ آنگاه هیچکس نمی تواند جان قبضه و خون ریخته شده را بازپس گرداند. هیچکس. من چگونه بیایم الاهی را به رسمیّت بشناسم که حتّا مومنانش افتخار خود می دانند، شبانه روز به نام او، قصّاب خونریز جان و زندگی باشند؟. چگونه؟. من چگونه می توانم دینی را محترم شمارم که سراپای آن رذالت و خباثت و جهالت و حقارت می باشد؟. چگونه؟. من چگونه می توانم عدّه ای تبهکار را برتابم و به رسمیّت بشناسم که در برابر چشمانم به نام خالق و رسول و کتابش می آیند قتل و اعدام و سنگسار و شلّاق و قطع اعضاء بدن و شکنجه و زور گویی و امر می کنند؟. چگونه؟. آیا تصویر چنین الاه مخوف و کتاب مملوّ از لاطائلات بی مغز و رفتارهای رسول عقده ای و موکّلان و مروّجان بی شعورش را نبایستی سنجشگری رادیکال کرد؟. چرا و به چه دلیل نبایستی کرد؟.

مسئله اینست که روح آدمی، فطرتا، طغیانگر و کافر مسلک است و با کاربست هیچ نوع اجبار و اجحاف و ستم و شکنجه ای نمی توان آن را « اسیر و ذلیل ابدی » کرد. محال است. معمولا حکومتهای ناحقّ و مستبد مثل ولایت فقاهتی، زمانی می توانند « فرهنگ یک ملّت را متلاشی و نابود کنند » که در آغاز، « خدایان و الاهان و اصنام متنوّع همان ملّت را نابود و سر به نیست و بدنام و ملعون و مدفون و تبعید و زشت کنند »؛ یعنی رسالتی که حکومت فقاهتی در روبرو شدن با ایران و فرهنگش به قوّه ی شمشیر الهی بر عهده گرفته است. زندگی، زمانی می تواند چابک حال و سبکبال شود که انسانها بتوانند آزادانه از خدایی به خدایی دیگر، بگروند و سپس از او فاصله بگیرند و خدایانی تازه و دیگر سان را جستجو کنند و بیافرینند. گوهر آزادی از تنوّع و بسیار چهره های نامتعارف است که واقعیّت اجتماعی و ملموس پیدا می کند. ولی به محض اینکه، سایه و رگ و ریشه ی تک خدایی / تک الهی، بر ذهنیّت و فضا و اتمسفر حیاتی افراد یک اجتماع، حاکم و جبّار شود، بلافاصله، آزادیهای فردی و اجتماعی در خطر منهدم شدن قرار می گیرند. خدایی که مانیفست پیامهایش، قساوت و خشونت و انفال باشد ، چنان خدا و الاهی را هیچکس در پروسه ی زمان، نه دیگر، ارج و احترامی برایش قائل خواهد شد، نه هیچ، ترس و دلهره ای از او خواهد داشت؛ زیرا چنان خدا و الهی، بی لیاقتی و حقیر مایه گی خودش را با مانیفست امریّه هایش، پیشا پیش رسوا کرده است.

مسئله ی مذاهب هر چقدر نیز ادّعای نجاتبخشی و راهنمایی پرهیزگاران و امثال این شعارهای بی محتوا و مغز را بر پرچم تبلیغاتی خودشان رژه دهند، مسئله ی به زنجیر کشیدن و محدود و شمارش پذیر کردن پرسشها و کنجکاویها و دگرخواهیهای بشر می باشد. انسانی که « پرسشهایش »، شمارش پذیر و از تعداد انگشتان دست نیز برنگذرند، چنان انسانی، هیچ افق دیگرسان و تحوّلات نو به نو را در زندگی فردی و اجتماعی اش نخواهد داشت؛ زیرا هیچ افقی را فرا راه اعتقادات شابلونی / کلیشه ای / قالبی خودش نمی بیند که بخواهد به جنب و جوش و تکاپو افتد. از تمام آن خسته گیها و تنشهای گوناگون روحی و جسمانیست که سر انجام انسانها، واپس می نشینند و بر سطحی از واقعیّتهای ماسیده اتراق می کنند. یعنی جایی که راه به هیچ مقصد و امنیتگاهی نمی برد که نمی برد. مذاهب و ادیانی که داعیه ی جهانی بودن دارند از جمله اسلامیّت از نخستین روزهای برآمدن و شکل گیری خود به هر کجا که پا گذاشتند، معابد و خدایان و میراثهای فرهنگی ملل را نابود و سر به نیست و غارت کردند و به وجدان فردی انسانها نیز تجاوز آشکار. تازه الاهی که با قدرت و حرص و اشتها و ولع توصیف ناپذیر به ویرانگری متمایل است اگر هزاران هزار بار نیز ملعون و به صلیب کشیده شود، هرگز و هیچگاه، احساس همدردی با ابناء بشر نخواهد داشت که نخواهد داشت. او هر چیزی را که بر سر راه به کرسی نشاندن اراده ی توتالیتر خواه خودش ببیند، متلاشی خواهد کرد تا برای حاکم کردن خودش، میدانی فراخ و بی مانع بسازد. خاصیت و پیام و رسالت اسلامیّت، همان ویرانگری و برهوت بر پا کردن می باشد؛ نه آبادانی و پروراندن و نگاهبانی و مراقبت و مسئولیّت و هوشیاری و غمخواری.

از این رو، انتقاد وسیع و سر راست و بدون پرده از سراسر جلوه های چنین الاه و مذهب و رسول و رفتارهای مومنانش به معنای تن در ندادن و تسلیم نشدن به زنجیرهای حقارت آمیز عبودیّتخواهی او می باشد. فراموش نیز نکنید که تمام پیکارهای تئوریک و تصویری و موسیقایی و سنجشگری و امثالهم در باختر زمین از موضعگیری متفکّران در برابر « تصاویر چنان الاهانی » بود که آزادیهای فردی و اجتماعی را برای مردم باختر زمین به ارمغان آوردند. از این رو، در آزادی و سرفرازی و بی خدایی مُردن، زیباتر از زیستن نکبت آلود و توام با حقارت در سیطره ی الاهان و خدایان زشت سیما و زشت گوهر و زشت رفتار و مستبد و زورگو می باشد. خدایان و الاهانی را دوست می دارم و ارج می گزارم که هیچ کتاب و رسول و معبد و موکّلان و موذّنان و شمشیر کشان خونریز نداشته باشند. در جست – و جوی چنین خدایان و الاهان تبعیدی و گمنام و ملعون و رانده شده است که مشتاق و مهجور برای یافتن هر نشانه ای خردل وار از آنها، همچون « داستان آن شبان در مثنوی مولوی بلخی »، آواز خوان و دست افشان و پایکوبانم؛ آنهم در جهانی که تمام زیبائیهایش، روز به روز در کوره ی نفرت و خشونت کورمغزان مومن، در حال رنگ باختن و محو شدن می باشند.

10- آیا کتابهایتان در ایران هم به دست مردم می رسند؟

شاید بتوان بسیاری از جستارهایم را در گوشه و کنار ایران در زیر زمینها و تاریکخانه ها و صندوقهای اسرار آمیز و پنهانی اشخاص گوناگون پیدا کرد. ولی اینکه کتابها و جستارهایم، رسما در جایی عرضه شوند و امکان انتشار داشته باشند، تا زمانی که حکومتهای مقتدر و زورگو و ضدّ فرهنگ و جنایتکاری همچون ولایت فقاهتی بر مسند شمشیر اقتلویی تکیه دارند، فقط رویائیست که هرگز لباس واقعیّت به تن نخواهد کرد که نخواهد کرد؛ زیرا افکاری که ریشه ی هر مقتدر و جاه طلبی را می زنند، مقبول و خوشآمد نیستند؛ بلکه ملعون و منفور و خطرناک می باشند و وجود و شیوع و تاثیر و نفوذ چنین افکاری، مشکل تراشند برای هر فرد مستبد و نظام اقتدار گرا. گمون نمی کنم روزی روزگاری فرا رسد که آثارم؛ ولو مجموعه شان، یک جزوه ی صد صفحه ای بشود، در ایران بدون هیچ دردسری برای ناشر و خواننده، منتشر و توزیع و در باره اش گفت و شنود سنجشی شود. من گمون نمی کنم.

11- آیا دوست نداشتید مثلا به جای نویسنده و شاعر بودن، یک سیاستمدار تاثیرگذار بودید؟

تجربیات و تامّلات ممتدم به من آموزانده اند که اگر « خاکی »، مستعد بار آوری نباشد، حتّا اگر بهترین تخمه ها و بذرها و آبیاریها و مراقبتها را نیز به پای آن صرف کنند، آخر و عاقبتش چیزی نیست؛ سوای سوختن بذر و هدر رفتن تمام آن امکانهای ارزشمندی که شاید هیچگاه نمونه ی آنها در ایران به وجود نیایند و زاییده نیز نشوند. ملّتی که تحصیل کرده گانش و فعّالین دامنه ی مثلا سیاست، زمینه های گشوده فکری و پذیرنده گی و نو زایی و همکاری و همگرایی را دائم از خود برانند و در پشت آلاچیق زنگار گرفته ی اعتقادات و سنّتها و رسوم و تلقینات و خرافات و توّهمات ذهنی و دشمنیها و حسادتها و روابط استاد و شاگردی و همبندهای محفلی و رفاقتی و کیا بیا داشتنهای مجلسی و دولا و خم شدنهای آتوریته پسند، سنگرهای تدافعی و خیره سرانه ی تعبّدی بگیرند، اگر هزاران سیاستمدار برجسته ای همچون « زنده یادان امیر کبیر و دکتر مصدّق » بر وجب به وجب آن سرزمین، مسند کار باشند، مطمئن باشید که هیچ کاری را از پیش نخواهند برد. همینطور اگر در هر کوی و برزنی، « سقراطهای دانا » به آموزش و پرورش فکری مردم، خون دلها بخورند. ذهنیّت و روان افراد یک ملّت و یسل کشان عرصه های مختلف کشور داری اش بایستی « مستعد و طالب آموختن و انگیخته شدن » و خاکی بار آور باشند، تا بتوان امیدی به تاثیر گذاری داشت؛ ولو انسان تاثیر گذار، یک شاعر کوچه و بازار باشد. وقتی چنین روان و ذهنیّت و استعدادی نیست، ژرفاندیش ترینها که « فردوسیها و خیّامها و حافظها و مولویها و سنائیها و عطّارها و مسعود سعد سلمانها و امیر کبیرها و مصدّقها و بختیارها و غیره و غیره » باشند، هیچ کاری از پیش نخواهند برد. آحاد یک اجتماع بایستی حدّاقلی از استعداد پذیرنده گی و گشوده فکری و مسئولیّت پذیری را داشته باشند، تا بتوان حدّاکثر مایه را از خود برای پروراندن و آموزش و تحوّل و دگرگونه گی در آن اجتماع، سرمایه گذاری کرد. من چگونه می توانم خاکی را که لم یزرع و شخم ناخورده می باشد، خروارها گندم عالی بر سراسرش پخش کنم؟. چگونه؟. بر اساس کدام پرنسیپها و اصلها و امیدهای بر آورده شدنی و فاکتهای مجاب کننده؟.

12- از دیدگاه شما، هنر چیست و هنرمند به چه کسی گفته می شود؟

هر نوع تعریفی، کرانمند کردن و مرز گذاری می باشد و هنر را نه می توان، کرانه ای برای آن، قائل شد، نه می توان مرزهایش را در تعاریف، زندانی و میخکوب کرد؛ ولو عمیق ترین و مجاب کننده ترین تعاریف باشند. هر چیزی که تعریف و مرز گذاری شود، بلافاصله همان چیز، دانستنی و محاسبه پذیر و کنترل پذیر و ابزار خواهد شد. خصوصیّت ستودنی و شگفت انگیز و پتانسیل استتیکی و زیبا آراینده ی هنر نیز در متلاشی کردن هر نوع مرز و تعریفی می باشد. هنر بایستی واتاب دهنده ی « کهکشان وجود انسان در مقام فرد نامتعارف » باشد حال در هر گستره ای که می خواهد پدیدار و آشکار شود. برای مثال: « ایرج اسطوره ای » در تصمیمی که برای ملاقات کردن برادرانش و گفت و گو با آنها اتّخاذ می کند و سپس شیوه ی رفتاری او، نشانگر یک انسان هنرمند می باشد که کهکشان وجودی اش را در تعریف « هنر کشور داری و جهان آرایی با نوع نگاه و منش فردی اش » نشان می دهد و اثبات می کند و دقیقا همین عصاره ی انتقال ناپذیر و منحصر به فرد انسانهاست که « گوهر هنر » را پدیدار؛ ولی تعریف ناپذیر می کند. از این رو، هیچکس نمی داند و نمی تواند به ضرس قاطع به ما بگوید که « حضور انسان در جهان »، برای چیست؟. داغ بودن انگیزشی چنین پرسشی، هرگز سرد نخواهد شد؛ ولو هیچ پاسخ قانع کننده ای نداشته باشد. از این رو، سمتگیری و گزینش نوع رفتاری که ما با جهان و همنوعان و دیگر جانداران می کنیم، ساختمان دنیای انسانی ما را شالوده ریزی نیز می کنند. چگونه زیستن در جهان، شاید « معمّای حضور هنرمندانه ی تک، تک ما » را تا اندازه ای راهگشا باشد. شاید!.

13- نویسندگان امروزی چه مسئولیتی در مقابل توده ها دارند؟

من می پرسم، مردم یا توده ها یا خلق، کیانند؟. آیا هر کسی به پای سخن ما، دل سپرد و مشعوف و شادان و تاثیر پذیر و حرف شنو باشد، جزو مردم و توده و خلق به شمار می آید؟. آیا مردم، همان امّت هستند؟. آیا مردم، همان عابدان و مومنان تسلیم شده ی اراده ی ما هستند؟. من هنوز نمی دانم به چه کسانی باید مردم گفت!. فقط می دانم که انسانها گوناگونند. در بطن کلمه ی مردم می توان آدمهایی را به حساب آورد که عالی ترین مدارج تحصیلی را نیز پشت سر گذاشته باشند و همچنین آدمهایی را که هنوز توانا به خواندن و نوشتن نیستند. صرف تحصیل کردن یا نکردن نیز هرگز نمایشگر و شاخص « فرهنگیده و با شعور و دانشورز بودن یا نبودن آدمها » نیست. چه بسا که بی سوادترینهای مردم از با شعورترینها باشند و تحصیل کرده ترین انسانهای یک جامعه نیز از « نفهم ترین و خانه خراب کن ترین آدمهای » همان جامعه. تاریخ یکصد سال گذشته ی سرزمین ما اثبات کرده است که طیف تحصیل کرده گان در مقایسه با آن بیسوادان ملّت ما، خیلی در سطح بسیار پایین تری از « قوّه ی فهم و شناخت و مسئولیّت و بینش عمیق فکری و آینده نگری » هستند. فاجعه ی مسائل میهنی نیز از همین تمایز و تضاد فاحش، ریشه می گیرد. « خمینی » را تحصیل کرده گان ایرانی به وطن آوردند و حاکم بر سرنوشت مردم گذاشتند؛ نه عوام ایرانی. برای همینم باید بگویم کلمه ی توده ها، از آن مبهماتی می باشد که بیش از هفتاد الی هشتاد سالیه ، موضوع کشمکشهای حاکمین و محکومین در اجتماع ایرانی بوده است و همچنان می باشد.

وقتی بحث پژوهش و طبقه بندی و محاسبات آماری و امثالهم باشد، می توانم بسیاری از اتیکتها را برتابم و آنها را فقط اتیکت پژوهشی بدانم؛ نه اینکه پا را از مرز اتیکت گذاری فراتر بگذارم و عنصر و اصل را با اتیکت، «اینهمانی » بدهم. توده ها برای من، هیچ واقعیّت ابژکتیو ندارند؛ زیرا ما در جهان زمینی با فرد، فرد انسانها و کنکرتها روبروئیم. اینکه اشخاصی خود را در مقام « نویسنده » - حالا نوشتن در هر زمینه ای که می خواهد باشد - طبقه ای یا طیفی خاصّ و تافته ای جدا بافته از دیگران می دانند که رسالت و وظیفه ی خود را مثلا تنویر اذهان و تعلیم و تدریس و پرورش همنوعان خود بدانند، پذیرش این مسئله و چنین توقعّی، نوعی خامنگری به واقعیّتهاست. انسانها در رده ها و استعدادها و مایه ها و زمینه های متفاوت و متنوّع و جور واجوری از درجات آگاهی و تجربه و فنّ و مهارت و حسیّات و قوای تاثیر پذیری و تاثیر گذاری می زییند و چنین خصوصیّاتی نیز هیچ ربطی به « جنسیّت » آنها ندارد. باید دید و واررسی کرد و نگاهی تیز و کاوشگر داشت و از خود پرسید که یک نویسنده با نوشته های خودش چه چیزی را می خواهد بگوید؟. قبل از هر چیز به خودش. آنگاه دید که تاثیر و نقش چنان نوشته ها – اگر مجالی برای انتشار و پخش داشته باشند - در ذهنیّت و رفتار انسانهای دیگر که به نحوی در اتمسفر پخش و گسترش افکار و ایده ها و نظرات چنان نویسنده ای می زییند، تا چه اندازه ای می توانند باشند. وقتی نویسنده ای در آتش و هیزم تجربیّات فردی خودش به آنچنان « درد زاینده گی » مبتلا نشده باشد که بتواند من خواننده را با رقص آتشفشانی کلامهای تکاندهنده اش، مسحور کند و آنچنان در عمق پیچ در پیچ اشتیاقها و شور و حالهای خودش، مرا مسافری کنجکاو و شیدامنش بار آورد، نیک است از هوس قلم به دست گرفتن، واپس نشیند و در گوشه ای خاموشی گزیند. چه بسا با خاموشیهای خودش، بهتر و بیشتر به فضای آزادی و زیبا آرایی جهان، مدد رساند تا با چیزنویسیهای فاقد بهره های معنوی. یک نویسنده، پیش از آنکه برای دیگران، سخنگویی کند، بایستی خودش را در آینه ی خویشتن، برانداز کند و کوشش برای « رادمنش زیستن » داشته باشد و بر آن باشد که افکار و رفتارهای خودش را بیش از هر چیز دیگری، ارزشیابی و سنجشگری کند. از این رو، هر کسی که قلم به دست گیرد و « چیزی » بنویسد، هنوز نویسنده نیست. خواه ادّعای داستان نویسی باشد. خواه رمان نویسی باشد. خواه شعر و شاعری باشد. خواه پژوهش و غیره و ذالک. نوشتن برای من نوعی، گونه ای زائیدن است. کسی که به هیچ ایده ای، آبستن نیست و مشتاق و حسرتمند فضاهای دیگرسان را کاویدن و آفریدن نیز نمی باشد، او هیچگاه دردی ندارد که بخواهد آن را در آوازهای فردی خودش، نی نوازی کند و بنویسد و بر زبان و قلم براند.

14- کتابها چقدر می توانند دنیا را تغییر بدهند؟

تا چه کتابی باشد و کدامین محتویّات را داشته باشد. روزانه در سراسر جهان، خروارها کاغذ، سیاه می شوند. آیا اینهمه نوشته های رنگارنگ توانسته اند انسانهای امروزی را در مقایسه با انسانهای مثلا هزار و هشتصد سال پیش از لحاظ مسئولیّت و هوشیاری و مراقبت و بیداری و نگاهبانی جان و زندگی و اندیشیدن و همزیستی بدون جنگ و کشتار و خونریزیهای هولناک، مددی رسانند؟. کتابها به خودی خود، هیچ چیزی را تغییر نمی دهند؛ بلکه انسانها هستند که با مطالعه ی کتابها، متغیّر می شوند و تاثیر می پذیرند و « دنیای ذهنیّت و جهاننگری خود » را متحوّل می کنند و رفتار و منش خود را شایسته ی جهان و همنوعانی می پرورانند که ارزش هر لحظه زیستنش، بر « زیبا آرایی جهان و انسان و زیستبومش » بیفزایند. بالطّبع کتابهایی که از آغاز کلام تا انتهای کلامشان، مانیفست اعلان جنگ و خونریزی و نابودی و سر به نیست کردن جان و زندگی باشد، کتابهایی هستند که دنیای آدمها و زیستبوم بشر را تغییر می دهند؛ ولی فقط به سمت و سوی برهوت شدن و لم یزرعی و فلاکت کیهانی. کتابهایی نیز هستند که دنیای برهوتی و تاریک افراد و شخصیّتها و اجتماعات را بوستانی از گلهای معطّر و دلآراینده می کنند و هر لحظه ی انسانها را سرشار از خوشیهای شور انگیز می پرورانند بدون آنکه برای واقعیّت پذیری آراستنهای خود بخواهند یا آرزو کنند که آسیبی به « جان و زندگی » یک مورچه برسانند.

چقدر فهم و شعور انسان بایستی « فرهیخته و فرزانه و ژرفاندیش و کیهانمنش » باشد که بتواند همچون « ابوالقاسم فردوسی » از بطن فرهنگ باهمستان مردم ایران، انگیخته شود و سرودن کتابی ژرف و بسیار پِر مایه را در زهدان پُر درد و رنج خودش بپروراند و در کلامی شور انگیز بر قلم جاری کند و چنان تاثیر خجسته ای را در سلول به سلول ایرانیان داشته باشد. مسئله فقط نوشتن و منتشر کردن کتاب نیست؛ بلکه شناختن و فهمیدن و نیروی تمییز و تشخیص داشتن و ترازوی سنجنده بودن نیز، مهم و کلیدی می باشد. فرد است که بایستی شعور و فهم « شناخت و قوّه ی پسند و ناپسند » داشته باشد تا بتواند آنچه را نوشته و منتشر و حتّا تبلیغ و ترویج می شود، با معیار « شعور فردی اش »، ارزشیابی و محک گذاری کند. کتابها می توانند، جهان و انسان را آباد و زیبا و دوست داشتنی و شایسته ی زندگی کنند یا اینکه می توانند آن را تخریب و ویران و به کشتارگاه شبانه روزی تبدیل کنند. آنچه، چهره ی جهان را « بُت عیار و شوخ و شنگ » می کند، همان چیز می تواند جهان را به عفریّت و عجوزه ی کراهت و پلشتی و چندش آور نیز واگرداند. باید دید « محتویّات هر کتابی » چیستند و آیا در خمره ی هر کتابی، شراب ناب و شادی آفرین ریخته اند یا زهر هلاهل. تشخیص این مسئله، نه تنها میزان فهم و شعور فردی تک، تک ما را به همآوردی فرا می خواند؛ بلکه تاثیر پذیرفتن از محتویّات آن می تواند زندگی فردی خودمان و دیگران را نیز رقم بزند و متعیّن کند.

15- اگر به ایران برگردید به اولین جایی که خواهید رفت کجا خواهد بود و آنجا چه خواهید کرد؟

اگر ایرانزمین، روزی روزگاری از « شرّ آشویتس خفّت آور آخوندی » آزاد شد و از غُل و زنجیرهای بدویّت موکّلان و شمشیر کشان اسلامیّت توحشی گسست و هنوز جانی و رمقی در تن خسته و آزرده ی وجودم برای بازگشت به وطن بود، با خودم عهد کرده ام که یکراست به سر قبر « خمینی » بروم و یکی از زیباترین دسته گلهایی را که وجود دارد از یه مغازه گلفروشی بخرم و بر سر قبر او بگذارم و لختی به قبر این « نا انسان انسان نما » خیره شوم و از ته دلم بر او درودها بفرستم که مرا از تمام آن خوش خیالیها و احترامی که نسبت به « باتلاق اسلامیّت شمشیر اقتلویی » در دوران کودکی و نوجوانی داشتم، برای همیشه و ابد، آزاد و رها کرد. اگر این نا انسان انسان نما نبود، شاید من تا آخرین لحظه های جان کندنم ، تصوّر می کردم که « اسلامیّت » یه گُه ارزشمندی می باشد و شایسته آن هست که احترامی به او، و به مومنانش گذاشت. ولی رفتار و گفتار این « نا انسان انسان نما » و تمام آنانی که دور و بر او بودند و هنوز ارثیه خور دم و دستگاه جنایتها و تبهکاریها و رذالتها و خباثتها و کتافتکاریها و اراده ی خونخواهیهای وحشتناک او می باشند، اثبات کردند که باتلاق اسلامیّت همین است که آنها مروّج و مبلّغ و مدافع آن می باشند و « اسلام، هیچ چیز دیگری نیست؛ سوای جمیع رذالتهای بشری به طور کلّی که در ساز و کار کندوی ضحّاک صفت ولایت فقاهتی به خودش پیکر گرفته است ». تا فرا رسیدن چنین روز خجسته ای ، بیدار می مانم و هرگز چشمان روح و خیالات و جان و هستی ام را از « گشتن و گشتن گرداگرد وقایع وطن » وانخواهم گرداند. اگر چنین روزی فرا رسد و من توانستم به آنچه که در سر دارم، جامه ی واقعیّت بپوشانم، سپس خواهم رفت در گوشه ای از یک روستای با صفا در دل کوهستانهای دور افتاده ی ایرانزمین. دوست دارم به آواز و پچپچه ی طبیعت ایرانزمین، دل سپارم و برای چندمین و چندمین بار، غرق دنیای دوست داشتنی « تراژدیهای شاهنامه و خدایان اساطیری مردم جهان و دنیای لطیف و ظریف و عزیز اسکار وایلد و هانس کریستیان آندرسن » شوم. از جوامع انسانهای زُمخت و خشن و زورگو و خونریز و ریاکار و حقّ کُش، گریزانم و گریزانم.

16- برای مردم داخل ایران چه پیام و یا پیشنهادی دارید؟

پیام فرستادن، کار من نیست؛ زیرا مُنجی و رسول هیچ قاهر فراکائناتی یا مامور زمینی مقتدران حریص و بلعنده ی جهان نیز نیستم که بخواهم تکلیف دیگران کنم، چه باید یا نباید بکنند. برای من که بیش از دو دهه است در غربت اجباری، محکوم ماندن هستم و نه تنها در بستر رویدادهای میهنی نمی باشم؛ بلکه هیچ نقشی نیز در ارگانهای تصمیم گیرنده ی کشوری ندارم، آنگاه نظر دادن در باره ی چگونه رفتار کردن ملّت، خیلی مضحک می باشد. اگر کاری کارستان بتوانم برای میهنم و مردم خودم و جهان و موجودات به طور کلّی بکنم، همین است که در جهان، به گونه ای بزییم که ارزش و لیاقت زندگی فردی خودم را در « گیتی آرایی و تلاش برای خوشزیستی و سرفرازی همنوعانم » نشان داده باشم؛ یعنی طوری زیستن که بتوان به سهم خویش از خشونتهای مذهبی و ایدئولوژیکی و عقیدتی و مرام و مسلکی و تجاری و نظامی و امثالهم کاست و کاست؛ حال در هر گوشه ای از جهان که می خواهد باشد.

هیچ چیزی در جهان، ویرانگرانه تر از « جنگهای مذهبی » نیست که نیست. مذاهبی که با ریختن خون انسانها و دگر اندیشان بخواهند ملاط برای گسترش اجباری اعتقادات خود و ساختن « مکانهای مثلا مقدّس برای الاهان مستبد و خونریز خود » برپا دارند، مومنان به چنان مذاهبی، اصلا و ابدا انسان نیستند و باید در فکر این بود که تمام رگ و ریشه های فونکسیونالیستی چنین جانورانی را خنثا و از کار انداخت. مذاهبی که « شراب خوشیهای آدمی » را در میکده ی کنار دیگران بودن، ساقی نباشند، چنان مذاهبی، شکنجه گاه و جهنّم آدمی هستند. من آرزو می کنم ایرانیان در هر کجای جهان که می باشند، روزی روزگاری به « پرنسیپهای فرهنگ باهمستان خود = مهر و داد و راستمنشی و نگاهبانی از جان و زندگی » با گشوده فکری و مسئولیّت تام، رو آورند و هرگز بسان کفتاران و لاشخورها، فقط نظاره گر « خونریزی و ابزار جانستانی برای حکومتگران بی لیاقت و فرّ » نشوند. امیدوارم.

امروزه روز، طیف تحصیل کرده گان ما، خیلی که پیشرفت فکری کرده اند، گاه گداری که لبه ی تیز شمشیر خشونت مآب فقاهتی، سیلابوار خون می ریزد، شعار « رعایت حقوق بشر » را در گوشه و کنار بر زبان و قلم می رانند. ولی همین طیف، هنوز نمی داند و شاید هم نمی خواهد به دلیل سوائق و تعلّقات فرقه ای و فردی و سازمانی و حزبی و گروهی و صدها دلیل ریز و درشت دیگر بپذیرد و دریابد که « اعلامیّه ی حقوق بشر » در مقایسه با « پرنسیپهای فرهنگ باهمستان مردم سرزمین خودش »، حکایت سطل آب و وسعت گسترده ی دریا می باشد. ملّتی که آحّادش « از لحاظ پرنسیپ رفتاری برای جان و زندگی دیگران »، هیچ مسئولیّت و هوشیاری و احترامی نگزارند، نوشتن هزاران اعلامیّه ی حقوق بشر و فریاد زدن تبصره های آن در هر کوی و برزن، هرگز هیچ تاثیر و نفوذ و کارکردی نخواهند داشت که نخواهند داشت. چیزی بایستی پرنسیپ رفتاری من بشود تا من به واقعیّتهای نامتعارف و گوناگون، ارزش و احترام بگزارم. وقتی ما، تنوّع و دگراندیشی و نامتعارفی و کثیر خدایی را از ذهنیّت و روان و شعور و فهم و امکانهای باهمزیستی خود، تبعید و گور به گور می کنیم، آنگاه، بحث از آزادی و فضای دمکراتیک، حرف بی پایه ای خواهد بود. نتیجه ی سالها شعار دادن مدّعیان را می توان در پوزخندهای آن جوان خندانی تجربه کرد که طناب دار را به گردنش آویختند و ما نظاره گر ایستادیم؛ یعنی پوزخندی به حماقتها و حقارتها و تسلیم شدنها و شاخه شونه کشیدنهای بی سبب ما مدّعیان که به سیطره و استیلای استبداد حاکمان بی لیاقت، تن در می دهیم و زیستن زاغ وار خود را توجیه و تبرئه می کنیم. هنوز تصویر خنده بر لب آن رادمنش جانباخته در خاطر من، زنده و شفّاف می درخشد و شاید تا زنده ام، تصویر خندان او از برابر چشمانم، محو نشود. لبخندهای او، تمسخر تمام آن ادّعاهایی می باشد که ما ایرانیان برونمزری و درونمرزی، حدیث آنها را شبانه روز در وبسایتها و وبلاگها و نشریه ها و رادیوها و تلویزیونها و رسانه های گوناگون، روضه وار بیخ گوش همدیگر می خوانیم و گامی برای واقعیّت پذیری آنها بر نمی داریم که بر نمی داریم.

17- تلاشهای ادبی و فرهنگی ایرانیان برونمرز ی را تا چه اندازه برای آینده ی ایران مفید می دانید؟

اگر ایران، آینده ای داشته باشد البته!. اکنونش که خبر از فاجعه به دنبال فاجعه می دهد و من هنوز فرداها را نمی توانم در مخیله ام، مجسّم کنم؛ زیرا جهان، آنقدر در « اقیانوس خشونتها و چپاولها و خونریزها و غارتگریها و سرعت سرسام آور رقابتهای اقتصادی غوطه ور است » که حقیقتا نمی دانم سرنوشت میهن و مردمش در لابلای این چرخ هولناک واقعیّتهای جهانی، به چه روزی خواهد افتاد. نمی دانم. آنقدر نگرانی و دلهره بر آیینه ی خیالاتم، غبار شکّ و اضطراب و بدگمانی نشانده است که دیگر نمی توانم با ضرس قاطع، چیزی بگویم؛ آنهم در باره ی آنچه به نام « فعالیّت فرهنگی برونمرزیان » نامیده می شود. تازه باید پرسید کدام فعالیّتها؟ اگر این نشستها و سخنرانیها و پالتاک بازیها و بگو مگوها و شعر خوانیها باشد که باید عرض کنم، اینگونه رویدادها، بیشتر به لاف در غربت می مانند تا کاری کارستان کردن. وقتی من ایرانی از بستر خاک میهنم و واقعیّتهای زنده ی آن با زور و اجبار و ناخواسته، کنده و آواره و پرتاب به غربتها شده ام، چگونه می توانم به جایی دوباره بند بخورم که درد و التیام پاره - پاره شدن ریشه هایم، هنوز التیام نیافته اند و روز به روز نیز به استهلاک قوایم، شدّت می دهند. حدیث یک سال و دو سال و دهه ها و قرنها نیست. حدیت هزاره ایست که از قادسیّه، شروع شد و به امروز رسیده است و همچنان ادامه دارد. مهاجران نیز با رویا و خیال بازگشت به وطن، نقاب در خاک گور می کشند و آب از آب، تکان نیز نمی خورد. تنها تسلّای دل تمام آنانی که هنوز مرگ در جایی به آنها کمین نزده است، همین می باشد که در محفل بزرگداشت دوستان رخت بر بسته در باره ی « عشق به وطن و در فکر مردم و آینده ی وطن بودن شخص رفته » داد سخن بدهند و باز، هیچ و هیچ و هیچ!. مدار واقعیّتها همچنان بر همان گردونه ای می چرخد که بیش از هزار سال آواره گیهای هولناک با عواقب وخیم برای میهن و بازمانده گان، همچنان چرخیده است و هنوز چرخان می باشد.

وقتی من ایرانی می بینم در همین سرزمینهای اروپایی، هر گاه کثیری از متفکّران و صاحب ایده ها و افکار و دانشورزان و نویسنده گان و هنرمندان معاصرشان بخواهند سخنرانی کنند در پای سخنرانی آنها، ردیف به ردیف، صدی نود فعّالین احزاب و سازمانها و موسسات کلیدی یک ملّت، برغم اختلافات شدید فکری و عقیدتی و مرام و مسلکی، گرد آمده اند و با جان و دل به حرفهای سخنرانان گوش می کنند تا چیزی از گفتارهای آنان بیاموزند و در زندگی پراکتیکی برای مردم و میهن خودشان، از آن آموخته ها و شنیده ها، عصای رفتار و هنر تصمیمگیری بیافرینند، آنگاه بعدش می آیم همسان چنین تجربه ای را نه در وطن؛ بلکه در غربت وانفسا به دنبالش می گردم و هرگز پیدا نمی کنم، باور کنید این جاست که به تمام آنچه که « فعالیّت فرهنگی برونمرزیان » نامیده می شود، خنده ام می گیرد. شما اگر عمق فاجعه را بخواهید ببینید و دریابید، امتحانش ضرر ندارد. من حاضرم از « استاد منوچهر جمالی » تمنّا کنم که دو ساعتی از وقت خودش را برای علاقمندان، بویژه مدّعیان عرصه ی سیاست خانمانسوز از نوع ایرانی اش البته، صرف کند و در باره ی « نقش و تاثیر منش پهلوانی در دامنه ی کشور داری » سخنانی را بر زبان براند. اگر شما و یا احتمالا دیگر کنجکاوان توانستید در پای سخنرانی احتمالی « استاد جمالی »، مدعیّان عرصه ی مثلا سیاست را از بخش مشروطه خواهان رنگارنگ بگیرید تا کرباس هزار رنگ ملیّها و چپها و مذهبیها و لیبرالها و غیره و ذالک پیدا بکنید و یکی یکی مدّعیان را به من نشان بدهید، همین جا به شما قول شرف می دهم که در برابر دیدگان شما و دیگران، تمام آنچه را تا امروز گفته ام، بازپس بگیرم و هر چه را نیز نوشته ام، در آتش بیفکنم. امکان ندارد!. آنقدر رویای چنین روز خجسته ای؛ آنهم در ایرانزمین و نه فقط در برونمرزها، برایم زیبا و سرشار از امید است که آرزو می کنم ایکاش نقّاش بودم تا می توانستم تصوّر خودم را از چنین گردآمدنهای رویایی بر بوم نقّاشی، مصوّر و مجسّم کنم. ایکاش می توانستم.

بدبختی ما ملّت، ریشه های عمیق تری دارد. کسی که می خواهد فقدان واقعیّت پذیری چنین آرمانها و آرزوهایی را با گوشت و پوست خون خودش بفهمد، باید در این باره بیندیشد که چرا « امیر کبیرها » در خلوت خود، آنچنان با بغضی خفقان آور گریستند که هیچ ابر بهاری تا کنون نگریسته بود و بعدش چرا شاهرگشان را بریدند؟. چرا آن « پیر احمد آبادیها » برغم خطاهای پراکتیکی از جایگاهی که لیاقتش را دارند به پایین کشیده می شوند ومحکوم قفس تنهایی آلاچیق خودشان تا لحظه های مرگ می شوند؟. چرا « صادق هدایتها و غلامحسین ساعدیها » و دهها نفر امثال اینان در غربتها، خود را می کشند؟. چرا « صادق چوبکها »، جلای وطن می کنند و برای گم و گور کردن خودشان، وصیّت می کنند که حتّا جنازه شان را بسوزانند و خاکسترشان را بر باد دهند؟. چرا با استعدادترینها و لایقترینها، مجبور به گریختن و مهاجرت از وطن یا خانه نشین و معتکف خرابات و عزلت تنهایی می شوند؟. چرا هر کسی که خواست، گامی ارزشمند برای حلّ فلاکتهای این سرزمین بردارد، تمام آبا و اجداد و خانواده و خویشانش، ریشه کن و قلع و قمع شدند و هنوز می شوند؟. چرا دهان « فرِّخی یزدیها » را می دوزند؟ چرا « میرزاده عشقیها و احمد کسرویها و رضا مطلومانها » و امثال این عزیزان را ترور می کنند؟. چرا برای « فروغ فرخزادها » در سرزمین قد کوتاهان [ = کوتوله مغزها، حاسدان، دنباله روها، مومنان به هر چی آقا گفتنها، متابعین مقلّد مجتهد خودی و مجتهد بیگانه!، مجیز گوها، کم مایه ها و امثالهم ]، مدار زندگی بر صفر درجه می چرخد؟. باید دید و پرسید چرا آن وطنی را که « حاج سیّاح » در حدود یکصد و چهل سال پیش، سیاحت کرده بود، هنوز که هنوز است در « دوره ی خوف و وحشت » به سر می برد؟. چرا و به کدامین دلایل ناپژوهیده و ناکاویده و کتمان شده ؟. و چراهایی از این دست؟. شاید با اندیشیدن برای یافتن پاسخهای درخور برای این « چراها؟ » بتوان « معمّای بر آورده نشدن چنان آرزویی » را کشف کرد و شناخت. شاید!.

اشتباه برداشت نکنید. من نمی خواهم چیزی را سیاه مطلق ببینم و ارزش تلاشها و کوششهای برونمرزیان را؛ ولو افشاگری جنایتهای حکومت فقها باشد، دست کم بگیرم. من امّا از آن دسته فعالیّتها که هنوز ما ملّت پراکنده و سرگردان را به هم نمی رسانند، دلخوش نیستم. فراموش نکنید که مغزه ی « فرهنگ و فعالیّت فرهنگی »؛ یعنی ایجاد شیره ی چسبنده و انسجام بخش به تمام نیروهای از هم گریز. فعالیّت فرهنگی، تولید چیزنویسی و ژورنالیسم خبری نیست. اشتباه نکنیم. تولید فرهنگی؛ سوای کاغذ سیاه کردن و شاخه شونه کشیدن بر روی یکدیگر است. نزدیک به سی سال، مهاجرت و پشتوانه ی تجربه ی آنهمه ی فلاکتها و مصیبتهای قرن به قرن بایستی مدّعیان را به یک حدّاقلی رضایت بخش از همگرایی و هماندیشی و همپرسی و همدردی و همپایی رسانده باشد تا آدم بتونه حرفهای خوشبینانه بزند و امیدهای شمعسان نیز داشته باشد. بردارید تاریخ نویسنده گان تبعیدی آلمان را در دوران حکومت هیتلری، مطالعه و بررسی کنید تا متوجّه ی عمق تضاد و تفاوت فاحش ما با دیگران بشوید. از یاد نیز نبرید که حکومت فقاهتی از حکومت هیتلری، به مراتب، خشونت زاتر و کثیف تر می باشد؛ زیرا نه به نام نژاد و جهانخواری و امثالهم؛ بلکه به نام « خدا و دین » به نابودی ایران و جهان، کمر بربسته اند. نویسنده گان تبعیدی آلمان بدون آنکه اختلافات عقیدتی و نظری و مرام و مسلکی خود را بخواهند مانعی برای مبارزه و گرد آمد خودشان در گلاویز شدن با حکومت هیتلری بدانند، یکپارچه دست در دست یکدیگر دادند و در پروسه ی سرنگونی حکومت هیتلری، نقش به سزایی را ایفا کردند. ولی ما کجا ایستاده ایم؟. کثیری از همین فعّالان مثلا دامنه ی سیاست که بعضی از آنها حتّا در سیاهچالهای همین فقها بوده اند و بسیاری از بستگانشان را نیز همین سیستم مخوف، اعدام کرده اند، اکنون شده اند مشاور مستقیم حکومتگران فقاهتی!. من نمی دانم اگر اینان اپوزیسیون و داعیه ی مبارزه ی سیاسی دارند، پس مخالفتشان با حکومت فقاهتی و مقیم خارج بودنشان دیگر چه صیغه ایه؟. ما با اینگونه فعّالین سیاسی به هیچ کجا نخواهیم رسید؛ سوای آنکه عمیق تر و عمیق تر در باتلاق قهقرایی و وامانده گیهای تاریخی و توسعه ی مصائب میهنی و فرهنگی، فروتر و فروتر خواهیم رفت. همین.

18- چه پیشنهادی به نویسندگان جوان دارید؟


یاد بگیرند برای اثبات « اوریژینالیته ی خود » ، بسان « هزاردستانی » باشند که « اسکار وایلد »، داستانش را به شیواترین فرم ممکن بیان کرده است؛ یعنی « ناممکنها را واقعیّت پذیر کردن ». یعنی با شور و اشتیاق شعله ور خود بر خلاف مسیر رودخانه شنا کردن. یعنی به مصاف تمام دستگاه قدرتحریصان بی لیاقت و فرّ رفتن. یعنی یک تنه، پهلوان میدان خویشآزمایی شدن و رفتن به هفتخوان مجهولات. یعنی با تاثیر گذارترین واژگان فردی در برودت زمستان و یخبندان اختناق میهن، آتش زندگی را به رگهای جامعه تزریق کردن؛ ولو نیک بدانند که تمام جان افشانیهای روحی و مادّی و فکری و پراکتیکی خودشان، پایان تلخی را همچون سرنوشت « گل سرخ در داستان اسکار وایلد = The Nightingale and theRose » داشته باشد. یاد بگیرند در فضای یخبسته ی استبدادهای اجتماعی و حکومتی، « فروزاننده ی مشعل امیدهای انسانی » باشند. فقط نویسنده ای اصیل می باشد و بسیار تاثیر گذار خواهد نوشت که گوهر تجربیات پخته و پرورده ی خودش را در مقام « فردیّتی نامتعارف و ناهمگون » با دلیری و گستاخی و رادمنشی در نوشته هایش، پدیدار و عریان کند.

19- آیا جمهوری اسلامی، تن به قرارداد ترکمنچای یا گلستان دیگری خواهد داد؟

گرداننده گان و ذینفعان و حاکمان بی لیاقت و فاقد فرّی که ایرانزمین را « غنیمت غزواتی » خود می دانند، هیچگاه باغبان این سرزمین نبوده اند و نیستند که بخواهند غم باغ وطن و مردم آن را داشته باشند. حکومتگرانی که شمشیر به دست گرفته اند و در اوج تحقیر ایرانیان و ستم و زورگویی به قتل عام شهروندان این آب و خاک و قلع و قمع کردن هر مخالف اقتدار ناحقّ خودشان، سعی بلیغ الهی دارند و به خونریزیها و کُشتارها و شکنجه ها و ترورها و اجحاف و غارت و تجاوز خود، حتّا افتخار می کنند و گزارش جنایتها و اعدام کردنها را از برنامه های سراسری تلویزیون، پخش می کنند، چنین حکومتگرانی نه تنها مادر خود را می گایند و می فروشند و زن و بچّه ی خودشان را قربانی همیشه حاضر و آماده ی غرایز و سوائق و ترضیه ی حرص جاه طلبیها و اقتدار خواهیهای خود می کنند؛ بلکه از فروختن وجب به وجب غنیمت باد آورده نیز، هیچ ابایی ندارند؛ زیرا برای هیچ گوشه ای از این سرزمین، خردلی زحمت و کوشش و رنج شبانه روزی نکشیده اند که نکشیده اند. اینان، سارقان تاریخ هستند که غنائم خود را مدیون جنایتهایی می دانند که تا امروز در حقّ ابناء بشر مرتکب شده اند. حکومتگران فقاهتی، برای دو روز ماندن در اقتدار بی بنیان خود، حاضرند تمام کائنات را نیز قربانی کنند و هزاران انسان را روز به روز از دم تیغ اقتلویی خود بگذارند. اینان بی پرنسیپانند همچون خالق خود که هیچ بویی از آدمیگری در هیچ سلولی از وجود آنان نمی توانید پیدا کنید. اینان اگر ایراندوست و ایرانپرور و آرزومند آبادانی و پیشرفت و سرفرازی ایران و مردمش بودند، هیچگاه شمشیر به دست نمی گرفتند. اتکّا به شمشیر و فعّال کردن گیوتین اقتلویی الله؛ یعنی رسالتی که آخوند جماعت، عبادت و کاربست آن را امتداد شغل شریف انبیاء و ائمه اطهار خبیث می داند. برای چنین حاکمانی، وطن و فرهنگ و سرفرازی و ارجمندی گوهر آدمی و شرف و آبرو، هیچ معنایی ندارد که در وجدان نداشته ی آنها بخواهد ایجاد شعله ی اخگر سانی از مسئولیّت بکند. اینان از روز اوّل پیدایش خود، نطفه شان در زهدان « کاسبکاری و برده داری و چپاول و غارت » پی ریخته شده بود. بنابر این، شک کردن به رفتارهای آنها یا تعجّب کردن از اقدامهای ابلهانه و احمقانه ی آنها؛ یعنی نشناختن آنها در آنچه که بالذّات هستند. اینان همینند که هستند و همینند که می نمایند و رفتار می کنند. انتظار اقدامهای میهندوستانه و فرهنگی و با شعور داشتن از آنها؛ یعنی خود فریبی. گرداننده گان آسیاب خونریز فقاهتی، برای به چرخش در آوردن ماشین اقتدار و حاکمیّت مطلق استبدادی خود بر ایران و ذهنیّت و روان و شعور ایرانی جماعت، حاضرند تن به هر کاری بدهند؛ ولو خود فروشی علنی در « وال استریت آمریکا » باشد.

20- اگر رژیم، چنین قراردادی را امضاء نماید، موضعگیری شما در مقابل آن چه خواهد بود؟

من با یک رفتار و دو رفتار و اقدامهای خاصّی از گرداننده گان این سیستم، مسئله ندارم که بخواهم بخشی از رفتارهای آنان را رد کنم و بخشی را تایید؛ بلکه من با تمامیّت این سیستم و گرداننده گان آن، مسئله دارم. این حکومت برای من در هیچ فرمی و شکلی، هرگز حقّانیّت نداشته و ندارد و مخالفت خودم را سالهاست که با صدایی رسا و گویا و رک و پوست کنده بر زبان و قلم رانده ام. این سیستم، کلا و اساسا، سیستم تحقیر کننده و خاصم و نابودگر تاریخ و فرهنگ و انسان ایرانی به معنای وسیع کلمه است. برای من، این تبهکاران الهی، هیچگاه ایرانی نبوده اند و نیستد؛ بلکه چپاولگرانی هستند که ماسک ایرانی به خود آویخته اند و رسالت خود را نابودی و نیست کردن هر آن چیزی می دانند که کوچکترین نشانه ای از ایران و تاریخ و فرهنگش دارد. اینان خاصمان همیشه گی ایران و ایرانی بوده اند و هستند و اگر آینده ای برای ایرانزمین، وجود داشته باشد، همچنان خاصم فطری آن خواهند ماند. بنابر این، من تمام گرداننده گان این سیستم ترور و وحشت و حافظان و مدافعان و دست اندر کاران مستقیم و غیر مستقیم آن را خیانتکاران و جنایتکارانی می دانم که مسئول تمام بدبختیها و مصیبتها و قهقرائیهای ایران و مردمش می باشند. جایی که حکومتگران یک سرزمین برای آحّاد آن، هیچ حقّ و حقوقی قائل نباشند و تنها هنر و ابتکار و رسالت خود را غارت حقوق مردم بدانند و جانستان آنها باشند، دیگر چه توقعی از بیگانه گان طمّاع و خرس اشتها می توان داشت؟. این سیستم را بایستی با تمام تار و پودش، محو و سر به نیست کرد؛ طوری که در تاریخ ایران از آن به نام « جمهوری سیاهی که مجموع تمام خباثتهای تاریخ بشری بود » به شمار آید. سیستمی که همچون بختکی شوم و منحوس در دورانی از تاریخ وطن بر میهن و مردم، غالب اقتلویی شد؛ ولی سرانجام از پا در آمد و ریشه کن شد. این سیستم و گردانندگان آن تا زمانی که به ایدئولوژی و اصول مذهب منحط و مزخرف خود، اتّکا دارند و خود را فعّال مایشاء می دانند و مسئولیّت هیچ چیزی را نیز به عهده نمی گیرند، سیستمیست فاقد حقّانیت و حکومتگرانش مطلق ستمگر و جبّار که تلاش برای فروپاشی آن؛ یعنی بال و پر دادن به درخت شکوهمند آزادی وسرفرازی مردم و آبادانی ایران و فرهنگ پروری و جهان آرایی.

21- چرا آقای پوتین با تحریمهای بیشتر جمهوری اسلامی ایران مخالف است؟

یک واقعیّت را هر چقدر نیز تلخ و ناگوار باشد، بایستی بپذیریم و آن اینکه، روسها هیچگاه دوستان ما نبودند و نیستند و پیوسته، ذلالت و حقارت و ضعف و زبونی و بیچاره گی و نوکر صفتی و وطن فروشی ما را از همان عهد تزارها تا همین امروز در سر داشته اند و هنوز دارند و در آینده نیز خواهند داشت. اینکه ما ایرانیها به طور کلّی، خواه خیر خواه وطن باشیم، خواه غارتگر وطن، بخواهیم با این تصوّر بزییم یا به این مرض، مبتلا باشیم که روسها، دوستان ما هستند؛ چونکه همسایه ی ما می باشند، خود فریبی محض است و خبر از فقدان آگاهی عمیق از تاریخ ایران و جهان و از واقعیّت زندگی بر روی کره زمین می دهد. رسم همسایه داری را آموختن و ارج گزاشتن، سوای دل خوش داشتن به همسایه های طمّاع و حاسد و کینه توز می باشد. ایرانزمین در هیچ کجای جهان، دوستان خیرخواه و خادم مطلق ندارد. مسئله اینه که ما ایرانیها، هنوز نمی دونیم « دیپلماسی » یعنی چی؟ و منافع و راه و رسم مردم ما در همسایه داری چیه؟. وقتی حکومتگران ایرانی ندانند و نفهمند که « اصلهای فرهنگ باهمستان مردم ایرانزمین » چیست و کدامین پرنسیپها را برای کشور آرایی و شیوه های رویاروی با همسایه گان خودش پرورانیده است- چه آنانی که دیوار به دیوار مرزهایش هستند، چه آنانی که آن سوی آبها و مرزهای وطن می باشند - خود به خود پیداست که هر گونه حرکت و رفتار و تصمیمگیری گردانندگان سکّان کشتی وطن، اقدامی بخار معده ای می باشد و فاقد چشم اندازهای عاقبت اندیشی. اگر باورتان نمی شود، سیر و ساحتهای « ناصرالدّین شاهی » را در مدّ نظر بگیرید و برآورد کنید تا تئاترهای مضحک و سرا پا حقارت آمیز « احمدی نژاد » در سازمان ملل. مخالفت سیاستگران روسیه در هر دورانی که بوده باشد، مخالفتشان به معنای دل سوزاندن و از جیب خود مایه گذاشتن برای ایران و مردمش نبوده و نیست و هرگز نیز نخواهد بود؛ بلکه مخالفت آنها با سیاستگران جهانی، مخالفت و چک و چونه زدن بر سر میزان و مقدار بلعیدن و لفت و لیس کردن طعمه ای می باشد که نامش ایرانزمین می باشد. سیاستگران روسیه، اگر مخالفتی لفظی در مجامع بین المللی از خود بروز می دهند، صرف نظر از جار و جنجالهای عرصه ی بی مقدار پولیتیک جهانی و شاخه شونه کشیدنهای اقتدارخواهی بیشتر، بحث بر سر فقط و فقط « تقسیم غارت منابع جهان » می باشد؛ نه آرایش و نگاهبانی و پرورش و بهره برداری و توضیح خردمندانه منابع جهان؛ ولو گوشه ای از منابع جهان، نامش ایرانزمین باشد.

22- دلیل پرا کندگی و ناهمبسته بودن ِ ایرانیان به ویژه نیروهای سیاسی در خارج از کشور چیست وچگونه می توان آن را برطرف نمود؟

هیچکس به دلخواه خودش، ترک وطن نمی کند. حتما شرایطی زمخت و نادلچسب بر اجتماع و میهن، حاکم می باشد که کثیری خواسته و ناخواسته و از روی اجبار می گریزند و ترک یار و دیار می کنند. مسئله ی پراکنده بودن ایرانیان، نه تنها گرایشها و نیروهای سیاسی را در برمی گیرد؛ بلکه افراد سر خورده از هر نوع گرایش سیاسی را نیز شامل می شود. وقتی سرزمینی را عده ای خونریز تسخیر کنند و تمام راهها و بیراهه های نفس کشیدن ساده را نیز از آدمها به غارت ببرند، پیداست که انسانها به هر روزنه ای برای نجات جان خویش خواهند گریخت. پراکنده گی ایرانیان در سراسر جهان، گزینشی از سر اجبار بود و امکانهای دم دست؛ نه دلبخواهی و خوشآمدگویی بیگانه گان. گرایشها و حزبها و سازمانها و گروههای پراکنده نیز به همدیگر نخواهند رسید و به همدیگر نخواهند پیوست؛ زیرا هر کدام از یک طرف، مقهور مناسبات اجتماعی و فرهنگی و قوانین و وضعیّت اقتصادی و غیره و ذالک تمام آن ممالکی هستند که مقیم آن می باشند و از طرف دیگر، اختلافات عقیدتی و مرام و مسلکی شدید با یکدیگر دارند.

بالطّبع دوران طولانی شدن اقامتهای اجباری و دوام سیطره ی حکومت آخوندی به ایجاد فاصله های جبران ناپذیر مابین نسلها انجامیده است که اگر چنین آژیر خطری در سمت و سوی بازگشت به میهن و سکنا گرفتن صدی نود مهاجران نیانجامد، دیگر هیچ امیدی به نیروهای برونمرزی برای پیوند خوردن با تحوّلات درونمرزی نیست که نیست و سرزمین ایران برای مهاجران اجباری و تبعیدی و دلبخواهی فقط به عنوان « کشور توریستی » قلمداد می شود که جهت دید و بازدید خویشان و فامیلها و اقوام و امثالهم به شمار خواهد آمد و پیشا پیش نیز پیداست، سرزمینی که برای فرزندان و نواده گان من به عنوان « کشور توریستی » به حساب آید، هیچگاه مسائلش به آنها ربطی ندارند که بخواهند هم و غم خود را برای راهکاری و یافتن امکانهایی از بهر در افتادن با مسائل میهن، برنامه ی فکری خود بدانند و به طور فعّال و توام با مسئولیّت در حل و فصل کردن مسائل با دیگران و در کنار دیگران، همّت کنند و مسئولیّت از خود نشان دهند. واقعه ی تلخ مهاجرت به هر فرم و شکلی که بخواهیم آن را در نظر نیز بگیریم، اگر از یک طرف به وسعت دامنه ی تجربیات و شناخت مردم ایران از فرهنگها و زیستبومهای دیگر ملل انجامید و در بسیاری زمینه ها، نقش مثبت و بار آوری داشت از طرف دیگر به خالی شدن فضایی انجامید که قهقرایی و واپس مانده گی میهن را در چنگال یکی از تخریبگرترین و مخوفترین حکومتهای بشری، تنها و اسیر و ذلیل شده گذاشت.

اگر روزی روزگاری در دوران « شاهان پهلوی » این امید بود که با صرف کردن پانزده سال انتقاد و سنجشگری و مبارزه و پیگیری و مسئولیّت بتوان تحوّلاتی کلیدی در ساختار نظام شاهنشاهی ایجاد کرد و راه دویست ساله ی پیشرفت و تحوّلات اساسی را طی کرد، امروزه روز در سیطره ی حکومت فقاهتی بایستی حداقل، دویست سال تمام، مبارزه ی پیگیر و روشنگری شبانه روزی در تمام ابعاد تصوّر شدنی کرد تا بتوان امیدی به دو سال تحوّل تق و لقی در عرصه ی اجتماع و کشور داری داشت. فاجعه ی انقلاب اسلامی، ایستایی و انجماد ایران را سالها و دهه ها و یک قرن و دو قرن، آسیب نرساند؛ بلکه پرتاب ایرانی بود به قعر قهقرائی اجتماعی و فرهنگی و تاریخی و هنری و همچنین بر باد رفتن ثروتها و منابع ملّی و بدنامی و ملعون و منفور شدن ایرانی در بین ملل جهان. خودمان را هیچ وقت گول نزنیم و بند یقه مان نیز تنگ نشود. امروزه روز هر ایرانی را با « کوروش و داریوش و حقوق بشر و امثالهم » نمی شناسند؛ بلکه ما را با اتکیت باتلاق اسلامیّت شمشیر اقتلویی و حکومت اسلامی فقها در کنار جمعی تروریست می شناسند و به شمار می آورند. واقع بین باشیم.


23- فکر نمی کنید، نیروهای اپوزیسیون بایستی دست از اختلافات گذشته بردارند و با همبستگی خود، رنگ دیگری به تاریخ مبارزات معاصر بزنند ؟

من قبلا نوشته ام و استدلال آورده ام که « اپوزیسیون » در بیرون مرزها، فاقد « محتوا و معنای کلامی و همچنین فاقد بار حقوقی و فلسفی خودش » می باشد. « اپوزیسیون » همانطور که نامش فریاد می زند، به فراکسیونهایی می گویند که برخاسته از جنبشهای متنوّع اجتماعی می باشند و واتاب دهنده ی آرمانها و آرزوها و خواسته های چنان جنبشهای اجتماعی هستند. بنابر این، من نمی توانم در گوشه ای از جهان، سنگر بگیرم و برای خودم، حزبی یا سازمانی برپا کنم و اسمش را بگذارم، « اپوزیسیون حکومت وقت »؛ ولو خیلی فعّال نیز باشم. چنین کاری، مسخره کردن خود می باشد. اپوزیسیون به کسانی می گویند که در مصاف و رویارویی با حُکّامی می ایستند که هیچ حقّانیّتی به حکومت کردن ندارند و مثل سرطان به جان شریانهای حیاتی ملّت افتاده اند و تقلّا می کنند به یک تمامیّت استبدادی تبدیل شوند. اپوزیسیون باید در وطن و در مجلس و بیرون از مجلس و در سراسر اجتماعی که نامش ایرانزمین می باشد، اهرمهای مقاومت و پیکار و ایستاده گی برافراشته باشد تا شایسته ی نام « اپوزیسیون » باشد. در برون از مرزها، ادّعای اپوزیسیون داشتن، یک توهّم امید دهنده است؛ نه یک واقعیّت تاثیر گذار و راهگشاینده ی مُعضلات و فلاکتهای میهن و مردم. کسانی که می خواهند نقشی در رویدادهای میهنی ایفا کنند، بایستی در بطن آن رویدادها بزییند. من نمی توانم بیرون از کشتی نشینم؛ ولی ادّعای سکّانداری داشته باشم و با لنگش کن! لنگش کن! بخواهم آن کشتی ای را از غرق شدن نجات دهم که اسیر طوفان باتلاق بلاهتهای حکومتگران وقت می باشد. این کار ناممکن است. من تا در ارگانهای کلیدی و تاثیر گذار و تعیین کننده ی دولتی، پُِست و مقام فونکسیونالیستی و نقشگذارنده نداشته نباشم، محال است از بیرون مرزها، کاری کارستان را بتوانم از پیش ببرم؛ ولو با هوشترین و خبره ترین و داناترین سیاستمدار عصر خودم نیز باشم. کار را کسانی می کنند که وارد میدان هماوردی می شوند؛ نه آنانی که فقط حرفش را می زنند و در باره اش رساله ها می نویسند و داد سخن می دهند.

مسئله ی گریز از همدیگر در گستره ی زیستی تمام آنانی که خود را نیروی فعّال دامنه ی سیاست می دانند، برمی گردد به تاریخچه ی این نیروها و شیوه های شکل گیری و حضور آنها در تاریخ و واقعیّت ایرانزمین. اگر بخواهیم علل درگیریها و خصومت گرایشهای مختلف را در حقّ یکدیگر ریشه یابی کنیم، بایستی وجود و افول و متلاشی شدن احزاب و سازمانهای سیاسی را از تک نفره اش گرفته تا کثیرالعضو از عصر مشروطه تا امروز در نظر بگیریم. فراموش نکنید که تمام سازمانها و احزاب و گروهها و جبهه بندیها به طور جدّی و فعّال در « عصر پهلویها ( = پدر و پسر ) » تا رویداد انقلاب نکبتی، شکل گرفته اند. از گرایشهای چپ گرفته تا ملّیها و گروههای مذهبی مختلف. تمام این سازمانها و گروههای موجود، تعریف تاریخ وجودی خود را از موضعگیری در برابر سیستم « شاهان پهلوی » استنباط و اخذ می کنند؛ یعنی بدون چنان عصری، هیچ کدام از سازمانها و گروههای فوق، هویّتی پیدا نمی کنند حدّاقل برای اعضاء و هواداران خودشان؛ چه رسد برای مردم یک کشور به طور کلّی. بنابر این، بحث اختلافات فقط بر سر موضعگیریهای عقیدتی و نظری نیست؛ بلکه بیش از هر چیز، بحث به حول و حوش « حقّانیتها و پرنسیپها و اصلها » می چرخد. برآمدن حکومت فقاهتی با تسخیر مصادره به مطلوب اهرمهای قدرت باعث شد که تمام همّ و غم ذینفعان حکومتی در این باشد که حکومت خود را مدیون مبارزه ای بدانند که مثلا در مصاف با « شاهان پهلوی » به پیش برده اند و سعی دارند بدین وسیله برای تمام رفتارهای خودشان از جنایتکاری و خونریزی گرفته تا انواع و اقسام تئاترهای مردمفریب، حقّانیّت بتراشند. ولی می بینیم که برغم تمام تبلیغات گسترده و تبهکاریهای حکومتگران فقاهتی که کثیری از مانده گان و رفته گان آنها همان مخالفان مذهبی « عصر پهلویها » بودند، باز ، هیچ حقّانیتی به فرمانروایی بر ایران ندارند که ندارند؛ زیرا « بحث حقّانیّت نداشتن آنها » به « پرنسیپها و اصلهای فرهنگ باهمستان ایرانیان = مهر و داد و راستمنشی و نگاهبانی از جان و زندگی » بازمی گردد که معیار و « حقّانیّت ارگانها و سازمانها و حزبها و گرایشها و گروهها و پُست و مقامها و کارگذاران » را متعیّن می کند. دُرست همین « پرنسیپها و اصلهای باهمستان فرهنگ ملّت » هستند که ارزش و دوام و حقّانیّت حکومتها و دولتها و گرایشها و شخصیّتها و افراد را به محک می زنند و رفتارها و اقدامهای آنان را ارزشیابی می کنند.

آنچه هنوز منشاء اختلاف و کشمکشهای شدید مابین گرایشهای مختلف سیاسی در معنای وسیع کلمه می باشد، دقیقا از همین دامنه ی « پرنسیپها » ریشه می گیرد. باید دید و بررسی کرد که گرایشهای مختلف سیاسی در سرزمین ما از یکصد سال پیش تا همین امروز، وقتی می خواهند حقّانیّت وجودی و عقیدتی خود را نشان دهند و اثبات کنند، کدامین فقدانها و موانع آزادی را در « دوران پهلویها » ردیف می کنند و باید پرسید چرا آنانی که انواع و اقسام موانع آزادیهای فردی و اجتماعی را در « عصر پهلویها » برمی شمارند، وقتی خودشان به قدرت دست می یابند، از کلیدی ترین ایجاد کننده گان و استحکام و گسترش دهنده گان همان موانع هستند؟. از یاد نبرید که « تبهکاری مثل رفسنجانی » با تقلید مضحک کردن از پژوهشگر نامدار، « فریدون آدمیّت »، آمد و سطحیّاتی را در کتابی به نام « امیر کبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار » نوشت و منتشر کرد. ولی همین انسان، پس از آنکه به قدرت رسید و کلیدی ترین موضعهای قدرت را در دست خودش گرفت از نقش گذارترین خونریزان و قصّابان « امیرکبیرها » در وطن شد و جان و زندگی هزاران « قهرمان وطنی » را قبضه کرد. همینطور در نظر داشته باشید که « سیّد علی خامنه ای » از افرادی بود که آن نامه ی معروف « کانون نویسنده گان ایران را به هویدا »، امضاء کرده بود. ولی وقتی، ولی و قائد اعظم در سیستم فقاهتی شد و جای پای خودش را محکم یافت از کلیدی ترین نقش گذاران ترور و کُشتار نویسنده گان و دگر اندیشان از آب در آمد.

مسئله اینه که آنچه، روزی روزگاری نکوهیده می شود و رانه ای برای موجودیّت تاریخی « سازمانها و حزبها و گروهها » را پایه ریزی می کند، همان نکوهیده ها و منفور شده ها، پس از تسخیر اهرمهای قدرت به دست هر کدام از سازمانها و گرایشها و حزبهای آنچنانی، بلافاصله به « فضیلتهای اعلاء » تبدیل می شوند؟. چرا و به کدامین دلایل؟. اختلاف گرایشهای مختلف سیاسی در جامعه ی ایرانی - مهم نیست کجا مقیم باشند و به چند شاخه و فرقه ی عجیب و غریب با نامهای دهن پر کن یا بعضا مضحک، تقسیم شده باشند - در اینست که گرایشهای سیاسی در سرزمین ما برغم یکصد سال، تجربه ی هولناک کشمکشها و خصومتها و زد و خوردها و تلف کردن نیروهای بسیار مفید و بار آور خودشان که می توانستند نه تنها با دست در دست یکدیگر دادن، ایران را آباد زمین کنند؛ بلکه کشورهای منطقه را نیز یار و یاور باشند، هنوز که هنوز است با وجود حاکم بودن یکی از خطرناکترین حکومتهای خونریزی که تاریخ بشر تا کنون به خود دیده است، باز همچنان بسان شتر عصّار خانه در حال « کاه کهنه بر باد دادن در باره ی رفتارهایی هستند که در حقّ یکدیگر »، مرتکب شده اند. آنها هنوز « پرنسیپها و اصلهای فرهنگ باهمستان این ملّت » را درنیافته اند تا متوجّه شوند که « مخرج مشترک آنها = مهر و داد و راستمنشی و نگاهبانی از جان و زندگی » برای ایجاد کارهای کارستان در ایران، همان وفاداری به « پرنسیپها و اصلهای فرهنگ مردم سرزمین خودشان » می باشند؛ نه اعتقادات و اصول مذاهب و ایدئولوژیها و گرایشهای فکری و غیره و ذالک تک، تکشان. تا مسئله ی شناخت و وفاداری سفت و سخت و امید و یقین قلبی و فکری برای واقعیّت پذیر کردن و اجرای تمام سویه ی « پرنسیپهای فرهنگ باهمستان ایرانی »، ملکه ی ذهن و رفتار و منش و موضعگیری و خمیر مایه و شیرازه ی اساسنامه ای تمام گرایشهای سیاسی قرار نگیرد، ایران و مردمش، هیچگاه روی خوشی و شادمانی و آزادیهای فردی و اجتماعی را نخواهند دید که نخواهند دید و ایران، میدانی خواهد شد برای ترکتازی انواع و اقسام آدمهای عقده ای و گرایشهای کینه توز. همین.

ناگفته نگذارم که بیشترین و فعّالترین فرزندان این آب و خاک به « گرایشهای چپ » تعلّق دارند. این طیف از همان روز اول نطفه اش تا همین امروز، تمام سنگبنای اقدامها و روشها و حرکتها و موضعگیریها و قلمفرسودگیهای خودشان را بر توهّمی پی ریختند که خانمانسوز وطن بود و بر باد دهنده ی پتانسیل کرداری و جان و عمر و زندگی منحصر به فرد تک، تک فعّالین آن. اینان به جای آنکه بیایند بر آخرین فریادها و هشدارها و بیدار باشیهای « شاعران و نویسنده گان و کوشنده گان و روشنگران عصر مشروطیّت »، پایه ی اقدامهای روشنگری عمیق و بیداربخش خود را پی بریزند، آمدند و بر « دگمها و شابلونها و کلیشه های ایدئولوژیها و تزها و نظریّه های وارداتی » شالوده ریزی کردند؛ طوری که با چنین گرایشی، تمام آنچه را نیز به طور پخش و پلا در گوشه و کنار وطن، از دوران روشنگریهای مشروطیّت باقی مانده بود، در زیر آوار کژفهمیها و کژ رفتارهای خودشان، مدفون و خفه کردند. ولی اگر این طیف متنوّع در یک دهه ی گذشته، آن دلیری را از خود نشان داده اند که تا اندازه ای به سنجشگری مواضع سیاسی و نگرشهای فکری و رفتاری خود در گذشته ها رو آورند و به گشوده فکری و دگراندیشی، میدان بدهند. در عوض، طیفهای مشروطه خواهان از هر نوعش را که حساب کنید، همچنان تلاش دارند سنجشگریهای دیگران را به حساب حقّانیّت داشتنهای خود به قدرت، چه در گذشته، چه در آینده ی احتمالی، مصادره به مطلوب کنند. آنها متوجّه نیستند که کتمان و لاپوشانی و توجیه و تفسیر و نادیده گرفتن خطاهای اساسی عصر پهلویها، نه تنها تمام خدمات ارزنده و شایسته ی قدر دانی آن « شاهان » را آسیب خواهد زد؛ بلکه اعتبار و ارزش مبارزات خودشان را در مصاف با ولایت فقاهتی نیز خدشه دار خواهد کرد. در عصر پهلویها، از تمام آن آرمانها و آرزوها و نتایج پیکارهای آوازه گران و تلاشگران انقلاب مشروطیّت، فقط اسکلتی باقی مانده بود که لق و لوق بودن آن را دو رویداد « جنبش دکتر مصدّق و قضیه ی پانزده خرداد خمینی » هشدار داده بودند تا سرانجام با وزیدن کوچکترین نسیمی در سال 1357 از هم فرو پاشید و متلاشی شد. امروزه روز ایرانزمین در یک پروسه ی طولانی هزاره ای از عصر ساسانیان تا همین امروز، کشمکشهای آشکار و پنهان و گاه به گاهی با اسلامیّت داشته است. ولی اکنون یکراست و مستقیم با واقعیّت بسیار گزنده و آزارنده و چندش آور « اسلامیّت و موکّلان رنگارنگش » روبروست. پیکار گسترده ی فکری و سنجشگری علنی و موضعگیری شفّاف و رو راست با چنین پدیده ی مخرّب در تمام ابعاد نموداری اش هست که « زایش ایرانی نو و انسانی نو » را به ارمغان خواهد آورد. بنابر این، دورانی که هر گرایشی بخواهد به خودش تحمیل و تلقین بکند که من، تنها آلترناتیو حکومت فقاهتی هستم و دیر یا زود بر ایرانزمین، حاکم خواهم شد، رویای شیرینی می باشد که هرگز واقعیّتی پیدا نخواهد کرد.

امروز، هر گرایشی بایستی بفهمد که اسلامیّت نوع فقاهتی شده اش، داعیه یّ سیطره ی جهانی دارد و با وعظ و خطابه و کلکل کردنهای سکولاریستی مخالفان درونمرزی و برونمرزی، هیچگاه از داعیه ی اقتدار خواهی و حرص توتالیتگرای خودش تا آخرین نفسها، میلیمتری به دلخواه، واپس نخواهد نشست که نخواهد نشست؛ ولو برای هر مویرگ تملّک خواهی اش، جان و زندگی و هستی و نیستی میلیونها انسان را از دم تیغ بگذارند و قربانی کند. چنین سیستم مخوفی را بایستی یکپارچه در « حلقه ی پیکارهای گسترده ی فرهنگی » گذاشت تا بتوان امیدی به متلاشی شدن کندوی استبدای و ستمگری آنها داشت. پیدایش و قلع و قمع احزاب و سازمانها و گروهها در سرزمین ما از این جا ریشه می گیرد که هنوز هیچ کدام از آنها نمیخواهند دریابند و تصدیق کنند که واریاسیونی از مجموعه ای به نام دریای تحوّلات و مسائل وطن هستند؛ یعنی واریاسیونهایی که بایستی بتوانند در یک هارمونی با دگراندیشان و دیگر سازمانها و احزاب، نقش پله های نردبان پیشرفت و تحوّل و یارشاطری را برای مردم خود ایفا کنند؛ نه اینکه خود را جامع تمام و کمال یک حکومت مطلق به حساب آورند و با ایجاد سیستمی مخوف همچون ولایت فقاهتی بر حلقوم ملّت، حاکم اقتلویی شوند. مردم، احزاب را برای آن می خواهند که به کمک آنها بر مسائل و مّعضلات باهمزیستی چیره شوند؛ نه اینکه در جستجوی قصّاب برّه ی وجود خودشان و فرزندانشان و ویرانگر مام وطن باشند.

24- شما سالها از دور و نزدیک با ایرانیان در تماس هستید، چه پیام و پیشنهادی به ایرانیان به ویژه هنرمندان ، نویسندگان و شاعران دارید؟

همانطور که به مردم، هیچ پیامی ندادم، به این طیفها نیز هیچ پیامی نمی دهم و توقّع و انتظاری نیز از هیچ انسانی ندارم. امّا اگر کسانی آن جرات و دلیری را دارند که خود را در مجامع عمومی و در برابر دیگران، « نویسنده و هنرمند و شاعر » بشمارند، پس شایسته و خجسته است که چنان انسانهایی، « گوهر گرانقدر آدمیگری » را نه تنها در حقّ خودشان؛ بلکه در حقّ تک، تک همنوعان خود در میهن و جهان با رادمنشی و گستاخی و دلاوری، نگاهبانی کنند و ارج گزارند. نویسنده ای که در زیر گوشش و در برابر چشمانش و سرزمینش، گروه گروه، خون جوانان و انسانها را به اتّهامات واهی و ناحقّ می ریزند و آنها هیچ کوششی نمی کنند که گذرگاهی برای فریاد در گلو خفته ی آن قربانیان شوند، چنان نویسنده گان و شاعران و هنرمندانی، تبهکار و پوساننده ی همان چیزی هستند که زندگی خود را می خواهند وقف آن کنند. نویسنده ای که برای زیبا آرایی جهان و زندگی، گام بر ندارد، نویسنده نیست؛ بلکه یک « چیز نویس » تمام عیار است. هنرمندانی که در برابر ضحّاکان وقت، سکوت می کنند و لام تا کام، اعتراض علنی و تلاش برای در بند کردن ضحّاکیان نمی کنند، چنان هنرمندانی، هیچ سنخیّتی با هنر و هنر زایی ندارند. هنرمندی که به بهای شهرت و معروفیّت و چاپ و فروش و پخش نوشته هایش، حاضر باشد، تن به هر نوع حقارتی بدهد و در برابر آمران ستمگر، کوتاه بیاید و زبونی و ذلیل شدن خود را در برابر « قدرتمندان بی لیاقت و فرّ » بپذیرد، چنان هنرمندانی، به باتلاق مصائب انسانی، شدّت می دهند؛ ولی درمانگر دردهای بشری نخواهند شد که نخواهند شد و با ادّعای هنرمند بودن خودشان نیز نخواهند توانست حتّا یک لبخند خشک و خالی بر دهان دلسوخته گان ایجاد کنند. من ترجیح می دهم قرنهای قرن، نامم در قرنطینه ی ملعونیّت و مطرودیّت بماند و آثارم، طعمه ی آتشسوزیهای مکرّر و آماج لعن و نفرین و سرزنش باشند؛ به جای آنکه بخواهم کرامت و ارجمندی و آزادی و سرفرازی خودم را پایمال کنم و زبون حُکّام خبیث و تسلیم اراده ی استبدادی آنها بمانم. تکرو زیستن و زندگی دهساله ی عقاب وار توام با غرور و سرفرازی، شرف دارد به سیصد سال غوطه خوردن زاغ وار در لجن جنایتها و کثافتکاریهای طایفه ی بی لیاقت ترینهای حاکم و ستمگر بر میهن. یک نویسنده ی باید بتواند آیینه ی پانورامایی فریادهایی باشد که در گلوی قربانیان اجتماع ایرانزمین در زیر سیطره ی حکومتگران و ارگانها و سازمانها و روابط مافیایی شرکتها و موسسات و غیره و ذالک در حال خفه شدن و گورسپاری می باشند. همین.

در پایان از اینکه لطف کردید و دلی و گوشی به شنیدن حرفهای من سپردید، بسیار بسیار سپاسگزارم. امیدوارم تلخی گفتارهایم، شیرینی اهداف و آرزوها و کوششهای شما را منقلب نکند و همچنان با پشتکار و بیدار وجدانی به تلاشهای خودتان ساعی باشید؛ ولو افروختن و زدن « کبریتی در تاریکی ظلمات الهی حاکم بر وطن » باشد. ایدون باد!. تاریخ: هفتم نوامبر سال دو هزار هفت میلادی.///

مصاحبه کننده: « م. ساقی » /// دبیر بخش جامعه و سیاست و گفتگو با اهل نظر در سایت « ادبیات و فرهنگ »

منبع : http://ariabarzan-zagrosi.com/ragbarha.html